Lãi suất huy động có thể giảm tới đâu?

Ở khối các NHTMCP, hiện vẫn có một số ngân hàng (như: HDBank, SHB, MSB, VietBank, NCB, Kienlongbank, OCB, VietABank) còn huy động ở mức lãi suất gần 6%/năm, nhưng áp dụng cho kỳ hạn trên 15 tháng và với khách hàng có số dư lớn. Trong khi đó, một số NHTMCP như ACB, Techcombank, Sacombank... đã đưa lãi suất huy động về ngang với các NHTM Nhà nước.

Nhìn chung, so với cùng thời điểm năm 2022, lãi suất huy động của các ngân hàng đã giảm 3% - 5%. Vậy tới đây, lãi suất huy động còn có thể giảm tới đâu?

Trước hết, lãi suất huy động và cả cho vay thời gian qua giảm mạnh vì cầu tín dụng thấp. Tính đến tháng 10/2023, theo công bố của NHNN, doanh số cho vay của hệ thống ngân hàng đạt 17,6 triệu tỷ đồng, tương đương tăng 9,15% so với cuối năm 2022; đến cuối năm 2023 khả năng con số này có thể đạt trên 19 triệu tỷ đồng, tương đương tăng trưởng tín dụng khoảng 11% so với cuối năm 2022.

Những biến động phức tạp địa chính trị thế giới, đặc biệt là chiến sự ở một số nơi ngày càng leo thang, khiến kinh tế thế giới khó khăn, người dân thắt chặt chi tiêu, sức cầu tiêu dùng thế giới giảm mạnh. Với một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu như Việt Nam thì cầu tiêu dùng thế giới thấp đồng nghĩa với đơn hàng của doanh nghiệp giảm; và nói như Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú là nhiều doanh nghiệp không biết vay tiền để làm gì.

Trong khi đó, thị trường bất động sản ảm đạm, thị trường chứng khoán biến động khó lường, khiến những người có tiền nhàn rỗi chọn gửi tiền ngân hàng, vừa an toàn, lại vẫn sinh lời. Do đó, mặc dù lãi suất huy động liên tục giảm, nhưng tiền gửi vào ngân hàng vẫn tăng.

Theo số liệu mới được NHNN công bố, lượng tiền gửi của dân cư tại các tổ chức tín dụng đã tăng thêm 15.935 tỷ đồng trong tháng 9/2023. Tổng cộng, tiền gửi của dân cư và các tổ chức kinh tế tại hệ thống ngân hàng đến hết quý III/2023 đạt 12,68 triệu tỷ đồng, tăng gần 7,28% so với đầu năm và là mức tiền gửi cao nhất lịch sử ngành Ngân hàng.

Đây là số liệu từ tháng 9/2023 - khi lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng phổ biến ở mức 5- 5,3%/năm. Trong khi đó, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9/2023 tăng 1,08% so với tháng trước; so với tháng 12/2022, CPI tháng 9 tăng 3,12% và so với cùng kỳ năm trước tăng 3,66%. Như vậy, người gửi tiết kiệm vẫn nhận được lãi suất thực dương - vốn là "quy định" bất thành văn trong hệ thống ngân hàng Việt Nam lâu nay.

Đến tháng 11/2023: CPI tăng 0,16% so với tháng trước, tăng 3,15% so với cùng kỳ năm trước. Bình quân 11 tháng năm 2023, lạm phát cơ bản tăng 4,27% so với cùng kỳ năm 2022, trong khi lãi suất huy động phổ biến chỉ còn 4,8%/năm như hiện nay, thì lãi suất tiết kiệm không còn "đường lùi".

Bởi, việc duy trì lãi suất tiền gửi thực dương là cần thiết. Một khi kênh tiết kiệm không còn sinh lợi như kỳ vọng, người có tiền nhàn rỗi sẽ chuyển tiền sang các kênh khác như vàng, chứng khoán, bất động sản... Cho dù hiện các kênh này khá ảm đạm, nhưng nếu lãi suất huy động quá thấp sẽ tạo "lực đẩy" khiến dòng tiền thay đổi, thì các kênh này sẽ sớm sôi động trở lại.

Bên cạnh đó, tăng trưởng kinh tế đang dần hồi phục, cầu tín dụng được dự báo sẽ cải thiện tốt hơn trong năm 2024, dẫn đến nguy cơ ngân hàng thiếu hụt thanh khoản nếu dòng tiền ra khỏi ngân hàng nhiều hơn chảy vào. Điều đó có thể buộc các ngân hàng phải tăng lãi suất trở lại để hút vốn.

Hiện ở Việt Nam, trong bối cảnh vốn đầu tư cho nền kinh tế chủ yếu vẫn đặt nặng lên vai ngân hàng thì việc duy trì chính sách lãi suất thực dương là cần thiết để khuyến khích người dân gửi tiết kiệm, từ đó đảm bảo nguồn vốn đầu tư cho nền kinh tế. Do đó, lãi suất huy động khó có thể thấp hơn chỉ số CPI.