Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Tiến: Người tâm huyết kể chuyện Hà Nội

Nhân kỷ niệm ngày Giải phóng Thủ đô (10/10) năm nay, nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Tiến “trình làng” liên tiếp hai cuốn sách: “Hà Nội còn một chút này” và “Qua đêm ở nhà các vua Nguyễn”. Trước đó, hồi tháng 6 năm nay, ông ra mắt cuốn “Dọc ngang Ba Vì” với nhiều khảo cứu công phu, thú vị.

Cũng xin dừng lại đôi chút để trả lời, vậy nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Tiến là ai? Ông trước hết được biết tới trong tư cách một nhà báo của báo Hà Nội mới. Làm việc suốt hơn 30 năm ở tòa soạn ngay sát Hồ Gươm, nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến đã tích lũy được khá nhiều câu chuyện, đề tài để sau đó, ông viết ra những cuốn sách như “5678 bước chân quanh Hồ Gươm”, “Đi ngang Hà Nội”, Đi dọc Hà Nội”, “Đi xuyên Hà Nội”…

Hà Nội là một vùng đất, một đề tài thật đặc biệt: Người ta nói mãi, viết mãi mà dường như vẫn không hết chuyện, không thấy chán. Có lẽ Hà Nội không sống bền bỉ được như thế nếu thiếu đi những người say mê đi, viết và kể chuyện.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Tiến (bên trái) tại buổi giao lưu “Làng làng phố phố”

Với 3 tập sách mới xuất bản trong năm nay, Nguyễn Ngọc Tiến cho thấy sức làm việc miệt mài của ông. Đặc biệt, với tập khảo cứu “Qua đêm ở nhà các vua Nguyễn”, ông bộc lộ những trải nghiệm và suy tư sâu sắc về văn hóa, lịch sử, con người Việt Nam.

Viết về những điều ít người biết, thậm chí rất ít người biết, hầu như không có trên mạng xã hội, trên internet, đó chính là những điều cốt lõi mà Nguyễn Ngọc Tiến muốn hướng tới. Bởi lẽ ông mong muốn cung cấp những thông tin thực sự thú vị cho bạn đọc.

Tại buổi giao lưu "Làng làng phố phố" nhân Hội sách Hà Nội lần thứ VIII năm 2023 vừa diễn ra bên hồ Hoàn Kiếm (Hà Nội), nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Tiến đã chia sẻ nhiều thông tin về Hà Nội một thời như chuyện phố Khâm Thiên, chuyện uống rượu, nhảy đầm... Tại sao nước Hồ Gươm xanh, tại sao phố Tràng Tiền có những mái hiên, tại sao tại phố cổ có nhà sát vỉa hè... Nguyễn Ngọc Tiến tìm tòi câu trả lời cho chính mình và bạn đọc.

"Thăng Long, Hà Nội xưa có tầng lớp buôn bán, trung lưu, có thời gian, có điều kiện, họ chế biến, cải tiến những món ăn theo cách riêng của mình. Cái chính để làm nên nét tinh tế, đẹp đẽ của ẩm thực Hà Nội chính là người ăn. Từ sự góp ý của người sành điệu, cách nấu, cách chế biến để sao cho món ăn ngon hơn. Hay từ việc có điều kiện, người Hà Nội lựa chọn nguồn thực phẩm đầu vào có chất lượng cũng góp phần tăng lên sự cầu kì, sành điệu của ẩm thực Hà Nội", ông Tiến khẳng định.

Chính vì thế, mỗi khi cầm bút viết về Hà Nội, Nguyễn Ngọc Tiến luôn tâm niệm: Phải viết điều gì độc đáo, kể những câu chuyện khiến người khác muốn nghe. Vẫn là những phố ấy, những nhân vật, sự kiện ấy, nhưng ông không bao giờ viết lại những điều đã biết, nói lại những điều người ta nghe đã nhàm.

Với cuốn “Dọc ngang Ba Vì” mang đến cho bạn đọc những câu chuyện về một vùng đất cổ, vùng đất lịch sử, nơi người Mường cổ hạ sơn về đồng bằng còn người Việt cổ thì mở rộng không gian sống khi tiến sát chân núi. Chính vì thế, Ba Vì là nơi giao thoa, dung hợp văn hóa, hợp huyết giữa người Mường và người Việt cổ. Ba Vì là huyện lớn nhất Hà Nội hiện tại, có núi, có rừng tự nhiên và một phần đồng bằng nhỏ bé. Trên cao nhìn xuống, Ba Vì có hình như một quả trứng. Từ Tây kéo sang Bắc, Ba Vì được bao bọc bởi sông Đà và sông Hồng, theo tâm thức dân gian, hai con sông này được ví như thủy tổ của nước Việt.

“Dọc ngang Ba Vì” không đi sâu vào lịch sử, địa dư, văn hóa dân gian, chỉ kể những câu chuyện xưa nay ít người biết, giúp bạn đọc hiểu thêm về vùng đất “Sơn kỳ, Thủy tú, Nhân hòa”. Cuốn sách cũng cho bạn đọc thêm những hiểu biết về xứ Đoài với những sản vật đặc sắc, câu chuyện về núi Tổ của nước Nam, những dòng họ nổi tiếng ở đây, bên cạnh đó còn góp phần đưa ra những câu chuyện thú vị kiến giải những thành ngữ như thế nào là “nắng Sơn Tây mây Ba Vì”, thế nào là “Gái Hà Nội bộ đội Sơn Tây”… Cuốn sách còn cung cấp cho bạn đọc những chi tiết thú vị khác, ví dụ những cây sấu cổ thụ được người Pháp trồng ở Hà Nội cả trăm năm về trước đều có nguồn gốc từ Ba Vì, cùng với đó là phong tục tập quán, các lễ hội cổ xưa, những người nổi tiếng đã sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này.

Là một nhà báo chuyên nghiệp, Nguyễn Ngọc Tiến may mắn có cơ hội tiếp xúc với nhiều tài liệu và nhân vật lịch sử, qua đó tái hiện những câu chuyện ít người biết. Ông là người được tiếp cận rất sớm với những tư liệu tiếng Đức về Erwin Borchers cùng các chiến sĩ ngoại quốc trong hàng ngũ Quân đội Nhân dân Việt Nam tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp. Câu chuyện về những chiến sĩ Việt Minh người Đức tưởng chừng xa vời như huyền thoại trong những chuyện kể, giờ đây lại hiện lên đặc biệt chân thực và sinh động qua trang viết của Nguyễn Ngọc Tiến.

Vẫn với lối viết quen thuộc, Nguyễn Ngọc Tiến trình hiện những con người và sự kiện đó trước mắt độc giả qua những chi tiết chân thực và độc đáo nhất. Ông rất kiệm lời nhận xét, không ngợi ca cũng không phê phán nhưng người đọc vẫn thấy ở đó một thái độ rõ ràng, một niềm trăn trở khôn nguôi của tác giả.

Đọc sách của Nguyễn Ngọc Tiến, điều thú vị là nó luôn mang phong vị của cả khảo cứu lẫn tùy bút, có cái khách quan của người làm báo, nhưng cũng có cả cái đa tình của người viết văn. Và như thế, trong trang sách của ông bao giờ cũng có dáng dấp của một con người đi và viết, một khách phong trần nặng tình núi sông.