Hà Nội: Trách nhiệm và quyết tâm trong bảo vệ môi trường

Con đường xanh của Hà Nội không bắt đầu bằng khẩu hiệu, mà bằng một lộ trình cụ thể được giao từng năm, từng ngành. Trong giai đoạn 2025-2026, thành phố đã hoàn thiện cơ chế để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện xe buýt sang điện và năng lượng sạch, đồng thời mở rộng mạng lưới tuyến buýt xanh và xây dựng các trạm sạc. Mục tiêu năm 2025 là chuyển đổi 10% đội xe buýt; sang năm 2026, tỷ lệ này nâng lên 20-23%, trước khi tiến tới hoàn tất chuyển đổi 100% xe buýt xăng, dầu sang xe buýt điện trong giai đoạn 2027-2030. Không chỉ là thay động cơ, kế hoạch còn kéo theo yêu cầu mở rộng lưới trạm sạc để đảm bảo vận hành, tăng tính kết nối và năng lực cung ứng của toàn mạng lưới.

Ảnh minh họa

Cùng nhịp chuyển động ấy là câu chuyện taxi và xe hợp đồng dưới 9 chỗ. Hiện Hà Nội có 65 đơn vị taxi đang hoạt động với tổng số 18.612 xe; đến hết tháng 6/2025, 8.831 xe đã là taxi điện, tương đương 47,4% tổng số phương tiện. Hai mươi ba doanh nghiệp đã gửi kế hoạch, đặt mục tiêu chuyển đổi 100% sang xe điện trước năm 2030 - một mốc thời gian cho thấy quyết tâm vừa kiên định vừa có tính toán thận trọng của thị trường đô thị.

Quyết tâm ấy còn thể hiện ở các chủ trương về tài chính, hạ tầng và quản lý. Thành phố đang xây dựng Nghị quyết chuyên đề về chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện sử dụng năng lượng sạch theo Luật Thủ đô; song song là cơ chế ưu đãi, biện pháp hạn chế phương tiện gây ô nhiễm, và phát triển hạ tầng năng lượng sạch. Những kiến nghị về khung giá, tín dụng ưu đãi, cũng như điều tiết trạm sạc theo khu vực đã được nêu rõ, nhằm tránh tình trạng nơi thừa nơi thiếu, bảo đảm vận hành trơn tru khi tỷ lệ xe điện tăng nhanh. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật mà còn là bài toán niềm tin: hạ tầng sạc phủ đều, nguồn điện ổn định, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn đầu tư, người dân yên tâm sử dụng.

Ở tuyến vận tải công cộng, Tổng công ty Vận tải Hà Nội chủ động chuyển đổi bốn tuyến buýt điện với tổng mức đầu tư 320 tỷ đồng, dự kiến xây dựng 70 trụ sạc và đặt cao điểm thực hiện vào năm 2027 để hoàn thành toàn bộ chuyển đổi xanh vào năm 2030.

Giảm nhựa dùng một lần: Siết lộ trình, thay đổi thói quen

Nếu giao thông xanh là phép thử của hạ tầng và vốn, thì cuộc chiến với nhựa dùng một lần là phép thử của nếp sống và kỷ luật xã hội. Thành phố đã đặt ra một lộ trình rõ ràng: ngày 10/7, HĐND Hà Nội thông qua Nghị quyết quy định biện pháp giảm phát thải nhựa theo Luật Thủ đô, với mục tiêu hạn chế, tiến tới chấm dứt nhựa dùng một lần và bao bì khó phân hủy trong sản xuất, kinh doanh và sinh hoạt. Đây là lời tuyên thệ của đô thị đối với chính mình: chấp nhận thay đổi thói quen tiện lợi ngắn hạn để đạt lợi ích dài lâu cho sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái.

Lộ trình siết chặt được thiết kế theo từng “lớp” không gian sống. Từ 1/1/2026, các khách sạn, khu nghỉ dưỡng, điểm du lịch sẽ không còn được sử dụng những vật dụng nhựa dùng một lần như bàn chải, dao cạo, tăm bông, mũ tắm hay bao bì nhựa đựng đồ vệ sinh cá nhân. Trong khu vực công, các cơ quan, đơn vị hành chính nhà nước tuyệt đối không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và bao bì nhựa khó phân hủy, trừ trường hợp đã được cấp Nhãn sinh thái Việt Nam. Sự nêu gương của khu vực công là thông điệp mạnh mẽ: kỷ luật bắt đầu từ chính quyền, để lan tỏa thành thói quen xã hội.

Ở không gian mua sắm thường nhật, từ 1/1/2027, chợ và cửa hàng tiện lợi sẽ không được phát miễn phí túi ni lông khó phân hủy; tiến thêm một bước, từ 1/1/2028, các cơ sở kinh doanh này không còn được lưu hành và sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và bao bì nhựa khó phân hủy, kể cả túi ni lông, hộp xốp đựng thực phẩm. Các đơn vị bán hàng trực tuyến cũng phải chủ động giảm bao bì nhựa, thu hồi vật liệu chống sốc để tránh thất thoát ra môi trường. Những quy định này không chỉ nhắm đến hành vi của người bán, mà còn “dạy” thị trường một nề nếp mới: bao bì phải có vòng đời, không thể vứt là xong.

