Kinh tế 9 tháng: Bước qua “đáy khó khăn” để phục hồi

Với việc GDP quý III/2021 giảm tới 6,17% so với cùng kỳ năm trước, mức giảm sâu nhất kể từ khi Việt Nam tính và công bố GDP quý (từ năm 2000), tăng trưởng kinh tế 9 tháng đã bị kéo xuống chỉ còn 1,42%. Tuy nhiên theo các chuyên gia, đây nhiều khả năng cũng là quý “đáy của khó khăn" và nền kinh tế sẽ bước vào quá trình phục hồi nhanh khi các hoạt động kinh tế, đặc biệt là sản xuất kinh doanh và lưu thông hàng hóa được vận hành bình thường trở lại bắt đầu từ quý IV trên cơ sở thích nghi, sống chung an toàn với Covid.

Thấm thía khó khăn

Lý giải nguyên nhân khiến GDP quý III sụt giảm mạnh, Tổng cục Thống kê cho biết, dịch Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng tới mọi lĩnh vực của nền kinh tế, nhiều địa phương kinh tế trọng điểm phải thực hiện giãn cách xã hội kéo dài để phòng chống dịch bệnh. Theo đó, khó khăn thể hiện rõ trong cả 3 khu vực: Nông nghiệp, công nghiệp - xây dựng và dịch vụ, đặc biệt là sự “yếu đi trông thấy” của khu vực công nghiệp - xây dựng. Cụ thể, trong quý III, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chỉ tăng 1,04%; trong khi khu vực công nghiệp và xây dựng giảm 5,02%; khu vực dịch vụ giảm 9,28%. Còn tính trong 9 tháng đầu năm, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 2,74%, đóng góp 23,52%; khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 3,57%, đóng góp 98,53%; khu vực dịch vụ giảm 0,69%, làm giảm 22,05%.

Ông Phạm Đình Thúy - Vụ trưởng Thống kê Công nghiệp và Xây dựng, Tổng cục Thống kê thông tin, rất nhiều tỉnh, thành phố có quy mô kinh tế và công nghiệp lớn đã trải qua suy giảm mạnh sản xuất công nghiệp trong quý III. Đơn cử, tăng trưởng sản xuất công nghiệp của TP. Hồ Chí Minh âm 47,1%; Bến Tre âm 44,8%; Cần Thơ âm 41,9%; Vĩnh Long âm 36,8%; Bình Dương âm 5,3%; Đồng Nai âm 5,6%... “Có lẽ phải nói rằng, hiện không còn là “nguy cơ đứt gãy” chuỗi cung ứng nữa mà “đứt” rồi, và đang “đứt” khá nhanh. Trong tương lai, nếu việc kiểm soát dịch không tốt, mức độ đứt gãy sẽ còn mạnh hơn nữa”, ông Phạm Đình Thúy cảnh báo.

Sản xuất sẽ phục hồi nhanh khi dịch bệnh được kiểm soát, các địa phương mở cửa trở lại

Tất cả cho thấy những tác động nặng nề của dịch Covid. “GDP quý III giảm sâu cho thấy tác động rất ghê gớm của dịch bệnh, nhất là vào lĩnh vực công nghiệp - xây dựng và dịch vụ”, TS. Cấn Văn Lực - Kinh tế trưởng của BIDV nói. Theo ông Lực, “Với tăng trưởng quý III giảm mạnh như thế này thì phải rất nỗ lực trong quý IV, khả năng cả năm mới được mức tăng trưởng 3-3,5%”.

TS. Phạm Sỹ An - Phó trưởng Ban Kế hoạch - Tài chính thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cũng nhận định, tăng trưởng kinh tế 9 tháng đầu năm 2021 bị kéo lùi quý III, tăng trưởng suy giảm mạnh do cú sốc của làn sóng dịch thứ 4 cũng như các biện pháp chống dịch. “Thực trạng này cho thấy 2 điều: Nền kinh tế đã gặp phải cú sốc dịch tễ lớn, chưa có tiền lệ trong lịch sử; Công cuộc chống sự lây lan của dịch bệnh mặc dù đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng hệ quả cũng không nhỏ”, TS. Phạm Sỹ An nhìn nhận.

