Từ câu chuyện huyền thoại về giảm nghèo
Tiếp tục chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững | |
Thêm con chữ, bớt đói nghèo | |
Hoàn thiện hồ sơ chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia |
Tiếp cận đa chiều
Việt Nam đã tạo ra một câu chuyện “huyền thoại” về giảm nghèo, nhưng đâu đó vẫn tiềm ẩn nguy cơ tái nghèo, nguy cơ xuất hiện hộ nghèo mới. Trong bối cảnh đó, giáo dục nghề nghiệp là giải pháp căn cơ, có hiệu quả nhất để phá vỡ vòng luẩn quẩn “nghèo không đi học, không có nghề nghiệp lại càng nghèo hơn”.
Báo cáo của Chính phủ về kết quả 6 năm thực hiện Nghị quyết số 76 của Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đến năm 2020 cho thấy, giai đoạn 2016-2020, việc thực hiện giảm nghèo của Chính phủ đã đạt những con số ấn tượng, vượt mục tiêu Nghị quyết 76 đề ra. Trung bình, mỗi năm tỷ lệ hộ nghèo giảm 1,43%, ước năm 2020 còn khoảng 2,75%.
Giảm nghèo bền vững và phát triển giáo dục nghề nghiệp có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ |
Tỷ lệ hộ nghèo ở 64 huyện nghèo của cả nước trung bình mỗi năm giảm 5,28%, ước cuối năm 2020 còn khoảng 24%, đạt mục tiêu Nghị quyết số 142 của Quốc hội về kế hoạch phát triển KT-XH giai đoạn năm 2016-2020. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới cũng cán đích trước một năm. Trả lời chất vấn trước Quốc hội sáng ngày 10/11/2020, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: “Chúng ta sẽ tiếp tục nỗ lực không ngừng nghỉ để giảm nghèo bền vững cho gần 3% hộ dân còn lại, đặc biệt là người dân ở vùng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng lõi nghèo, ở nơi đó có những người trong độ tuổi lao động chỉ kiếm được thu nhập dăm ba trăm ngàn đồng một tháng”.
Bà Caitlin Wiesen, Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam, cho biết quốc tế nhìn nhận rất tích cực về những thành quả Việt Nam đạt được trong công cuộc xóa đói giảm nghèo trong những thập kỷ vừa qua. Thậm chí cho rằng Việt Nam đã tạo ra một câu chuyện “huyền thoại” về giảm nghèo. Bà Caitlin Wiesen cũng đánh giá rất cao nỗ lực của Việt Nam trong sử dụng phương pháp tiếp cận đa chiều để đo lường nghèo đói và giúp Việt Nam xóa đói giảm nghèo một cách toàn diện hơn, ở nhiều khía cạnh hơn chứ không chỉ cải thiện thu nhập.
Nghèo đói liên quan trực tiếp với trình độ, năng lực
Chủ trương của Đảng, Nhà nước là không để ai bị bỏ lại phía sau, ai cũng được hưởng thành quả từ tăng trưởng và phát triển kinh tế. Dù tỷ lệ nghèo giảm mạnh trong những năm qua nhưng chưa mất hẳn nguy cơ tái nghèo, đâu đó có thể xuất hiện nguy cơ hộ nghèo mới. Vì vậy, để giảm nghèo bền vững thì cần nhiều nỗ lực và nhiều việc phải làm. Theo các chuyên gia, để giảm nghèo bền vững phải phá được vòng luẩn quẩn “nghèo không đi học, không có nghề nghiệp lại càng nghèo hơn”.
Rất nhiều nghiên cứu đã cho thấy, nghèo đói có liên quan trực tiếp với trình độ, năng lực của con người. Vì thế giáo dục hướng nghiệp có vai trò quan trọng để giảm nghèo bền vững. Kỹ năng và khả năng làm việc là những yếu tố đóng góp quan trọng vào việc giảm nghèo, gắn kết xã hội tốt hơn cũng như tăng cường ổn định chính trị. Vì vậy theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thu Dung (Thái Bình), cần tính đến sự phù hợp và cần thiết của việc thiết kế đào tạo nghề trong chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và an sinh xã hội bền vững. Nói cách khác, cần nhìn nhận lại vai trò của giáo dục nghề nghiệp, coi đây là một công cụ thiết yếu để giảm nghèo.
“Thông thường các chương trình giải quyết tình trạng nghèo đói bao gồm tập huấn ngắn hạn thay vì các chương trình đào tạo nghề, đây là một cách tiếp cận chưa phù hợp để giảm nghèo bền vững”, bà Dung phát biểu. Theo vị đại biểu Quốc hội này, đào tạo không chính thức có thể giúp giảm nghèo trong ngắn hạn. Tuy nhiên, đối với một nền kinh tế đang hướng tới việc giúp người dân thoát nghèo một cách bền vững và chính thức hóa việc làm phi chính thức thì việc đào tạo ngắn hạn sẽ không đủ, không đáp ứng được mức độ thay đổi đang diễn ra trên thị trường lao động Việt Nam. Mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục nghề nghiệp có thể giúp Việt Nam phá vỡ vòng luẩn quẩn: Nghèo không đi học, không có nghề nghiệp lại càng nghèo.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, giảm nghèo bền vững và phát triển giáo dục nghề nghiệp có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ. Thực tiễn tốt ở một số nước như Bangladesh, Philippines, Hàn Quốc… đã khẳng định sự thành công trong việc gắn giáo dục nghề nghiệp với giảm nghèo bền vững.
Do đó, việc đề xuất chủ trương đầu tư dự án phát triển hệ thống giáo dục nghề nghiệp và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thuộc chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và an sinh xã hội bền vững giai đoạn 2021-2025 là hết sức phù hợp và cần thiết. Phát triển giáo dục nghề nghiệp sẽ thúc đẩy tăng năng suất lao động, chất lượng và hiệu quả trên cơ sở chiến lược tăng trưởng cân bằng, an toàn, bao trùm, bền vững và sáng tạo để người lao động có tiền lương, thu nhập đảm bảo đời sống của bản thân và gia đình.
ILO cũng khuyến nghị các Chính phủ trong thiết kế các chương trình giảm nghèo nên xem xét tăng cường khả năng tiếp cận giáo dục nghề nghiệp.
Tại Việt Nam, nhiều báo cáo nghiên cứu cũng cho thấy, giáo dục nghề nghiệp có ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm và thu nhập của các hộ gia đình, ảnh hưởng đến tình trạng nghèo của các hộ gia đình. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều có tương quan mạnh mẽ với trình độ giáo dục của chủ hộ, như tỷ lệ nghèo đa chiều của nhóm các chủ hộ tốt nghiệp cao đẳng hoặc đại học chỉ dưới 1%, trong khi nhóm có chủ hộ chưa học xong tiểu học là 26,6%; tốc độ giảm nghèo của các nhóm hộ có chủ hộ lao động không có kỹ năng nghề thấp hơn các nhóm hộ khác… Mặt khác, tình trạng trẻ bỏ học khi mới học hết lớp 9 ở các hộ nghèo còn xảy ra nhiều nên việc phân luồng và dạy nghề là giải pháp phù hợp để khắc phục tình trạng này.