"Mở cửa" để ngành bán dẫn đi đúng nhịp, xây đúng nền

Ước tính, đến 2030 Việt Nam cần khoảng 15.000 kỹ sư thiết kế, 35.000 kỹ sư làm việc trong các nhà máy sản xuất chip bán dẫn

Cuộc đua dài hơi mang nhiều cơ hội

Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, công nghệ bán dẫn là yếu tố then chốt cho mọi ngành công nghiệp tiên tiến. Nếu như dầu mỏ là "máu" của nền kinh tế thế kỷ 20, thì vi mạch ngày nay được ví như "bộ não" của thế giới. Mọi thứ từ điện thoại, máy tính, xe điện cho đến trí tuệ nhân tạo, mạng 5G/6G và quốc phòng đều phụ thuộc vào những con chip nhỏ bé nhưng có sức mạnh phi thường này. Do đó, "cuộc chiến chip" – tức cuộc cạnh tranh để kiểm soát công nghệ bán dẫn – đã trở thành một trong những cuộc đối đầu gay gắt nhất giữa các cường quốc.

Thủ tướng Chính Phủ Phạm Minh Chính mới đây đã nhấn mạnh, mục tiêu chậm nhất tới năm 2027, Việt Nam phải thiết kế, chế tạo, kiểm thử một số chip bán dẫn cần thiết. Lộ trình này đòi hỏi một chiến lược toàn diện "thần tốc, táo bạo, đánh nhanh, đánh chắc thắng". Theo các chuyên gia, sự quyết tâm của Chính phủ về việc Việt Nam có thể tự thiết kế và sản xuất chip bán dẫn là có cơ sở. Tham vọng này được củng cố bởi những tiến bộ đáng kể mà ngành bán dẫn Việt Nam đã đạt được trong thời gian qua.

Quan sát thị tường trong thời gian dài, đại diện Tập đoàn Dezan Shira & Associates nhận thấy, Việt Nam đã thu hút được một lượng lớn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào hệ sinh thái bán dẫn. Nhà máy lắp ráp và kiểm thử của Intel tại TP. Hồ Chí Minh là một trong những cơ sở lớn nhất trên toàn cầu của tập đoàn này, trong khi Amkor Technology đã đầu tư hơn 1,07 tỉ USD vào Bắc Ninh cho một nhà máy đóng gói bán dẫn. Ngoài ra, Foxconn Circuit Precision đang phát triển một nhà máy trị giá 383,33 triệu USD; và công ty bán dẫn Bỉ BE Semiconductor Industries dự kiến sẽ khởi động một dự án mới trị giá 4,9 triệu USD tại Khu Công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh… Đặc biệt cuối năm 2024, Nvidia và Chính phủ Việt Nam đã ký kết một thỏa thuận hợp tác về AI để thành lập một trung tâm nghiên cứu và phát triển AI cùng một trung tâm dữ liệu AI...

Trong khi đó, nhiều công ty Việt Nam cũng đã tạo ra được chip bán dẫn. Chẳng hạn, FPT và Viettel đã có những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực bán dẫn và đã tạo ra chip riêng của mình. Trong đó, FPT đã cho ra mắt chip phục vụ ngành y tế, còn Viettel lựa chọn hướng đi phát triển chip cho viễn thông 5G… Đáng chú ý, Việt Nam đã bắt đầu tham gia vào các công đoạn sản xuất có giá trị cao hơn, thay vì chỉ dừng lại ở thiết kế khi CT Group khởi công xây dựng nhà máy chip ATP (lắp ráp, kiểm thử và đóng gói) đầu tiên do người Việt làm chủ công nghệ. Nhà máy này đặt mục tiêu đi vào hoạt động vào cuối năm 2025 và dự kiến sản xuất 100 triệu chip mỗi năm vào năm 2027. Công ty cũng đang tập trung nghiên cứu phát triển các loại chip khó hơn như chip 6G và chip phục vụ cho máy bay không người lái (UAV).

Không chỉ vậy, nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành bán dẫn sẽ được bổ sung trong thời gian tới khi Quyết định số 1018/QĐ-TTg ngày 21/9/2024 của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 đặt mục tiêu về quy mô nhân lực ngành Công nghiệp bán dẫn Việt Nam đạt trên 50.000 kỹ sư, cử nhân có cơ cấu, số lượng phù hợp, đáp ứng nhu cầu phát triển.

