Trò chơi đồng dao
10:14 | 21/10/2020
Ngay lời mở đầu tập sách "119 trò chơi đồng dao dành cho trẻ em" được nhạc sĩ Trịnh Tuấn Khanh sưu tầm và biên soạn (Nxb Đà Nẵng vừa ấn hành), tác giả nêu rõ: "nội dung tập sách này không phải là tuyển tập trò chơi dân gian Việt Nam, cũng chưa phải là trò chơi chọn lọc. Chúng tôi chỉ đi sâu giới thiệu 119 trò chơi dân gian, đồng dao gần gũi với trẻ em Việt Nam".
Là người nghiên cứu văn hóa văn nghệ dân gian, đồng thời là một nhạc sĩ và là một thầy giáo dạy âm nhạc, khi biên soạn tập sách này, Trịnh Tuấn Khanh có nhiều thuận lợi hơn những người nghiên cứu văn hóa văn nghệ dân gian không am hiểu nhạc lý. Trong mỗi bài viết của tập sách, ở mỗi trò chơi đều có hướng dẫn: đối tượng, địa điểm, lời bài hát, cách chơi. Thỉnh thoảng, còn kèm theo hình vẽ minh họa. Thật sinh động biết bao, khi chúng ta gặp gỡ những lời đồng dao dễ thương ở các trò chơi như: "Nhắc cò cò…/Lên trên o (cô)/Xin miếng nác (nước)/Vẽ dưới bác/Xin miếng xôi/Lên trên trời/Rụng cái độp..." (Nhắc cò cò). Hoặc: "Vuốt hột nổ/Đổ bánh bèo/Xào xạc – Vạc kêu/Nồi tròn – vung méo/Cái kéo thợ may/Cái cày làm ruộng/Cái phẳng phát bờ/Cái lờ thả cá…" (Vuốt hạt nổ). Và: "Giã chày một/Hột gạo vàng/Sang chày đôi/Dôi thóc mấy/Giã chày bảy/Đẩy chày ba/Các cô nhà ta/Đi ra mà giã" (Giã chày một)...
Nhạc sĩ Trần Hồng chia sẻ: Từ những thập niên trước, trẻ em ở các vùng nông thôn đồng bằng, cho đến trung du, miền núi, ở cả 3 miền, đều biết hát đồng dao và có nhiều sáng tạo trong các trò chơi. Các trò chơi đồng dao ngày xưa ấy, nay nhiều người đã qua đời, những người còn sống, cũng đã 80, 90 tuổi, nhưng khi nhắc lại các trò chơi đồng dao này, các cụ đều nhớ lại các trò chơi từ thuở nhỏ bé ấy và bày cho con cháu rất say sưa như hồi trẻ thơ. Ngày nay, không còn cảnh ruộng đồng cày cấy như xưa mà dùng dụng cụ, máy móc để canh tác, rất ít có trẻ em mục đồng, tập hợp để cùng hát chơi đồng dao như xưa nữa. Cho nên chúng ta cần phải nghiên cứu, phục hồi, bảo vệ vốn văn nghệ dân gian, giáo dục cho trẻ hiểu và ham thích dân ca, ca hát đồng dao. Khôi phục các trò chơi đồng dao là việc làm lâu dài khi hiện tại các em bị lôi kéo vào các trò chơi điện tử, điện thoại di động. Muốn vậy để thu hút lớp trẻ tham gia các trò chơi đồng dao phải có sáng tạo cho phù hợp, hấp dẫn… được các em tiếp nhận và cảm thấy thích thú khi vào cuộc chơi.
Đáng quý hơn nữa, song song với việc giới thiệu chi tiết 119 trò chơi, tác giả còn tạo điều kiện cho các em tiếp cận với 60 bài hát, phần nhiều là những khúc đồng dao được phổ nhạc, ghi âm, ký âm theo tiết điệu của trò chơi, hoặc "thanh bằng thanh trắc" của lời đồng dao tiếng Việt. Hy vọng "119 trò chơi đồng dao dành cho trẻ em" của nhạc sĩ Trịnh Tuấn Khanh sẽ nhanh chóng được các em tiếp cận và ứng dụng vào các sinh hoạt vui chơi.
Trung Trần