Gỡ nút thắt, thúc đẩy khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong nông nghiệp

Thủ tướng tới dự Hội nghị đối thoại với nông dân năm 2025 - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Hội nghị lần này được tổ chức trong bối cảnh ngành nông nghiệp đứng trước những thách thức lớn của biến đổi khí hậu, thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, đòi hỏi nông dân phải đổi mới tư duy, thích ứng nhanh hơn với chuyển đổi số, tiêu chuẩn xanh và yêu cầu phát triển bền vững. Từ hơn 5.000 câu hỏi, kiến nghị gửi về trước đó, các đại biểu đã chọn lọc những vấn đề “trúng, đúng và khó”, xoay quanh vốn tín dụng, khoa học công nghệ, đào tạo nhân lực, thương mại điện tử, chất lượng vật tư nông nghiệp, an toàn thực phẩm, quy hoạch vùng nguyên liệu...

Các đại biểu dự Hội nghị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn phát biểu đề dẫn Hội nghị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trong phát biểu đề dẫn, Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn cho biết sau đối thoại năm 2024, nhiều cơ chế, chính sách mới đã được ban hành và hoàn thiện nhằm hỗ trợ nông dân mạnh mẽ hơn. Các địa phương tích cực triển khai chương trình chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển kinh tế tập thể, nâng cao năng lực quản trị cho hợp tác xã; mở rộng truyền thông, xúc tiến thương mại và phát triển thương hiệu sản phẩm OCOP. Ở cấp Trung ương, Hội Nông dân đang xây dựng và hoàn thiện Đề án "Tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nông dân sản xuất, kinh doanh nông sản, thực phẩm an toàn vì sức khỏe cộng đồng giai đoạn 2026- 2030" trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt.

Thủ tướng đánh giá cao chủ đề cuộc đối thoại về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Nhiều câu hỏi “trúng vấn đề” từ nông dân và hợp tác xã

Tại Hội nghị, các đại biểu là đại diện nông dân, nhà khoa học và hợp tác xã nêu vấn đề và đặt câu hỏi và đề xuất xoay quanh những thực tiễn nóng của sản xuất nông nghiệp hiện nay như khoảng cách giữa nghiên cứu và ứng dụng khoa học, khó khăn khi bán hàng online, các loại thuế và phí trong thương mại điện tử, chi phí đầu tư ban đầu cho chuyển đổi số, mô hình “làng nông nghiệp công nghệ cao”, hạ tầng internet vùng cao, vốn vay cho sản xuất công nghệ cao, vấn đề an toàn thực phẩm, chính sách đất đai và quy hoạch vùng nguyên liệu.

Thủ tướng và đại diện lãnh đạo Đảng, các bộ, ngành đối thoại với nông dân - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trong số các ý kiến nêu trực tiếp tại hội nghị, bà Phạm Thị Lý từ Liên hiệp HTX Nông nghiệp hữu cơ và Dược liệu Việt Nam, đề nghị cần rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và chuyển giao khoa học công nghệ, đồng thời tăng cường cơ chế phối hợp giữa nhà khoa học, hệ thống khuyến nông và Hội Nông dân để các thành tựu nghiên cứu có thể đi vào thực tiễn.

Bà Vương Thị Thương, Giám đốc Hợp tác xã Nông sản Toàn Thương (Lạng Sơn) phản ánh những khó khăn khi bán hàng online, từ thiếu nhân lực làm nội dung, hạ tầng mạng chập chờn đến chi phí phát sinh; bà mong muốn có chương trình đào tạo kỹ năng và một cổng bán hàng riêng hỗ trợ nông dân.

Trong khi đó, ông Phạm Đức Trọng, Chủ tịch Hội Nông dân xã Thư Lâm, TP. Hà Nội, đề xuất triển khai chương trình hỗ trợ vốn, ưu đãi thuế cho ứng dụng khoa học công nghệ và xây dựng mô hình “Làng nông nghiệp công nghệ cao” để thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao hiệu quả sản xuất. Nhiều đại biểu khác cũng nêu ra các vấn đề về liên kết vùng, quy hoạch chuỗi giá trị, tiêu thụ nông sản, vốn đầu tư công nghệ cao, an toàn thực phẩm, phát triển nhân lực và khuyến khích doanh nghiệp lớn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông nghiệp.

Các đại biểu (từ trái sang) Phạm Thị Lý, Vương Thị Thương, Phạm Đức Trọng nêu đề xuất tại Hội nghị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Những câu hỏi và đề xuất này đều đi thẳng vào các điểm nghẽn căn bản của nông nghiệp Việt Nam hiện nay, cho thấy kỳ vọng của nông dân vào các giải pháp thực chất nhằm giải quyết bài toán vốn, thị trường, công nghệ, tiêu chuẩn chất lượng và hạ tầng số.

