Xốc lại khu vực doanh nghiệp
96,5% DNNN được cổ phần hóa nhưng chỉ 8% tổng số vốn được cổ phần hóa | |
Các DN đang mong chờ có được sự đột phá quyết định | |
DN lạc quan hơn về triển vọng kinh doanh quý 2 |
Các chỉ số chính về phát triển DN trong năm 2016 và giai đoạn 2000-2015 vừa được Tổng cục Thống kê công bố sáng 11/4 đã cho thấy sự “xuống dốc” của khối DN trong nước ở nhiều chỉ tiêu quan trọng. Đây là một phần trong bộ chỉ số do Văn phòng Chính phủ, Tổng cục Thống kê và Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ, nhằm đánh giá sự phát triển của khối DN trong nước. Bộ chỉ số đầy đủ dự kiến sẽ được tổng hợp và công bố vào cuối năm nay và tiến tới công bố hàng năm.
Nhiều chỉ tiêu giảm dần đều
Số liệu của cơ quan thống kê cho thấy, tổng số DN thực tế đang hoạt động (không bao gồm các DN đã đăng ký, chưa đi vào hoạt động, các DN ngừng hoạt động có đăng ký) được cập nhật đến thời điểm 31/12/2016 trên phạm vi cả nước là 477.808 DN, tăng 8% so với năm 2015. Năm 2016 được coi là năm thành công rực rỡ của công tác phát triển DN, với số DN thành lập mới đạt kỷ lục 110.100 DN, tăng 16,2% so với năm 2015.
Ảnh minh họa |
Tuy nhiên, theo ông Phạm Quang Vinh, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, xét theo chuỗi thời gian dài từ 2000-2015, các chỉ tiêu đánh giá mức độ phát triển DN đều bị chững lại. Về số DN đang hoạt động, giai đoạn 2000-2010, tốc độ tăng số lượng DN đạt bình quân 21,8%/năm; sau đó giảm xuống còn 9,6%/năm vào giai đoạn 2010-2015. Cùng với đó, tốc độ gia tăng số lao động trong khu vực DN cũng giảm, đạt 11,2%/năm vào giai đoạn 2000-2010 và giảm xuống còn 6,1%/năm vào giai đoạn 2010-2015.
Các chỉ số cụ thể hơn đánh giá về hiệu quả hoạt động của DN như vốn đầu tư, doanh thu, lợi nhuận cũng đồng loạt giảm dần đều. Nếu như giai đoạn 2000-2010, mỗi năm thu hút thêm 25,1% vốn đầu tư cho sản xuất kinh doanh, thì tới giai đoạn 5 năm sau đó, số vốn thu hút thêm hàng năm chỉ là 14%. Tốc độ tăng doanh thu cũng giảm trong cùng chuỗi thời gian tương ứng, từ mức 25,3%/năm xuống 14,2%/năm.
Nhưng đáng lo ngại hơn cả, sụt giảm mạnh nhất chính là tốc độ tăng lợi nhuận của khu vực DN. Giai đoạn 2000-2010, mỗi năm lợi nhuận của khu vực này tăng 24,1%, song tới giai đoạn 2010-2015, tốc độ tăng giảm xuống chỉ còn 7,5%/năm. Xét trong cả chuỗi thời gian 2000-2015, lợi nhuận cũng là chỉ số có tốc độ tăng trưởng thấp hơn cả so với vốn và doanh thu, cho thấy hiệu quả của khu vực DN trong nước ngày càng đi xuống.
Hoạt động kém hiệu quả đã dẫn đến hệ quả tất yếu là đóng góp vào ngân sách nhà nước của khối DN cũng giảm dần. Giai đoạn 2000-2010, bình quân mỗi năm khối này đóng góp cho ngân sách tăng 21,1%. Con số giảm xuống chỉ còn 11,6%/năm vào giai đoạn 2010-2015.
Xốc lại để phát triển bền vững
Các chỉ tiêu về phát triển DN giảm xuống trong thời kỳ 2000-2015 đã kéo dài âm hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế trong năm 2016 và cả quý I/2017 vừa qua. Đứng trước câu hỏi tại sao số lượng DN thành lập mới tăng cao kỷ lục nhưng tốc độ tăng trưởng kinh tế vẫn giảm mạnh, TS. Phạm Đình Thuý, Vụ trưởng Vụ Thống kê công nghiệp phân tích, DN Việt Nam phát triển nhanh nhưng chủ yếu tăng nhanh về số lượng, số vốn… trong khi hiệu quả thấp hơn so với nhiều nước xung quanh như Thái Lan, Indonesia, Singapore…
Thực tế cho thấy trên 97% DN trong nước có quy mô nhỏ và vừa, trong đó gần 60% DN có dưới 10 lao động, quy mô rất nhỏ, điều kiện kỹ thuật lạc hậu, do đó hiệu quả sản xuất kinh doanh chưa cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận. Bên cạnh đó, số DN đi vào hoạt động trong năm 2016 có doanh thu chỉ chiếm 41%. Điều này có nghĩa là tới 59% DN đăng ký nhưng chưa hoạt động, hoặc đã hoạt động mà chưa có doanh thu, tức là chưa tạo ra giá trị tăng thêm cho nền kinh tế.
Ngoài ra cũng cần kể đến một nguyên nhân khách quan khác là giai đoạn 2010-2015, nền kinh tế Việt Nam chịu tác động từ khủng hoảng kinh tế toàn cầu, do đó hiệu quả hoạt động của DN còn thấp, lợi nhuận thấp và đóng góp ngân sách cũng hạn chế. Chính phủ và các bộ, ngành biết rõ điều này và đã có các chính sách như miễn giảm, gia hạn thuế thu nhập DN nhằm hỗ trợ DN lúc khó khăn. Đó cũng là tác động chính sách khiến mức đóng góp của DN vào ngân sách thấp đi so với thời kỳ trước.
Ông Nguyễn Hồng Long, Phó trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN lo ngại, nếu cứ duy trì sức cạnh tranh cả về năng suất chất lượng, điều kiện kỹ thuật, năng lực quản trị như hiện nay thì hậu quả là tăng trưởng kinh tế sẽ rất thấp. Vì vậy Chính phủ đang chỉ đạo quyết liệt từng bộ, ngành, địa phương tạo điều kiện tốt nhất cho DN phát triển trên mọi lĩnh vực, kể cả đào tạo lao động, khoa học công nghệ… để DN phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh của mình.
Với mức độ phát triển chậm chạp của khu vực DN, nhiều ý kiến lo ngại mục tiêu cả nước có 1 triệu DN vào năm 2020 sẽ khó thành hiện thực. Tuy nhiên, ông Long nhấn mạnh, Chính phủ đã có hàng loạt chính sách nhằm nuôi dưỡng, phát triển DN, trong đó nhằm vào một số nhóm đối tượng cụ thể như phát triển hộ kinh doanh thành DN, phát triển DN nông nghiệp công nghệ cao…
Trong tương lai, bộ chỉ số về phát triển DN sẽ là thước đo chính xác nhất cho thấy chính sách đã tác động tích cực như thế nào tới sự trưởng thành của khối DN trong nước. Cùng với đó là hành lang pháp lý hỗ trợ DN đã được ban hành và đang hoàn thiện, sẽ tạo điều kiện tốt nhất để khối DN trong nước phát triển nhanh và bền vững.