Ghi nhận đúng giá trị tài sản "vô hình" để khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ

Chính phủ trình Quốc hội, đề xuất sửa đổi, bổ sung nhóm chính sách về hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại quyền SHTT

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm nêu thực tế, tài sản trí tuệ ở Việt Nam chưa được coi là tài sản đúng nghĩa. Dù đã có hơn 700.000 nhãn hiệu được bảo hộ, nhưng việc đưa chúng vào lưu thông thương mại, định giá hay sử dụng trong giao dịch tài chính vẫn khó khăn. Hạn chế lớn nhất là thiếu cơ chế định giá chuẩn mực và công cụ tài chính hỗ trợ. Trong khi đó, ở các quốc gia phát triển, tài sản vô hình chiếm tới 80 - 90% tổng giá trị doanh nghiệp.

Do đó, ông Đỗ Tiến Thịnh, chuyên gia công nghệ và đổi mới sáng tạo thuộc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia thuộc Bộ Tài chính cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung các chính sách này rất cần thiết, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ nhằm thúc đẩy việc khai thác thương mại quyền SHTT, từ đó biến quyền SHTT thành tài sản có giá trị thương mại, có thể khai thác và sử dụng như các tài sản hữu hình khác. Quyền khai thác thương mại với SHTT không phải bây giờ mới có, nhưng lần này được luật hóa tại Luật SHTT nhằm tạo sự đồng bộ với các luật khác, kỳ vọng “mở đường”, tạo điều kiện thuận lợi cho các viện, trường nghiên cứu kết nối với doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp hợp tác với các viện, trường để đồng nghiên cứu, đồng sở hữu, khai thác các sáng chế, phát minh.

Tuy nhiên, thảo luận tại Tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ cũng đưa ra một số vấn đề để Dự thảo Luật thêm hoàn thiện, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tuấn Anh (Cần Thơ) cho biết, tại Khoản 4, Điều 1 dự thảo Luật quy định cho phép chủ sở hữu tự xác định giá trị và lập danh mục quản trị riêng đối với các quyền SHTT chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán. Song dự thảo Luật hiện chưa làm rõ hoặc chưa dẫn chiếu đến quy định pháp luật nào về nội dung điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán. Do vậy cần làm rõ pháp luật quy định, hướng dẫn về điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán.

Cùng chung những trăn trở này, đại biểu Quốc hội Lò Thị Luyến (Điện Biên) cho rằng, việc cho phép chủ sở hữu quyền SHTT tự xác định giá trị có thể dẫn đến không trung thực khi định giá (nâng cao lên so với giá trị thực), định giá không chính xác (thấp quá hoặc cao quá). Khi chủ sở hữu quyền SHTT dùng quyền SHTT để thực hiện các giao dịch thương mại, góp vốn, huy động vốn có thể gặp khó khăn trong giao dịch hoặc khi xảy ra tranh chấp thì các cơ quan có thẩm quyền xử lý cũng sẽ gặp khó khăn.

Đại biểu đề nghị, nội dung chủ sở hữu quyền SHTT được tự xác định giá trị và lập thành danh mục riêng để quản trị cần giao cho Chính phủ quy định chi tiết hồ sơ, trình tự thủ tục tự xác định giá trị, và cần xem xét có quy định giao cho một tổ chức là cơ quan nhà nước thẩm định giá hoặc một tổ chức định giá độc lập để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong giao dịch liên quan đến quyền SHTT.

“Nếu quy định chung chung như dự thảo Luật thì chủ sở hữu quyền SHTT có thể sẽ dễ tự xác định giá trị theo cách hiểu và cách làm mang tính cá biệt riêng lẻ nhưng sẽ mịt mù về hồ sơ thủ tục và việc tự định giá đó có đúng hay không, có sử dụng kết quả đó để thực hiện được các giao dịch thương mại, góp vốn, huy động vốn... hay không lại là một chuyện khác, tính khả thi của quy định này là khó”, đại biểu Lò Thị Luyến cho biết.

Các đại biểu Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật

Về đối tượng quyền SHTT, để phù hợp với tình hình thực tế hiện nay và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, đại biểu Quốc hội Tô Ái Vang (Cần Thơ) đề nghị xem xét, bổ sung 2 đối tượng là: công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và phóng viên, các tổ chức báo chí.

Thực tế hiện nay, trí tuệ nhân tạo đã tạo ra các tác phẩm như âm nhạc, văn học, nghệ thuật... nền cần có quy định rõ ràng về quyền tác giả, đối với các tác phẩm được làm ra và xác định chủ sở hữu, về quyền và trách nhiệm của người lập trình, của các nhà cung cấp dịch vụ trung gian và cơ chế phối hợp liên ngành, trong xử lý tranh chấp, khi có tình huống vi phạm bản quyền xảy ra.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí và phóng viên cần một hành lang pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, giúp họ có thêm động lực, để đầu tư vào nội dung gốc, có chất lượng cao, thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới trong hoạt động báo chí chuyên nghiệp và thúc đẩy sự phát triển bền vững, của ngành truyền thông trong bối cảnh kinh tế số và thực hiện các cam kết quốc tế về SHTT, đại biểu Quốc hội Tô Ái Vang khẳng định.

Không chỉ vậy, Dự thảo Luật bỏ tiêu chí về đạo đức nghề nghiệp trong điều kiện được cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ. Theo cơ quan soạn thảo, phẩm chất đạo đức mang tính định tính, do vậy khó thực hiện. Tuy nhiên, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thanh Cầm (Đồng Tháp) cho rằng, nếu người được cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ nếu không chính trực, không trung thực, không có phẩm chất đạo đức tốt thì sẽ mang lại hậu quả khôn lường, nhất là với sản phẩm trí tuệ của con người.

Do vậy, đại biểu đề nghị không bỏ tiêu chí đạo đức nghề nghiệp trong điều kiện được cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ. Hoặc phải có quy định thay thế như nếu người được xem xét cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ trong quá khứ khi thực hiện nhiệm vụ, chức trách không minh bạch, không trung thực phải bị loại trừ, không được cấp thẻ giám định viên.