Trong lĩnh vực sản xuất, từ 1/1/2028, doanh nghiệp sử dụng PE, PP trong bao bì phải có tối thiểu 20% nhựa tái chế; đến 1/1/2030, tỷ lệ này nâng lên 30%. Và từ 1/1/2031, Hà Nội dừng hoàn toàn sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa dùng một lần, trừ khi được cấp Nhãn sinh thái Việt Nam. Đây là bước ngoặt “đóng cửa” dần quá khứ tiện dùng - rẻ - hại, mở ra thị trường vật liệu thay thế như túi sinh học, hộp giấy, túi vải với tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng. Như gợi ý của các chuyên gia môi trường, thành phố có thể xem xét áp thuế cao với túi ni lông khó phân hủy để phản ánh đúng chi phí môi trường, đồng thời ban hành tiêu chuẩn chất lượng cho sản phẩm thay thế nhằm bảo vệ người tiêu dùng.

Không thể phủ nhận rằng Hà Nội đang đối diện khối lượng rác thải lớn, trong đó tỷ lệ đáng kể là túi ni lông và nhựa dùng một lần. Nhưng thay vì bi quan, thành phố chọn cách hành động có nhịp điệu: siết dần ở điểm du lịch, cơ quan công quyền, quầy hàng; buộc chuỗi cung ứng bao bì phải tái chế; uốn thị hiếu người dùng từ “tiện ngay” sang “bền lâu”. Thói quen, dẫu khó đổi, vẫn có thể đổi, khi khung pháp lý kiên định, truyền thông bền bỉ, và cộng đồng cùng tham gia.

Hồi sinh sông Tô Lịch: Từ chấm dứt xả thải đến kiến tạo không gian văn minh

Một đô thị văn minh không thể quay lưng với sông ngòi của mình. Hà Nội hiểu điều đó khi quyết liệt chấm dứt xả thải trực tiếp xuống sông Tô Lịch: giữa tháng 8/2025, thành phố đã hoàn thành thu gom toàn bộ 245 cửa xả nước thải, khép lại một giai đoạn dài dòng sông phải gồng mình gánh ô nhiễm. Khi những “vết thương” thôi bị khoét thêm mỗi ngày, dòng Tô mới có cơ hội được chữa lành.

Song, cắt nguồn bẩn mới chỉ là nửa chặng. Thành phố đồng thời triển khai dẫn nước từ Hồ Tây về sông Tô Lịch để tạo dòng chảy, giúp nước bớt đen, giảm mùi hôi, cảnh quan sáng sủa hơn - những tín hiệu tích cực đã được người dân sống dọc bờ sông ghi nhận. Xa hơn, Hà Nội có kế hoạch xây dựng đường ống riêng dẫn nước từ sông Hồng để bổ cập bền vững cả cho Hồ Tây và sông Tô Lịch. Tất cả đều đặt dưới yêu cầu nghiêm ngặt: kiểm soát điều kiện thủy văn khi đưa nước vào Hồ Tây để không ảnh hưởng hệ sinh thái nhạy cảm của hồ. Tư duy hệ thống - đóng cửa nguồn ô nhiễm, mở dòng bổ cập sạch, bảo toàn cân bằng tự nhiên - là cái gốc khiến một kế hoạch không trượt đi theo lối mòn “hết mùi là xong”.

Nhưng một dòng sông sạch không chỉ để nhìn, mà là để sống cùng. Vì thế, Hà Nội không dừng ở kỹ thuật mà chuyển sang văn hóa: hai bờ sông có thể được quy hoạch thành “tuyến công viên cây xanh liên hoàn”, kết hợp lối đi bộ, quảng trường nhỏ, không gian sinh hoạt cộng đồng; các di tích gắn với thần Tô Lịch và lịch sử Thăng Long cần được bảo tồn, kết nối thành không gian văn hóa tinh thần, nơi lễ hội có thể diễn ra mà không thương mại hóa quá mức. Một dòng sông khi được trả lại hơi thở - nước chảy, gió thoảng, bóng cây - cũng là lúc đô thị được trả lại ký ức, và con người tìm thấy sự thong dong trong một thành phố vốn bận rộn.

Hà Nội đang đi bằng những nhịp đồng bộ: từ giao thông xanh làm nhẹ bầu khí quyển; giảm nhựa dùng một lần làm sạch đất và nước; đến hồi sinh những dòng sông… Để con đường ấy hanh thông, các trụ cột cần được nuôi dưỡng không ngừng. Thể chế phải rõ ràng, ổn định, có dự báo để doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn. Hạ tầng phải đi trước một bước. Và quan trọng nhất, giáo dục - truyền thông phải chạm vào nếp sống: từ lớp học mầm non đến công sở, từ chợ truyền thống đến sàn thương mại điện tử, mỗi người đều hiểu và thấy mình trong cuộc cách mạng xanh này.