Thanh toán qua điện thoại di động lên ngôi
Xu hướng thanh toán ngày càng phổ biến
M-Payment là một thuật ngữ được dùng để định danh dịch vụ thanh toán hiện đại dựa trên nền tảng công nghệ viễn thông không dây của mạng điện thoại di động, cho phép khách hàng sử dụng thực hiện các giao dịch thanh toán, chuyển tiền thông qua các thiết bị di động như điện thoại di động, máy tính bảng hay các thiết bị di động cá nhân khác tại bất cứ đâu, bất cứ khi nào một cách nhanh chóng, an toàn mà không cần thông qua các kênh thanh toán truyền thống qua ngân hàng như tiền mặt, séc hay thẻ.
Thanh toán qua điện thoại di động đang ngày càng phát triển
Thông thường, M-Payment được thực hiện dưới hai hình thức tùy thuộc vào mô hình áp dụng và quy định pháp lý của từng quốc gia, bao gồm: Kết nối (hoặc không kết nối) với tài khoản thanh toán của người sử dụng được mở tại ngân hàng và biểu hiện ở dạng tiền điện tử.
Hiện trên thế giới đang có 3 mô hình hệ thống thanh toán qua điện thoại di động, gồm: Hệ thống do ngân hàng (được cấp phép cung ứng dịch vụ) quản lý, vận hành; Hệ thống do nhà cung cấp dịch vụ di động (MNO) quản lý, trên cơ sở có sự liên kết với ngân hàng được cấp phép hoạt động; Hệ thống do MNO (được cấp phép hoạt động) quản lý, vận hành.
Thanh toán qua điện thoại di động có nhiều lợi thế do mạng lưới điện thoại di động có độ bao phủ lớn, hạ tầng viễn thông sẵn có và số lượng người sử dụng điện thoại di động rất lớn, thanh toán có mức phí rất rẻ do đây là một dịch vụ giá trị gia tăng của MNO với cơ sở hạ tầng sẵn có và tiện lợi (24/7, chuyển tiền tức thời…).
Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới (WB) vào tháng 3/2012, đã có hơn 120 sản phẩm, dịch vụ M-Payment được triển khai trên 70 nước và vùng lãnh thổ, mang lại thành công và những lợi ích to lớn về mặt kinh tế xã hội. Trong đó, một số nước đang phát triển, nơi các dịch vụ ngân hàng chưa đến được nhiều với người nghèo cũng đã triển khai những mô hình M-Payment khá thành công trong thời gian qua.
Ba điển hình thành công
Kenya - một quốc gia ở châu Phi, có thu nhập bình quân đầu người vào khoảng 1.800 USD/người/năm, số lượng thuê bao điện thoại di động là 29,7 triệu (2012). Nhờ có hệ thống chuyển tiền sử dụng công nghệ di động M-Pesa được hình thành vào năm 2007, 1/3 dân số của Kenya đã được tiếp cận với dịch vụ chuyển tiền và thanh toán phi ngân hàng.
M-Pesa được đánh giá là một trong những hệ thống M-Payment phát triển và thành công nhất trên thế giới. M-Pesa cho phép khách hàng sử dụng hộ chiếu hoặc giấy tờ tùy thân để gửi, rút và chuyển tiền dễ dàng thông qua các thiết bị di động.
Năm 2012, hệ thống M-pesa đã có tổng số 17 triệu tài khoản được đăng ký, với số lượng giao dịch bình quân là 2 triệu giao dịch/ngày, giá trị mỗi giao dịch dưới 20 USD. M-Pesa đóng vai trò đáng kể trong việc phát triển kinh tế của Kenya với số lượng giao dịch chuyển tiền giá trị nhỏ thông qua hệ thống này ngày càng tăng qua các năm, nhờ đó kích thích sự phát triển của các hoạt động kinh tế xã hội khác.
Tổ chức Hỗ trợ người nghèo (CGAP) trong một bản điều tra đã kết luận rằng, thu nhập của người dân Kenya đã tăng lên từ 5% đến 30% từ khi những người lao động ở nông thôn di cư tới các đô thị lớn làm việc và gửi tiền cho gia đình nhờ sử dụng M-Pesa.
Guatemala – một đất nước ở Trung Mỹ, thu nhập bình quân đầu người đạt 3.188 USD/người/năm (2011), số lượng điện thoại di động đang hoạt động ở Guatemala khoảng 17,5 triệu, trong đó 95% là thuê bao trả trước, chỉ có 5% là trả sau có hợp đồng dịch vụ.
Để thúc đẩy quá trình tiếp cận dịch vụ tài chính thông qua phương tiện thanh toán điện thoại di động, Internet… Guatemala đã ban hành quy định về đại lý cho ngân hàng vào tháng 7/2010. Quy định nhằm khuyến khích sự phát triển của mạng lưới đại lý cho ngân hàng đối với dịch vụ thu hộ, chi hộ, chuyển tiền… với chi phí thấp và hiệu quả.
Quy định này thiết lập hạn mức thanh toán của một đại lý đối với một khách hàng về số lượng và giá trị giao dịch được phép. Theo đó, ngân hàng là bên phải chịu trách nhiệm xây dựng năng lực cho đại lý và kiểm soát rủi ro hoạt động, rủi ro công nghệ mà có thể dẫn tới việc khách hàng bị mất tiền.
Một trường hợp thành công khác là Smart Communication - một trong hai mạng di động lớn nhất tại Philippines. Năm 2000, Công ty này đã kết hợp với MasterCard để lần đầu tiên giới thiệu dịch vụ “Smart Money” tới khách hàng. Dịch vụ này cho phép khách hàng sử dụng tài khoản thanh toán mở tại ngân hàng chuyển tiền sang tài khoản Smart Money và sử dụng để thanh toán cho người bán hàng thông qua tin nhắn điện thoại di động, là một hình thức thanh toán cá nhân cho cá nhân (P2P) đã đăng ký sử dụng dịch vụ.
Năm 2007, Smart đã phát triển mô hình thanh toán của mình lên một tầm cao mới khi hỗ trợ cho các giao dịch chuyển tiền quốc tế thông qua điện thoại di động. Dịch vụ này hỗ trợ cho các công nhân Philippines làm việc tại nước ngoài gửi tiền về cho gia đình trong nước. Với 10 triệu người Philippines làm việc tại nước ngoài, hàng năm gửi về nước khoảng 14 tỷ USD tương đương 10% GDP.
Đỗ Lê