Vượt thách thức

Việc mở rộng và phát triển ngành bán dẫn sẽ càng rộng cửa hơn khi hàng loạt các chủ trương về cơ chế ưu đãi, hỗ trợ sẽ sớm được ban hành. Theo Thông báo số 439/TB-VPCP (ngày 22/8/2025) của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, các doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể được bảo đảm nguồn điện ổn định, ưu tiên điện sạch cho phát triển ngành bán dẫn; đảm bảo hạ tầng giao thông, tạo thuận lợi cho việc vận chuyển, giao hàng và dịch vụ logistics của các doanh nghiệp sản xuất trong lĩnh vực bán dẫn; nghiên cứu, ban hành kế hoạch thúc đẩy ứng dụng công nghiệp chip bán dẫn phục vụ cơ sở hạ tầng giao thông, giao thông thông minh, đô thị thông minh, hoàn thành trong quý 4/2025; Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng, đề xuất cơ chế, chính sách thu hút, đãi ngộ, trọng dụng nhân tài, phát triển đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức phục vụ sự phát triển ngành công nghiệp bán dẫn…

Nhiều chuyên gia nhận định, cơ hội cho Việt Nam trong chuỗi giá trị bán dẫn đang mở rộng, nhưng cơ hội không tự biến thành năng lực. Muốn “vào ngành” theo cách khôn ngoan, doanh nghiệp Việt cần chọn đúng ngách, đi đúng nhịp, và xây đúng nền.

Dù ngành bán dẫn của Việt Nam khó cạnh tranh trực tiếp ở phân khúc bán dẫn siêu tiên tiến - vốn đòi hỏi vốn đầu tư hàng chục tỷ USD và nền tảng công nghệ nhiều thập kỷ song theo ông Đại tá, Tiến sĩ Lê Hải Triều, Viện trưởng Viện Kỹ thuật điện tử nghiệp vụ, Cục Công nghiệp An ninh (Bộ Công an), nhu cầu lớn của thị trường trong nước lại tập trung vào các loại chip cho ứng dụng đơn giản hơn. Hiện có 4 bốn lĩnh vực tiềm năng mà Việt Nam có thể tham gia, phù hợp với năng lực và nhu cầu trong nước gồm vi mạch công suất thấp và trung bình dành cho IoT, cảm biến, thiết bị thông minh và hạ tầng 6G, đây là lĩnh vực có thị trường rộng và phù hợp với năng lực hiện tại của Việt Nam; mạch bảo mật phục vụ Chính phủ điện tử, quốc phòng, UAV và định danh thông minh, tận dụng thế mạnh về nghiên cứu an ninh mạng; mạch chuyên dụng (ASIC/FPGA): Áp dụng cho giao thông thông minh, AI tại biên và các ứng dụng quốc phòng; vi mạch năng lượng và xe điện như bộ quản lý pin, điều khiển động cơ, phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp xanh.

Để nắm bắt cơ hội phát triển trong thời gian tới, Giáo sư Nguyễn Quốc Sỹ, Viện trưởng Viện Công nghệ VinIT cho rằng, doanh nghiệp cần tập trung nguồn lực vào một số công nghệ mũi nhọn, công nghệ lõi và công nghệ nền có tầm nhìn dài hạn, tạo lực kéo cho ngành bán dẫn. Hướng đến hợp tác chiến lược về công nghệ, vốn, quản trị là rất cần, nhưng người làm và chịu trách nhiệm cuối cùng phải là chúng ta, không ai làm thay. Xây dựng hành lang thu hút chuyển giao công nghệ và chất xám, đồng thời nuôi dưỡng phát minh “made in Vietnam” để đi cùng thế giới trong chuỗi bán dẫn. Đặc biệt phải xác định phân khúc và danh mục sản phẩm mà Việt Nam có thể tham gia hiệu quả. Sản phẩm bán dẫn phải vận hành theo cơ chế thị trường, đáp ứng nhu cầu trong nước và quốc tế.