Kiểm soát cảm xúc - bí quyết cho cuộc sống hạnh phúc và bình tĩnh hơn

Cảm xúc - “bạn đồng hành” của mọi suy nghĩ

Nghiên cứu cho thấy con người cảm nhận ít nhất một loại cảm xúc trong 90% thời gian tỉnh táo mỗi ngày. Những cảm xúc này, dù tích cực hay tiêu cực, đều ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhận thức và hành động của chúng ta. Tuy nhiên, nhiều người trong chúng ta không được trang bị đầy đủ kỹ năng để đối phó với những trạng thái cảm xúc mạnh mẽ.

Tiến sĩ Ethan Kross - nhà tâm lý học tại Đại học Michigan - đã dành cả sự nghiệp để nghiên cứu cách con người đối mặt với cảm xúc. Trong cuốn sách mới của mình, Shift: How to Manage Your Emotions So They Don't Manage You, ông chia sẻ các chiến lược dựa trên khoa học để làm chủ cảm xúc. Theo ông, cảm xúc là “nguồn dữ liệu quý giá” nhưng cũng có thể trở thành “gánh nặng” nếu ta không biết xử lý chúng đúng cách.

Bài học từ một cuộc nghiên cứu kéo dài hơn 50 năm

Một nghiên cứu dài hạn nổi tiếng tại Dunedin, New Zealand, đã theo dõi hơn 1.000 trẻ em sinh ra trong khoảng từ năm 1972 đến 1973 nhằm tìm hiểu tác động lâu dài của khả năng kiểm soát cảm xúc đối với cuộc sống sau này. Ngay từ khi còn nhỏ, các em đã được cha mẹ, giáo viên và các nhà tâm lý học độc lập đánh giá về khả năng điều chỉnh cảm xúc, bao gồm khả năng kiểm soát cơn giận và kiềm chế các xung động nhất thời. Kết quả nghiên cứu cho thấy, những trẻ có khả năng kiểm soát cảm xúc kém thường học kém hơn và dễ gặp rắc rối trong cuộc sống. Khi bước vào độ tuổi 32, nhóm này có tỷ lệ phạm pháp cao gấp bốn lần so với những người có kỹ năng điều chỉnh cảm xúc tốt hơn. Ngoài ra, họ cũng có nguy cơ rơi vào tình trạng tài chính bấp bênh, dễ lạm dụng chất kích thích và đối mặt với các vấn đề về sức khỏe tinh thần. Điều đáng mừng là không phải ai cũng “giữ nguyên” mức kiểm soát cảm xúc trong suốt cuộc đời. Một số người đã cải thiện khả năng điều chỉnh cảm xúc khi trưởng thành - và chính họ lại là những người đạt được thành công và sự hài lòng trong cuộc sống cao hơn.

Một yếu tố ít ai để ý tới là niềm tin cá nhân về khả năng thay đổi cảm xúc, còn gọi là “lý thuyết ngầm” trong tâm lý học. Nghiên cứu của Tiến sĩ Maya Tamir tại Đại học Hebrew, Israel, cho thấy những người tin rằng cảm xúc có thể được thay đổi thì có xu hướng kiểm soát cảm xúc tốt hơn và hạnh phúc hơn trong cuộc sống.

Nếu bạn tin rằng “con người không thể kiểm soát cảm xúc”, bạn sẽ ít cố gắng để thay đổi. Ngược lại, nếu bạn tin rằng cảm xúc có thể được rèn luyện, bạn sẽ tìm cách học hỏi và thích nghi tốt hơn với các tình huống cảm xúc phức tạp.

Những chiến lược kiểm soát cảm xúc hiệu quả

Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng con người hoàn toàn có thể rèn luyện và áp dụng các kỹ thuật cụ thể để làm chủ cảm xúc, từ đó nâng cao sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống. Một trong những phương pháp hiệu quả là tái cấu trúc nhận thức, tức thay đổi cách nhìn nhận về một tình huống nhằm giảm bớt tác động tiêu cực về mặt cảm xúc. Bên cạnh đó, việc học cách tách biệt bản thân khỏi cảm xúc cũng rất quan trọng; điều này giúp chúng ta nhận ra rằng cảm xúc chỉ là trạng thái tạm thời, không định nghĩa con người hay giá trị của chính mình. Thay đổi môi trường sống hoặc làm việc, tránh xa những yếu tố dễ gây căng thẳng, cũng góp phần đáng kể trong việc ổn định cảm xúc. Cuối cùng, những hoạt động như tập luyện thể chất đều đặn và thực hành thiền định không chỉ giúp tăng cường sức khỏe thể chất mà còn cải thiện khả năng kiểm soát tâm trí, từ đó giữ được sự bình tĩnh và cân bằng trong những tình huống áp lực cao.

Cảm xúc là một phần không thể thiếu trong cuộc sống, nhưng không có nghĩa là chúng ta phải trở thành “nô lệ” của chúng. Việc học cách quản lý cảm xúc không chỉ giúp ta kiểm soát hành vi tốt hơn mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện các mối quan hệ và tăng khả năng thành công lâu dài. Thay vì để cảm xúc điều khiển bạn, hãy học cách điều khiển cảm xúc. Đó chính là chìa khóa cho một cuộc sống bình an và hạnh phúc hơn.