Tinh gọn bộ máy mà không mất người tài: Làm sao để cân bằng?

Một bên là áp lực tồn tại vì phải tinh giản để tiết kiệm nguồn lực; bên kia là khát vọng phát triển cần phải giữ lại những con người có năng lực, tâm huyết và ảnh hưởng lâu dài đến tương lai tổ chức. Cân bằng giữa hai hướng đi tưởng chừng đối lập này đòi hỏi tư duy lãnh đạo không chỉ sắc sảo mà còn đầy bản lĩnh.

Trước tiên, cần nhận thức rõ rằng tinh gọn không có nghĩa là cắt giảm con người một cách máy móc, mà là tái thiết lại toàn bộ hệ thống dựa trên mục tiêu chiến lược mới. Khi lãnh đạo chỉ nhìn vào số lượng nhân sự để quyết định giảm ai, giữ ai, họ đang điều hành theo hướng phản ứng ngắn hạn. Ngược lại, nếu tiếp cận bằng cách phân tích lại cấu trúc tổ chức, quy trình công việc và năng lực cốt lõi cần giữ, thì tinh gọn trở thành một cuộc “tái sinh” thay vì “cắt bỏ”. Tư duy tinh gọn đúng nghĩa bắt đầu từ việc đặt câu hỏi: “Doanh nghiệp của tôi cần những ai để đạt được mục tiêu 3 năm tới?”, thay vì chỉ hỏi: “Tôi có thể loại bỏ bao nhiêu người để sống sót năm nay?”.

Lãnh đạo cần có hệ quy chiếu khách quan để đánh giá nhân sự, dựa trên năng lực thực thi chiến lược và khả năng thích nghi với mô hình vận hành mới.

Một trong những sai lầm phổ biến khi tái cấu trúc là đánh đồng sự trung thành với năng lực, hoặc sự lâu năm với giá trị đóng góp. Lãnh đạo cần có hệ quy chiếu khách quan để đánh giá nhân sự, không dựa trên cảm tính, mà dựa trên năng lực thực thi chiến lược và khả năng thích nghi với mô hình vận hành mới. Những người tài thực sự không chỉ là người giỏi về chuyên môn, mà còn là người sẵn sàng chuyển mình cùng tổ chức, học hỏi liên tục, và đóng góp vào sự đổi mới. Việc giữ lại người tài không phải là hành động bảo vệ, mà là chiến lược chủ động trao quyền và đồng hành phát triển.

Tinh gọn bộ máy hiệu quả còn nằm ở việc tái định nghĩa vai trò và kết nối lại hệ thống công việc theo hướng liên chức năng. Điều này đòi hỏi người lãnh đạo phải thiết kế lại cơ cấu tổ chức theo mô hình linh hoạt nơi con người không bị giới hạn bởi vị trí cứng nhắc, mà có cơ hội phát huy năng lực ở nhiều vai trò khác nhau. Khi làm được điều này, doanh nghiệp không chỉ giữ lại được người tài, mà còn khiến họ cảm thấy được trọng dụng, được phát triển và cam kết hơn với tổ chức.

Cân bằng giữa tinh gọn và giữ người tài là một nghệ thuật lãnh đạo đòi hỏi tầm nhìn dài hạn, sự quyết đoán trong hành động và lòng nhân văn trong cách tiếp cận. Điều quan trọng không phải là giữ bao nhiêu người, mà là giữ đúng người, những người phù hợp với tầm nhìn mới, có khả năng đồng hành cùng tổ chức trong hành trình đầy biến động phía trước. Người lãnh đạo giỏi không chỉ là người đưa ra quyết định cắt giảm đúng lúc, mà còn là người biết xây dựng một tổ chức tinh gọn nhưng mạnh mẽ, gọn nhẹ nhưng linh hoạt, tối ưu nhưng vẫn nhân bản. Và đó chính là năng lực lãnh đạo mà doanh nghiệp SME nào cũng cần trong giai đoạn chuyển mình.