Thị trường lao động vẫn còn nhiều khó khăn
Cả nước có 31,8 triệu lao động thất nghiệp, giảm thu nhập vì Covid-19 | |
Tỷ lệ lao động thất nghiệp, thiếu việc làm đang tăng nhanh |
Phần lớn lao động không sử dụng hết tiềm năng thuộc nhóm trẻ dưới 35 tuổi |
Thay đổi tích cực vẫn chưa quay lại ngưỡng tốt
Đánh giá tổng quan về tác động của dịch Covid-19 đến tình hình lao động, việc làm quý III/2020, bà Nguyễn Thị Hương - Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết, hiện những ngành bị ảnh hưởng nặng nề bởi tác động của dịch đều có dấu hiệu tăng trưởng trở lại. Nhờ đó, tình hình lao động, việc làm và thu nhập của người lao động quý III/2020 cũng được cải thiện so với quý trước.
Theo số liệu thống kê, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên trong quý III/2020 là 54,6 triệu người, tăng 1,4 triệu người so với quý trước, nhưng vẫn thấp hơn 1,1 triệu người so với cùng kỳ năm trước. Điều này cho thấy, sau khi ghi nhận mức giảm sâu kỷ lục vào quý II, thị trường lao động đang có dấu hiệu phục hồi, tuy nhiên vẫn chưa thể khôi phục về trạng thái của cùng kỳ năm trước.
Tính đến tháng 9/2020, cả nước có 31,8 triệu người từ 15 tuổi trở lên bị ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch Covid-19 bao gồm người bị mất việc làm, phải nghỉ giãn việc/nghỉ luân phiên, giảm giờ làm, giảm thu nhập… Trong đó, 68,9% người bị giảm thu nhập (với mức giảm thu nhập nhẹ), gần 40,0% phải giảm giờ làm/nghỉ giãn việc/nghỉ luân phiên và khoảng 14,0% buộc phải tạm nghỉ hoặc tạm ngừng hoạt động sản xuất kinh doanh.
Xét theo ngành, lĩnh vực, dịch Covid-19 ảnh hưởng đến người lao động đang làm việc trong hầu hết các ngành, trong đó một số ngành có tỷ lệ lao động bị ảnh hưởng lớn như ngành nghệ thuật, vui chơi và giải trí (88,6%); dịch vụ lưu trú và ăn uống (81,7%); vận tải kho bãi (79,7%); hoạt động hành chính và dịch vụ hỗ trợ (72,7%); công nghiệp chế biến chế tạo (70,1%), bán buôn bán lẻ, sửa chữa ô tô, mô tô và xe máy (68,5%)…
Bình luận về kết quả này, bà Valentina Barcucci - Phó Giám đốc Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam nhận định, thị trường lao động Việt Nam đã có nhiều thay đổi tích cực nhưng vẫn chưa phải quay trở lại ngưỡng tốt trước đây. Các chỉ số như thu nhập, giờ làm, tình trạng tham gia vào thị trường lao động chưa quay trở lại mức của năm 2019; và phụ nữ cũng như lao động phi chính thức vẫn là nhóm bị ảnh hưởng nhiều nhất. “Những thông tin này, một cách nào đó sẽ tạo áp lực cho Chính phủ Việt Nam trong việc thiết kế các gói chính sách tốt hơn nhằm hỗ trợ cho người lao động trong nước”, bà nói thêm.
Tiềm năng thị trường lại “ngủ quên” trong dịch
Phân tích sâu hơn về sự biến động và chuyển dịch của thị trường lao động trong bối cảnh dịch Covid-19, bà Vũ Thị Thu Thủy - Vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động cho hay, tính chung 9 tháng năm 2020, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đạt 54,4 triệu người, giảm 1,2 triệu người so với cùng kỳ năm trước và giảm chủ yếu ở khu vực nông thôn. Trong khi giai đoạn 2016-2019, trung bình mỗi năm lực lượng lao động 9 tháng đầu năm tăng 1%. Nếu 9 tháng năm 2020 duy trì tốc độ tăng như giai đoạn 2016-2019 và không có dịch Covid-19, nền kinh tế Việt Nam sẽ có thêm 1,8 triệu lao động. “Nói cách khác thì dịch Covid-19 có thể đã tước đi cơ hội tham gia thị trường lao động của 1,8 triệu người”, bà Thuỷ nhấn mạnh.
