Xoá bỏ đặc quyền DNNN: Không dễ dàng!
Theo TS. Nguyễn Đình Cung - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương, để hoàn thành được nhiệm vụ trên cần phải xóa bỏ đặc quyền của các doanh nghiệp này, nhưng thực hiện là không dễ dàng.
Theo ông, vì sao cần phải xóa bỏ đặc quyền của DNNN trong quá trình cải cách các doanh nghiệp này?
Các tập đoàn, tổng công ty hiện nay đang nắm giữ và chi phối quyền và cơ hội kinh doanh thông qua việc trực tiếp quản lý và sử dụng hệ thống, mạng chuyền tải, phân phối điện, xăng dầu, viễn thông… Họ cũng trực tiếp tham gia soạn thảo các chiến lược, quy hoạch phát triển ngành và trên thực tế đồng nhất với chiến lược phát triển của tập đoàn, tổng công ty; đồng thời cũng trực tiếp tổ chức thực hiện.
Tuy nhiên, là công cụ thực hiện công nghiệp hóa đất nước, nhưng các tập đoàn, tổng côngty thường thiếu tầm nhìn, chưa xác định cụ thể sứ mệnh của mình, đầu tư phát triển một cách phân tán, dàn trải, gồm cả các hoạt động mang tính đầu cơ, kiếm địa tô và lợi tức tài chính; chưa tạo ra được lợi thế và năng lực cạnh tranh mới cho nền kinh tế, chưa cải thiện được trình độ phát triển của kinh tế Việt Nam.
Được coi là công cụ thực hiện chính sách và nhiệm vụ xã hội, nhưng tập đoàn, tổng công ty lại không buộc phải chú ý đến cách thức kinh doanh tạo lợi nhuận và giá trị gia tăng; không thể hiện trách nhiệm và giá trị xã hội trong chiến lược và cách thức kinh doanh của họ. Là công cụ ổn định kinh tế vĩ mô, nhưng đầu tư nhiều với hiệu quả thấp và tình trạng kinh doanh kém hiệu quả nói chung của DNNN đã làm cho bất ổn trở nên trầm trọng hơn, đồng thời làm gia tăng rủi ro đối với hệ thống tài chính.
Với vai trò là trụ cột cạnh tranh của nền kinh tế, nhưng các tập đoàn, tổng công ty chưa trở thành doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh quốc tế. Trái lại, không ít tập đoàn, tổng công ty đã trở thành độc quyền hoặc chiếm vị trí thống lĩnh trên thị trường nội địa, làm méo mó môi trường kinh doanh và phân bổ nguồn lực xã hội trong các ngành có liên quan. Vì vậy, sau 25 năm đổi mới, đến nay cải cách DNNN ở Việt Nam vẫn tiếp tục là vấn đề thời sự, một nội dung cơ bản của quá trình chuyển đổi sang kinh tế thị trường ở Việt Nam.
Kinh doanh xăng dầu là một trong những lĩnh vực mà hiện DNNN nắm vai trò chi phối. (Ảnh: St)
Nếu như vai trò của DNNN mờ nhạt trong các nhiệm vụ được giao như vậy, vì sao họ lại được trao nhiều đặc quyền, thưa ông?
Sự tồn tại của các đặc quyền, ưu ái và lợi thế của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Có nguyên nhân thuộc về tư duy, quan điểm và chủ trương chính sách, chia nền kinh tế ra các thành phần khác nhau, trong đó có kinh tế Nhà nước giữa vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước điều tiết và định hướng nền kinh tế, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.
Một trong các thước đo mức độ đóng góp vào vai trò chủ đạo là tỷ trọng chi phối của các tập đoàn, tổng công ty trong các ngành kinh tế quan trọng của đất nước. Và để đạt được điều đó, chính sách có liên quan của Nhà nước phải hỗ trợ, tạo điều kiện để DNNN đạt được mục đích đó, bất chấp các hệ quả phát sinh từ thực trạng trên.
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong một bài viết nêu nhiệm vụ Chính phủ nhiệm kỳ này có đề cập đến việc đặt DNNN vào môi trường cạnh tranh bình đẳng với các thành phần kinh tế khác. Việc thực hiện có dễ dàng không, thưa ông?
Nghị quyết Đại hội lần thứ X của Đảng đã đưa ra định hướng thay đổi là: "… Đặt các doanh nghiệp có vốn Nhà nước vào môi trường hợp tác và cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp khác để nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh. Thu hẹp tối đa diện Nhà nước độc quyền kinh doanh, xóa bỏ đặc quyền kinh doanh của doanh nghiệp. Có cơ chế giám sát và chính sách điều tiết đối với những doanh nghiệp chưa xóa bỏ được vị thế độc quyền kinh doanh". Nhưng việc áp đặt kỷ luật của thị trường cạnh tranh bằng cách loại bỏ các đặc quyền, lợi thế của tập đoàn, tổng công ty là không dễ dàng, không thể bằng các giải pháp kỹ thuật và hoàn thành trong một thời gian ngắn.
Xin cảm ơn ông!
Linh Ly thực hiện