Thận trọng với cây giống trôi nổi
Gây rủi ro cho nông dân
Cây giống là nguyên liệu đầu vào có vai trò quyết định đến năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, tại khu vực Tây Nguyên, cây giống kém chất lượng vẫn len lỏi ở nhiều nơi, khiến cho người nông dân gặp không ít khó khăn để nhận biết đâu là loại có chất lượng. Vì thế, việc tăng cường quản lý chất lượng cây giống sẽ góp phần đảm bảo cho ngành nông nghiệp phát triển bền vững.
Để tránh rủi ro cho người nông dân, chính quyền địa phương cần tăng cường công tác quản lý về giống và truyền thông nâng cao kiến thức cho nông hộ |
Thực tế cho thấy, xuất phát từ nhu cầu của hàng triệu nông dân, thị trường cây giống tại khu vực Tây Nguyên trong những năm qua luôn sôi động. Tuy nhiên, điều đáng nói là chất lượng cây giống bày bán tại nhiều cơ sở hoặc đưa đi bán dạo chưa được cơ quan chức năng kiểm chứng nên luôn trong tình trạng khó kiểm soát đâu là loại đảm bảo chất lượng, loại nào kém chất lượng chưa qua khảo nghiệm. Thực trạng này khiến cho người nông dân mất phương hướng, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các nông hộ. Trong khi việc quản lý Nhà nước về lĩnh vực này còn nhiều hạn chế, chưa có những bước tiến triển tích cực…
Đơn cử tại tỉnh Đăk Nông, đa phần các cơ sở bán cây giống được nhập từ các nhà vườn sau đó bán lại cho nông hộ có nhu cầu. Nhiều loại cây do người nông dân tự nhân giống bằng cách chiết ghép theo kinh nghiệm của nông dân, chưa được kiểm chứng cây có đảm bảo chất lượng để nhân giống đại trà. Có nghĩa, việc nhân giống của nông dân là tự phát, chưa được cơ quan chức năng công nhận…
Đã có những trường hợp người nông dân mua phải cây giống kém chất lượng và bị trả giá đắt sau nhiều năm trồng, kết quả đã phải ăn quả đắng. Trường hợp của bà Nguyễn Thị Đào, ở huyện Đắk Song (Đăk Nông) là ví dụ. Cách đây 5 năm, gia đình bà Đào mua khoảng 100 cây sầu riêng Musang King theo sự giới thiệu chủ vườn ươm về trồng. Lúc đó, gia đình bà Đào không để ý đến chất lượng cây giống. Sau 5 năm, trồng chăm sóc, đến ngày cây sầu riêng đơm hoa kết trái và cho quả. Lúc này gia đình bà Đào mới ngã ngửa biết rằng đã mua phải giống kém chất lượng.
Theo bà Đào, việc đầu tư, chăm sóc cây trồng trong thời gian dài, nếu mua phải nguồn giống kém chất lượng thì thiệt hại rất lớn. Vừa mất cơ hội về thu nhập, vừa tốn kém tiền của và công chăm sóc 4-5 năm ròng rã…
Tại Đăk Nông có khá nhiều trại ươm, cơ sở kinh doanh cây giống. Nhiều cơ sở chưa có giấy phép hoạt động và việc kinh doanh tự phát theo thời vụ. Ví như, tại một cơ sở bán cây giống tại xã Nhân Cơ, huyện Đăk R’lấp (Đăk Nông), người chủ cơ sở giới thiệu cho khách giống cây của cơ sở có chất lượng cao, sạch bệnh, được nhập từ các vựa cây giống có uy tín về để bán phục vụ nông dân trong vùng.
Theo chủ cơ sở này, những loại giống đang bán tại cơ sở không phải là giống đầu dòng. Song các giống cây có sự chọn lọc từ các vườn cây có năng suất, chất lượng cao. Thế nhưng hỏi về giấy chứng nhận chất lượng của các loại cây giống đang bán thì không có. Khách hàng chỉ nhận được sự cam kết như trấn an là cơ sở kinh doanh cây giống lâu năm và để tồn tại được đến bây giờ thì nhất thiết phải làm ăn có uy tín. Song cơ sở này không cam kết bảo hành?
Cần tăng cường công tác quản lý
Không riêng tại Đăk Nông, tại các địa phương như Gia Lai, Đăk Lăk, Kon Tum cũng rơi vào tình trạng tương tự, đa phần nhà vườn kinh doanh mua bán cây giống theo hình thức tự phát.
Ví như tại Gia Lai, hiện địa phương này có khoảng 363 cơ sở sản xuất kinh doanh giống cây trồng. Thế nhưng việc quản lý các cơ sở này gặp khá nhiều khó khăn. Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Ia Pa (Gia Lai), công tác quản lý giống cây trồng trên địa bàn gặp nhiều khó khăn. Nhất là đối với các cơ sở buôn bán giống cây trồng lưu động, trôi nổi trên thị trường. Đây có thể là nguyên nhân phát tán các loại sâu bệnh gây hại như khảm lá vi rút hại mì, sâu keo mùa thu hại bắp, bệnh trắng lá mía…
Tương tự, theo cơ quan chức năng huyện Kbang (Gia Lai) hiện trên địa bàn có khoảng 30 đại lý kinh doanh vật tư nông nghiệp. Trong đó có nhiều đại lý kinh doanh giống cây trồng chưa có giấy phép hoạt động. Ngoài ra, trước khi bước vào mùa vụ, trên địa bàn thường có rất nhiều xe ô tô lưu động từ địa phương khác đến để bán giống cây trồng mà địa phương khó quản lý, kiểm tra chất lượng…
Theo ngành Nông nghiệp tỉnh Gia Lai, hiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về sản xuất, kinh doanh giống và vật tư nông nghiệp chưa đồng bộ, còn nhiều bất cập nên khó khăn trong công tác quản lý của cơ quan nhà nước. Ví dụ, khái niệm “sản xuất giống nông hộ” theo quy định tại Quyết định số 35/2008/QĐ-BNN của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là không bắt buộc phải đảm bảo đầy đủ các điều kiện về sản xuất theo quy định. Vì thế, khi ngành chức năng kiểm tra thì nhiều cơ sở sản xuất giống viện dẫn là chỉ sản xuất “giống nông hộ” phục vụ nhu cầu gieo trồng của gia đình, nhưng thực tế vẫn bán cây giống ra thị trường nên rất khó quản lý.
Cùng đó, chế tài xử phạt các vi phạm về sản xuất giống còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe; chưa có lực lượng chuyên ngành để thường xuyên thanh tra, kiểm tra giống cây trồng trên thị trường; nhất là ở cấp cơ sở; quy chuẩn quốc gia về vật liệu nhân giống cây trồng chính và tiêu chuẩn Việt Nam còn thiếu.
Theo các chuyên gia, để nâng cao hiệu quả quản lý về lĩnh vực này, cần phải tăng cường công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng; tăng cường lấy mẫu để kiểm tra về chất lượng; nâng cao công tác tuyên truyền cho người dân khi chọn mua các loại cây giống...