Số liệu thống kê cũng cho thấy, tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý III/2020 là 2,5%, giảm 0,23 điểm % so với quý trước. Tính chung trong 9 tháng, tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động là 2,48%. Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp của 9 tháng năm nay tăng 0,31 điểm % so với cùng kỳ năm 2019, song nhìn chung mức tăng này được đánh giá là không quá lớn. Đặc biệt nếu so sánh giữa tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam sau 3 quý là 2,48%, vẫn thấp hơn đáng kể so với các quốc gia lớn trên thế giới như Canada, Mỹ, Trung Quốc… đều ở mức từ 5-10%.
Con số này khiến nhiều ý kiến nghi hoặc về độ chính xác, bởi tăng trưởng GDP 9 tháng năm nay đạt mức thấp nhất trong vòng 10 năm qua. Tuy nhiên Tổng cục Thống kê lý giải, để đánh giá đúng về diễn biến của thị trường lao động, việc làm, cần xem xét thêm các chỉ số khác gồm tỷ lệ lao động thiếu việc làm và tỷ lệ việc làm phi chính thức rất cao, bên cạnh tỷ lệ thất nghiệp thấp so với các nước trên thế giới.
“Trong bối cảnh hiện nay, người lao động vẫn gặp khó khăn trong việc thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp, trong khi cơ hội tìm kiếm việc làm thời vụ rất dồi dào, vì vậy họ tìm các công việc phi chính thức để kiếm thu nhập. Điều đó cho thấy tính linh hoạt của thị trường lao động Việt Nam là rất cao”, bà Thuỷ chỉ ra thực tế.
Tổng cục Thống kê cũng lưu ý thêm một vấn đề khác, đó là tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng cao nhất trong vòng 10 năm qua đã làm chậm khả năng khai thác nguồn nhân lực dồi dào cho sản xuất kinh doanh và phát triển kinh tế. Bà Vũ Thị Thu Thủy cho hay, trong giai đoạn 2018-2019, tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng của Việt Nam dao động ở mức 4%. Tỷ lệ này bắt đầu tăng lên khi dịch Covid-19 xuất hiện, chiếm 4,6% vào quý I/2020 và tăng lên mức 5,8% vào quý II.
Tuy nhiên bước sang quý III, khi các hoạt động kinh tế - xã hội đang dần được khôi phục, tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng giảm xuống còn 5,3%, giảm 0,5 điểm % so với quý trước, nhưng vẫn tăng hơn 1,6 điểm % so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 9 tháng năm 2020, tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng là 5,2%, tăng 1,3 điểm % so với cùng kỳ năm trước, tương ứng tăng hơn 700.000 người.
“Phần lớn trong số này là lao động dưới 35 tuổi, cho thấy Việt Nam còn bộ phận không nhỏ lực lượng lao động tiềm năng chưa được khai thác đầy đủ. Đây là điều rất đáng quan tâm khi mà Việt Nam cũng đang đồng thời đối mặt với tình trạng già hoá dân số”, bà Thuỷ khuyến nghị.
Đánh giá về triển vọng thị trường lao động trong quý cuối cùng của năm 2020, Tổng cục Thống kê cho rằng có nhiều triển vọng tích cực. Đầu tiên là việc tiếp tục kiểm soát dịch tốt sẽ tạo điều kiện trong quý IV đẩy mạnh phát triển sản xuất kinh doanh. Đặc biệt quý IV chuẩn bị cho Tết Nguyên đán, tiêu dùng sẽ được đẩy mạnh, sản xuất khởi sắc hơn và người lao động có việc làm nhiều hơn. Nhờ đó, tỷ lệ thất nghiệp sẽ được kiểm soát, ít nhất là duy trì mức của quý III, nếu không còn thấp hơn, do vậy chỉ tiêu tỷ lệ thất nghiệp dưới 4% mà Quốc hội giao là hoàn toàn có thể đạt được.