Tuyên chiến với nạn cây giống kém chất lượng
Gây thiệt hại cho nông dân
Gần đây, tại khu vực Tây Nguyên, thị trường cây giống phát triển mạnh, bởi nhu cầu thực tế cần số lượng lớn các loại cây giống từ cây công nghiệp đến các loại cây ăn trái, hoa màu để luân canh hoặc chuyển đổi cây trồng, thích ứng với biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt.
Thế nhưng, điều đáng nói, thị trường cây giống luôn ở trong tình trạng thật giả lẫn lộn, rất khó phân biệt. Điều này làm cho các nông hộ trên địa bàn có thể gặp rủi ro nếu “chọn mặt gửi vàng” không đúng chỗ. Trong khi đó, việc quản lý Nhà nước về lĩnh vực này còn rất hạn chế, chưa kịp thời phát hiện, chưa có những ràng buộc, chế tài cụ thể đối với các cơ sở sản xuất cây giống. Trong quá trình canh tác nếu gặp rủi ro về cây giống kém chất lượng, người nông dân chỉ còn cách “ngậm bồ hòn làm ngọt”.
Cây giống kém chất lượng sẽ gây thiệt hại rất lớn đối với người nông dân |
Điển hình như trường hợp của nông dân Nguyễn Văn Nam, ở xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức (Đăk Nông) trồng hơn 200 cây bơ giống 034 mua từ các cơ sở sản xuất giống trên địa bàn. Thế nhưng sau nhiều năm trồng, chăm sóc, cây phát triển tốt mà vẫn không cho trái. Đến năm thứ 5 có vài cây cho trái lác đác, nhưng trái còi cọc, kém chất lượng.
Theo ông Nam, hơn 4 năm đầu tư và chăm sóc vườn bơ này, gia đình tốn kém hàng trăm triệu đồng. Đến khi cây bơ trưởng thành mới biết mua phải cây giống kém chất lượng. Lúc đó, mọi việc đã quá muộn và đành “ngậm đắng nuốt cay” !
Không riêng tại Đăk Nông, còn nhớ, cách đây 3 năm, phong trào trồng chanh dây tại Tây Nguyên phát triển, hàng loạt nông hộ đổ xô trồng loại cây này. Tuy nhiên, giống cây chất lượng kém, trồng cây phát triển kém và không có trái.
Nhiều hộ nông dân ở huyện K’bang (Gia Lai) cũng đau đầu khi mua phải giống chanh dây kém chất lượng. Sau nhiều tháng chăm sóc, tỷ lệ cây cho quả rất ít. Nông dân Nguyễn Trung Kiên kể lại, mua giống từ lời giới thiệu của người quen. Giá cây giống lúc đó khoảng gần 40 ngàn đồng/dây, đắt hơn các loại dây giống khác khoảng 3 ngàn đồng/dây. Khi mới trồng, cây bén rễ nhanh, phát triển tốt nhưng khi leo giàn thì bắt đầu xoăn lá và chậm phát triển. Trong khi các vườn khác đã cho thu hoạch thì chanh dây của gia đình vẫn èo uột. Trong số 200 gốc chanh chỉ có số ít leo chạm giàn, số còn lại bị chết. Trước khi trồng, gia đình đã xử lý đất kỹ, bón lót đầy đủ. Trong khi, trồng cùng đợt và cùng một thửa đất nhưng 300 gốc chanh dây giống khác đã cho thu hoạch 10 tấn quả/đợt…
Cần “làm sạch” thị trường cây giống
Theo các chuyên gia, đối với hạt giống, cây giống trước khi đưa vào sản xuất đại trà, phải được phép lưu hành sử dụng, phải trải qua công tác khảo sát, khảo nghiệm, phân tích, đánh giá về điều kiện tự nhiên, khí hậu của từng vùng. Song thực tế hiện nay, có nhiều loại cây trồng, hạt giống chưa qua công đoạn này. Có nhiều loại giống được nhập lậu hoặc mua bán trôi nổi trên thị trường. Mặt khác, việc cung cấp cây giống đang diễn ra theo kiểu chộp giật.
Qua tìm hiểu, hiện chưa có quy định cụ thể về quản lý sản xuất, kinh doanh giống cây nông nghiệp. Công tác quản lý đối với lĩnh vực này còn khá lỏng lẻo. Điều này đã tạo điều kiện cho nhiều người dân, cơ sở… mặc sức sản xuất, kinh doanh, buôn bán cây giống kém chất lượng mà không bị xử lý. Thậm chí, nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh còn trà trộn cây giống trôi nổi, không rõ nguồn gốc, kém chất lượng và cung cấp cho người tiêu dùng để kiếm lời bất chính.
Trước thực trạng này, để giảm rủi ro cho người nông dân, chính quyền các địa phương đã vào cuộc. Ví như tại Gia Lai, ngay từ đầu vụ mùa năm 2021, ngành chức năng và chính quyền địa phương tăng cường kiểm tra, kiểm soát, quyết không để các loại giống cây trồng kém chất lượng trôi nổi trên thị trường, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai, hiện địa phương có 262 cơ sở sản xuất kinh doanh giống cây trồng, chủ yếu tập trung tại các huyện Chư Păh, Chư Pưh, Chư Sê, Chư Prông, Đức Cơ, Mang Yang, Ia Grai, Đak Đoa và TP. Pleiku. Để đảm bảo chất lượng các loại giống cây trồng, Sở đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc thường xuyên cung cấp cho người dân đầy đủ thông tin về các loại giống tốt, đảm bảo các tiêu chuẩn chất lượng. Cùng với đó, xử lý nghiêm trường hợp mua bán giống không đảm bảo chất lượng.
Đặc biệt những năm gần đây, Thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai cũng thường xuyên phối hợp cùng các ngành chức năng và địa phương tổ chức kiểm tra các cơ sở sản xuất kinh doanh cây giống. Trong đó, tập trung kiểm tra nguồn gốc, xuất xứ, hóa đơn chứng từ, chất lượng giống cây trồng khi xuất vườn bán cho người dân. Qua kiểm tra, những cơ sở không đảm bảo các điều kiện như về chất lượng đầu vào, giống không rõ nguồn gốc, không có hóa đơn chứng từ, nhãn mác… bị buộc ngừng hoạt động. Lực lượng chức năng kiên quyết xử phạt những cơ sở cố tình vi phạm để đảm bảo nguồn giống chất lượng cao.
Mặc dù vậy hiện vẫn còn nhiều bất cập. Theo quy định của pháp luật hiện nay, việc thanh tra, kiểm tra chỉ thực hiện tại các cơ sở có giấy phép kinh doanh, sản xuất cây giống. Còn đối với cơ sở không có giấy phép kinh doanh thì cơ quan chức năng không được phép thanh tra, kiểm tra.
Trong quá trình kiểm tra, thanh tra, cơ quan chức năng chủ yếu kiểm tra về nguồn gốc xuất xứ của cây giống là chính. Còn về chất lượng cây giống, theo nhận định của một số cán bộ trong ngành nông nghiệp là rất khó để xác định. Bởi muốn biết chất lượng của cây giống, buộc phải gửi mẫu đi xét nghiệm. Công đoạn này vừa lâu, thủ tục lại khá phức tạp... Vậy nên, lợi dụng kẽ hở này, các cơ sở chưa đăng ký kinh doanh cây giống; thậm chí không đăng ký, "vô tư" làm mưa làm gió trong lĩnh vực sản xuất cây giống. Đây chính là bất cập lớn đối với thị trường cây giống!