Xuất khẩu: Mừng và lo!
Theo Tổng cục Hải quan, tính đến hết tháng 9/2012, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt gần 83,55 tỷ USD, tăng 18,6% so với cùng kỳ 2011, cao hơn rất nhiều mục tiêu đề ra cho cả năm là 13%. Trong khi đó, nhập khẩu chỉ tăng 6,1%, đạt 83,41 tỷ USD. Có nghĩa, sau 9 tháng, cả nước xuất siêu 143 triệu USD. Chưa hết, đã có 19 nhóm hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD. Đặc biệt, nhóm điện thoại và các linh kiện điện tử đã vươn lên vị trí thứ 2 sau dệt may với kim ngạch 8,63 tỷ USD, đẩy dầu thô tụt xuống vị trí thứ 3.
Với kết quả này, có thể khẳng định, xuất khẩu là điểm sáng nhất trong bức tranh kinh tế 9 tháng đầu năm. Cán cân thương mại thăng dư đã góp phần cải thiện tích cực cán cân thanh toán và ổn định tỷ giá, tăng dự trữ ngoại hối quốc gia.
Thế nhưng, phân tích kỹ chúng ta vẫn thấy những dấu hiệu đáng lo.
Ảnh: MH
Thứ nhất, triển vọng kinh tế thế giới không mấy sáng sủa. Thậm chí nhiều dự đoán gần đây còn cho rằng những thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản có thể rơi vào tái suy thoái. Điều đó có nghĩa, việc xuất khẩu vào các thị trường này thời gian tới sẽ gặp nhiều khó khăn, một mặt do nhu cầu nhập khẩu hàng hóa giảm; mặt khác các nền kinh tế này có xu hướng siết chặt nhập khẩu để bảo hộ sản xuất trong nước.
Thứ hai, nhu cầu thấp còn kéo giá xuất khẩu giảm mạnh. Theo Tổng cục Thống kê, chỉ số giá xuất khẩu hàng hoá 9 tháng năm 2012 giảm 0,3% so với cùng kỳ năm trước; trong đó chỉ số giá quý III giảm 3,25% so với quý trước và giảm 1,79% so với cùng kỳ năm 2011.
Trong khi đó, chỉ số giá nguyên, nhiên, vật liệu dùng cho sản xuất trong thời gian này đã tăng 10,72% so với cùng kỳ năm trước, trong đó chỉ số giá quý III tăng 4,86% so với cùng kỳ năm trước. Điều đó có nghĩa, để đạt được kim ngạch như cùng kỳ năm trước, chúng ta phải xuất khẩu một lượng hàng hóa nhiều hơn, trong khi lợi nhuận mang về lại thấp hơn. Và nếu tình hình này tiếp tục kéo dài, sẽ khó có thể duy trì được động lực sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp.
Thứ ba, cán cân xuất khẩu đang nghiêng hẳn về phía các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), khi 9 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu của khối này đạt 45,95 tỷ USD, tăng 37,3% so với cùng kỳ năm trước và chiếm 55% tổng trị giá xuất khẩu của cả nước. Điều này cũng phần nào phản ánh những khó khăn hiện nay mà các doanh nghiệp trong nước đang phải gánh chịu. Hơn thế, tác động lan tỏa của khối doanh nghiệp FDI đối với kinh tế trong nước là không lớn; phần ngoại tệ để lại cho đất nước cũng không nhiều.
Điểm cuối cùng và quan trọng nhất, do đặc điểm của sản xuất, xuất khẩu trong nước phụ thuộc nhiều vào nguyên nhiên vật liệu, máy móc thiết bị nhập khẩu, nên việc xuất siêu 143 triệu USD trong 9 tháng qua mang đến nhiều lo lắng hơn là vui mừng.
TS. Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, nhập siêu đang giảm do khả năng hấp thụ đầu vào của nền kinh tế giảm quá mạnh. Điều này đồng nghĩa với sản xuất gặp khó khăn nghiêm trọng và tăng trưởng không mấy lạc quan.
TS. Trần Du Lịch - Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng chia sẻ: Nhập siêu giảm là mặt tích cực nhưng tôi nhìn nhận nó ở mặt lo lắng. Bởi doanh nghiệp ngưng sản xuất nên ngưng nhập nguyên liệu, thị trường giảm sức mua, chứ không phải do một biện pháp điều hành kỳ diệu nào cả.
Và khi sản xuất trong nước tiếp tục gặp khó khăn, thị trường lại không thuận thì xuất khẩu cũng khó có thể duy trì được tốc độ tăng trưởng như vừa qua. Đó là những lý do chúng ta chưa thể mừng bởi xuất khẩu vẫn thiếu bền vững.
Minh Trí