Người phục dựng những ký ức Hà Nội

Phải giới thiệu ngay đôi dòng: Tác giả Vũ Công Chiến sinh năm 1953, nguyên quán Hưng Yên, hiện sống ở Kim Liên, Hà Nội. Ông vốn là kỹ sư điện tử của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội; cán bộ Viện Khoa học Việt Nam, Viện Nghiên cứu Điện tử, Tin học, Tự động hóa (Bộ Công thương). Ông nhập ngũ, tham gia chiến đấu ở Trường Sơn, chiến trường Nam Lào, mặt trận B3 Tây Nguyên. Năm 2017, tác giả Vũ Công Chiến nhận giải thưởng của Hội Nhà văn Hà Nội cho tác phẩm đầu tay xuất sắc với cuốn tiểu thuyết tự truyện “Hồi ức lính”. Hai năm sau, năm 2019, cuốn sách “Kim Liên một thuở” của ông nhận đề cử Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội lần thứ XII.

Trò chuyện với tác giả Vũ Công Chiến, ông khẳng định: “Tôi không phải nhà văn nên thực sự rất khó làm cái việc gọi là sáng tác. Tôi chỉ kể chuyện đã xảy ra thôi”.

Với tác phẩm đầu tay “Hồi ức lính”, Vũ Công Chiến viết trong hơn 1 năm, với tâm niệm, nếu những chuyện của lính mà người trong cuộc không viết ra, thì làm sao mọi người biết? Vì thế ông viết và kể lại ở mức nhiều nhất, để mọi người (không phải là lính, hoặc thế hệ sau) biết được rằng trong chiến tranh, những người lính đã sống và chiến đấu thật sự như thế nào… Chính nhà văn Bảo Ninh - tác giả của “Nỗi buồn chiến tranh” cũng thừa nhận, ông không biết bình luận thế nào về tác phẩm “Hồi ức lính” cho thật thỏa lòng mình. Theo nhà văn Bảo Ninh, trước khi bắt tay vào viết một cuốn tiểu thuyết hoặc làm một bộ phim về cuộc kháng chiến và về anh bộ đội, bạn nên trước nhất là đọc kỹ “Hồi ức lính”. Dù thích hay không thích tác phẩm này, đọc nó, bạn sẽ thấy anh lính bộ binh thật sự trông như thế nào, không chỉ họ đánh trận thế nào, mà họ ăn họ ngủ, họ nói năng, trò chuyện thế nào, thậm chí họ mắc võng căng tăng, họ ca cóng thế nào, thậm chí họ đeo AK thế nào nữa...

Sau cuốn sách đầu tay gây tiếng vang, tác giả Vũ Công Chiến lại trình làng một cuốn sách vẫn mạch “chỉ kể chuyện thật”. Đó là cuốn “Kim Liên một thuở”. Là cư dân của khu tập thể Kim Liên từ năm 1962 đến nay, Vũ Công Chiến có quá nhiều chất liệu để kể lại bức tranh sống động của một khu tập thể ra đời đầu tiên ở Hà Nội.

Tập tản văn “Có một Hà Nội trong tôi” của Vũ Công Chiến

Mới đây, tác giả Vũ Công Chiến tiếp tục ra mắt cuốn “Có một Hà Nội trong tôi”. Tập tản văn hơn 250 trang này đong đầy những hồi ức, cảm xúc, suy tư, và trăn trở của một người đàn ông tuy không sinh ra ở Hà Nội, chưa từng nhận mình là “người Hà Nội gốc”, nhưng lại hiểu rõ từng nhịp thở của thành phố này. Tác giả bộc bạch: “Tôi sống gần như cả đời ở Hà Nội… Vì thế tất cả ký ức đời tôi gắn liền với Hà Nội cùng những đổi thay của nó”. Trong bức tranh nhuốm màu thời gian do Vũ Công Chiến vẽ nên, những chặng đường đời ông cũng song hành với những chặng đường lịch sử của Hà Nội trong năm chục năm trở lại đây.

Trang sách mở ra đưa độc giả quay ngược thời gian về những năm 1950, theo chân chú bé Vũ Công Chiến vừa cùng bố mẹ từ chiến khu chuyển về thủ đô sinh sống. Được sự tận tình giúp đỡ của bà con xung quanh, dần dà họ trở thành người Hà Nội và hòa nhập với nhịp sống nơi đây, tạo nên những ký ức hồn nhiên và yên bình trong phần “Hà Nội, gia đình và tuổi thơ tôi”.

Bước sang “Hà Nội, một thời tuổi trẻ”, ta lại thấy những ngày Hà Nội cùng cả nước đánh Mỹ, khi trên trời cứ loáng thoáng bóng máy bay, dưới đất đầy hầm trú ẩn, không gian vẳng tiếng đạn bom và những người thanh niên sôi nổi quyết tâm dốc hết sức trẻ để chiến đấu và xây dựng đất nước, để lỡ những lưu luyến mà cô bạn cùng lớp gửi gắm trong chiếc khăn tay.

Qua những câu chuyện của tuổi thơ và tuổi trẻ tác giả Vũ Công Chiến, con người và nơi chốn đã hòa làm một, sẻ chia quá khứ, hiện tại và cả tương lai.

Trong những hồi ức cá nhân của Vũ Công Chiến, ta tìm thấy nhiều cái chung đã trở thành ký ức tập thể và nhận diện được cả những dấu vết của một thời đã xa. Ta hiểu được nếp sinh hoạt của người dân gắn với phố phường Hà Nội: trò dính chuồn chuồn, trộm vịt của trẻ con; sự giặt giũ, bơi lội ở Tây Hồ; những hoạt động chống giặc đánh giặc và dựng xây đất nước; việc mưu sinh vất vả ở sông Hồng; cảnh xếp hàng thời tem phiếu; và trên hết là những món ăn độc đáo, đầy phong vị quê hương (cà cuống, bánh tôm, bún ốc).

Trong phần cuối, “Một nét riêng tư gợi nhắc cho ai…” tác giả đã chọn lọc những dấu ấn văn hóa đặc sắc để từ vài nét chấm phá nhìn ra được một Hà Nội đương thời với đủ âm thanh và màu sắc, có cũ có mới, có hiện tại và quá khứ đan xen. Trong một tách cà phê, đĩa bánh cuốn, thú chơi xuân, một góc hồ Tây, những hàng cây, từng ô cửa sổ và ngôi nhà cổ, ta thấy được diện mạo của thành phố ngàn năm văn hiến, đầy cốt cách, đầy thanh lịch.

Viết về một nơi đã gắn bó như máu thịt, Vũ Công Chiến dùng giọng kể hết sức chân phương. Nghiêm trang và tỉ mỉ, ông mô tả tất cả một cách chi tiết và chân thật, không miên man cảm xúc hay đao to búa lớn, nhưng từ đó toát lên vẻ đẹp thanh lịch của đất kinh kỳ.

Lựa chọn những câu chuyện đã đi qua cuộc đời mình, bằng một cái viết có phần hồn nhiên, những tác giả “tay ngang” bước vào văn chương như Vũ Công Chiến đã để lại những cuốn sách thú vị, và quan trọng hơn, qua đó, người đọc có thể tìm thấy những tư liệu sinh động về một thời đoạn. Và tập tản văn “Có một Hà Nội trong tôi” mới đây, hay “Kim Liên một thuở” trước đó, cũng góp thêm một mảnh ghép khác vào bức tranh Thủ đô trong ký ức tập thể. Từ Hà Nội trong tâm tác giả, mỗi người đọc sẽ khám phá ra một Hà Nội của chung và một Hà Nội của riêng mình.