Lúc này, để tăng trưởng năm nay bằng được mức năm ngoái có lẽ cũng đã là rất tốt và để đạt được quanh mức 4% như một số dự báo (đã điều chỉnh giảm) của rất nhiều tổ chức trong và ngoài nước những tuần gần đây dường như càng không còn là điều dễ dàng.

Nền kinh tế như lò xo đang bị nén chặt

Tuy nhiên, PGS.TS. Phạm Thế Anh - Trưởng Bộ môn Kinh tế vĩ mô thuộc Trường Đại học Kinh tế quốc dân lại có cái nhìn khá lạc quan khi cho rằng, mức tăng trưởng GDP quý III có thể là mức “đáy” của khó khăn trong năm nay.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, tình hình không toàn màu xám khi chúng ta tiếp tục giữ được nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát thấp, thị trường tiền tệ và tỷ giá ổn định, niềm tin vào thị trường Việt Nam của các nhà đầu tư nước ngoài vẫn rất lớn khi dòng vốn FDI tiếp tục chảy vào, xuất nhập khẩu 9 tháng vẫn duy trì được mức tăng trưởng khá cao so với cùng kỳ năm trước... Nói cách khác, chúng ta vẫn có những nền tảng để kinh tế phục hồi, nhưng rất cần nhanh chóng có những điều chỉnh, chuyển trạng thái thích ứng để cho sự phục hồi ấy diễn ra nhanh, mạnh hơn.

TS. Phạm Sỹ An cho rằng: “Nền kinh tế thời gian tới sẽ như “lò xo” bị nén chặt chờ cơ hội bật lên. Do đó, các chính sách cần làm cho hoạt động kinh tế mở ra một cách an toàn, bền vững”. Trong đó, chính sách tiền tệ và tài khóa cần hướng tới hỗ trợ nhiều hơn cho phục hồi tăng trưởng. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí phi chính thức cho các doanh nghiệp; tăng cường sử dụng công nghệ, số hóa trong giao tiếp giữa doanh nghiệp, người dân với các cơ quan hành chính…

Cùng với đó, cần có các phương án đảm bảo, thu hút người lao động quay trở lại các khu công nghiệp trong thời gian tới một cách an toàn, hiệu quả khi mà hoạt động kinh tế được đẩy mạnh. Song song với đó, tiếp tục chú trọng an sinh xã hội cho người dân và người lao động gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh để đảm bảo ổn định xã hội.

Theo TS. Cấn Văn Lực, kinh tế quý IV có phục hồi mạnh được hay không phụ thuộc rất lớn vào việc chống dịch theo mô hình mới được thực thi hiệu quả, đẩy nhanh tiến độ tiêm vắc-xin và đặc biệt là mở cửa nền kinh tế phù hợp. “Thực tế tiềm lực và sức bật, nhất là khu vực công nghiệp - xây dựng và dịch vụ vẫn rất lớn khi bị kìm nén lâu nay, nên một trong những vấn đề quan trọng nhất lúc này là thay đổi mô hình chống dịch phù hợp để mở cửa trở lại cho các hoạt động sản xuất an toàn”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Còn theo PGS.TS. Phạm Thế Anh, “có thể xem GDP quý III giảm 6,17% là lời cảnh tỉnh cho các biện pháp chống dịch hà khắc, bất nhất và chúng ta cần phải thay đổi định hướng, xây dựng lộ trình mở, cho phép các doanh nghiệp trở lại hoạt động bình thường trên cơ sở áp dụng các biện pháp chống dịch một cách khoa học, nhất là các địa phương không được áp dụng các điều kiện một cách phi lý mà các doanh nghiệp không thể thực hiện được. Khâu lưu thông hàng hóa cần đảm bảo thông suốt trong bất kể hoàn cảnh nào. Có như vậy thì các doanh nghiệp mới an tâm trở lại sản xuất, mở rộng đầu tư kinh doanh”.