Xòe Thái - biểu tượng của lòng hiếu khách
Sự kiện quan trọng này đã thêm một lần nữa khẳng định thế giới đánh giá cao giá trị bản sắc văn hóa các dân tộc Việt Nam nói chung và loại hình sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng người Thái ở vùng Tây Bắc nói riêng. Đây là niềm vinh dự, tự hào của cả nước nói chung, của nhân dân các dân tộc 4 tỉnh Yên Bái, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu nói riêng.
Nhưng để có kết quả này, cũng cần nhắc lại sự vào cuộc từ khá sớm của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL). Còn nhớ, sau khi nghệ thuật xòe Thái của các dân tộc vùng Tây Bắc trở thành Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia, đầu tháng 6/2016, Bộ VHTTDL đã có công văn gửi UBND các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Điện Biên, Yên Bái về việc triển khai xây dựng hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật xòe Thái đệ trình UNESCO.
Nghệ thuật xòe Thái mang thông điệp về sự cởi mở, thân thiện, đoàn kết |
Nghệ thuật xòe Thái là kết quả sáng tạo nghệ thuật xuất phát từ lao động của cộng đồng người Thái nhằm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa trước hết của chính họ. Sau những ngày lao động mệt nhọc, hòa mình với nghệ thuật xòe không chỉ giúp mỗi người tìm lại cảm giác thư thái và hứng khởi mà còn làm cho mối quan hệ làng bản, quan hệ xã hội thêm gắn bó hơn, dễ gần nhau hơn. Từ đó, nghệ thuật xòe trở thành phương tiện giao tiếp, kết nối cộng đồng, trở thành biểu trưng cho tình đoàn kết, sự kết tinh kinh nghiệm sống và lối tư duy sáng tạo trong đời sống sinh hoạt thường ngày của người Thái; là cầu nối giúp chúng ta hiểu hơn về cuộc sống con người Tây Bắc và góp phần làm giàu đẹp cho nghệ thuật múa dân gian Việt Nam...
Các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian cho biết, xòe là một loại hình vũ đạo của Việt Nam với những động tác biểu tượng cho các hoạt động của con người và được thực hành trong nghi lễ, văn hóa, đời sống và công việc. Xòe được trình diễn trong các nghi lễ, đám cưới, lễ hội bản mường truyền thống và các hoạt động của cộng đồng. Có ba loại xòe: xòe nghi lễ, xòe vòng và xòe trình diễn. Xòe nghi lễ và xòe trình diễn được gọi theo tên các đạo cụ sử dụng. Xòe vòng phổ biến nhất, là màn đồng diễn mà người xòe nối thành vòng tròn trong sự hòa đồng với tất cả mọi người. Xòe trở thành biểu tượng của lòng hiếu khách và như là một dấu ấn văn hóa quan trọng của người Thái ở Tây Bắc Việt Nam. Đến nay, vòng xòe lớn nhất được nhiều người biết đến và được ghi nhận kỷ lục là màn biểu diễn Đại xòe đón Bằng công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Xòe Thái - Mường Lò, Nghĩa Lộ” năm 2013 với sự tham gia của 2033 người, trong đó có 2013 người tập luyện 6 điệu xòe cổ và 20 người tham gia dàn nhạc cụ dân tộc.
Trở lại với việc nghệ thuật xòe Thái của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Theo Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, Hồ sơ đề cử di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật xòe Thái của Việt Nam đáp ứng những tiêu chí để ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Cụ thể, di sản xòe Thái đi kèm cùng với âm nhạc của các nhạc cụ như tính tẩu, kèn loa, khèn bè, trống, chiêng, chũm chọe, pí pặp, bẳng bu, mák hính. Cộng đồng người Thái cùng nhau gánh vác trách nhiệm và có vai trò khác nhau trong việc tổ chức thực hành xòe. Xòe được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khác trong cộng đồng tới tất cả mọi người với mọi lứa tuổi và giới tính khác nhau. Xòe phản ánh thế giới quan và vũ trụ quan của người Thái, được trình diễn vào dịp Tết đến xuân về, trong lễ hội, các cuộc vui, liên hoan.
Việc UNESCO ghi danh nghệ thuật xòe Thái của Việt Nam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại khẳng định bản sắc văn hóa phong phú của dân tộc Việt Nam, sự gắn kết cộng đồng, đề cao tôn trọng đa dạng văn hóa, khuyến khích đối thoại giữa các cá nhân, các cộng đồng và các dân tộc khác nhau vì sự khoan dung, tình yêu và lòng bác ái đúng theo tôn chỉ và mục tiêu của Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO.
Ngay sau khi Di sản nghệ thuật xòe Thái chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương cho biết: Đây là một sự khẳng định, công nhận ở tầm cỡ quốc tế đối với kho tàng di sản văn hóa phong phú, đa dạng, đặc sắc của dân tộc. Nghệ thuật xòe Thái được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại càng thể hiện quyết tâm trong việc thực hành, trình diễn và trao truyền nghệ thuật xòe Thái trong sự nghiệp phát triển văn hóa Việt Nam.
Vui mừng trước sự kiện này, Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái Đỗ Đức Duy bày tỏ niềm tự hào khi chứng kiến giây phút hai tiếng Việt Nam được xướng lên đầy trang trọng, với các nghi thức đánh dấu sự kiện nghệ thuật xòe Thái của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự kiện quan trọng này đã thêm một lần nữa khẳng định thế giới đánh giá cao giá trị bản sắc văn hóa các dân tộc Việt Nam nói chung và loại hình sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng người Thái ở vùng Tây Bắc nói riêng. Đây là niềm vinh dự, tự hào của cả nước nói chung, của nhân dân các dân tộc 4 tỉnh Yên Bái, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu nói riêng.
Theo ông Đỗ Đức Duy, nghệ thuật xòe Thái mang thông điệp về sự cởi mở, thân thiện, đoàn kết; được hình thành và phát triển cùng với lịch sử phát triển của cộng đồng người Thái; là kết quả sáng tạo nghệ thuật xuất phát từ lao động sản xuất, sinh hoạt tín ngưỡng, phản ánh sự đa dạng văn hóa, là sợi dây gắn kết cộng đồng - cốt lõi của bản sắc văn hóa dân tộc Thái ở vùng Tây Bắc nước ta; là một sản phẩm văn hóa tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng được duy trì, phát triển trong cộng đồng người Thái.