Phản hồi từ các bộ, ngành

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, khoảng cách giữa nghiên cứu và sản xuất là vấn đề lớn, xuất phát từ thiếu cơ chế phối hợp. Tuy nhiên, hệ thống luật sửa đổi theo hướng thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo sẽ giúp tháo gỡ nhiều vướng mắc. Bộ sẽ tiếp tục triển khai mạnh các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp và hợp tác xã vay vốn đổi mới công nghệ, đăng ký sở hữu trí tuệ, thử nghiệm và ứng dụng công nghệ tiên tiến.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh yêu cầu gắn nhiệm vụ khoa học với đơn vị tiếp nhận ngay từ khi phê duyệt để tránh lãng phí. Về đề xuất “Làng nông nghiệp công nghệ cao”, Bộ ủng hộ nghiên cứu mô hình thí điểm nhằm hình thành trung tâm lan tỏa công nghệ, đào tạo và kết nối thị trường. Bộ cũng chú trọng siết chặt an toàn thực phẩm và sẽ yêu cầu truy xuất nguồn gốc bắt buộc từ năm 2026.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho hay, Bộ đã tổ chức hàng trăm lớp đào tạo thương mại điện tử cho gần 10.000 học viên theo phương châm “cầm tay chỉ việc”, “đào tạo thực chiến”... Bộ đang xây dựng sàn thương mại điện tử dành riêng cho nông dân, hỗ trợ livestream bán hàng và khuyến nghị Chính phủ mở rộng hạ tầng internet vùng khó khăn. Bộ Tài chính, qua phát biểu của Thứ trưởng Đỗ Thành Trung, xác định tăng chất lượng sau thu hoạch, thúc đẩy logistics, giảm chi phí qua chính sách thuế – phí và mở rộng hợp tác với các nền tảng quốc tế để đưa hàng Việt đi xa.

Ngành Ngân hàng: Tiếp tục ưu tiên nguồn lực lớn cho tam nông

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh khẳng định, phát triển nông nghiệp, nâng cao đời sống nông dân và xây dựng nông thôn là chủ trương rất lớn của Đảng và Nhà nước. Do đó, ngành Ngân hàng luôn xác định đây là một trong những lĩnh vực ưu tiên và dành nhiều nguồn vốn tín dụng lớn.

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh phát biểu tại Hội nghị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

NHNN đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định 55, đồng thời rà soát, bổ sung Nghị định 116 và 156 phù hợp với yêu cầu phát triển mới. Các chính sách tín dụng hiện nay tập trung vào bốn nhóm quan trọng: cho vay không có tài sản bảo đảm từ 300 triệu đến 5 tỷ đồng; hỗ trợ vay theo mô hình liên kết, công nghệ cao và tuần hoàn với mức cho vay không có tài sản đảm bảo lên đến 70-80% nguồn vốn tín dụng của dự án và phương án (ngoài ra, khách hàng có thể sử dụng tài sản hình thành từ vốn vay của dự án và phương án sản xuất kinh doanh, ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp làm tài sản đảm bảo cho các khoản vay trên); xử lý nợ rủi ro do thiên tai và dịch bệnh; và giảm lãi suất cho vay so với tín dụng thương mại thông thường.

Đến cuối tháng 8/2025, dư nợ tín dụng lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn trên toàn quốc đạt khoảng 3,98 triệu tỷ đồng, tăng 8,46% so với cuối năm 2024 (cùng kỳ năm 2024 tăng 4,64%), chiếm 22,76% tổng dư nợ nền kinh tế với khoảng 14,56 triệu khách hàng còn dư nợ.

Bên cạnh đó, chương trình tín dụng đối với lĩnh vực nông, lâm, thủy sản đã được triển khai quyết liệt theo sự chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ từ năm 2023 đến nay. Lãi suất cho vay bằng đồng Việt Nam thấp hơn 1-2% so với mức lãi suất cho vay thông thường và áp dụng trong từng thời kỳ. Quy mô lúc đầu chỉ 15 nghìn tỷ đồng nhưng đến nay đã lên đến 185 nghìn tỷ đồng, mở rộng phạm vi đối tượng tham gia chương trình nông lâm thủy sản. Đến cuối tháng 10/2025, 18 ngân hàng thương mại tham gia đã giải ngân được 157 nghìn tỷ đồng, cho vay 47.000 lượt khách hàng, đạt 85,28% quy mô của chương trình.

Cùng với đó, chương trình cho vay liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản có sự phối hợp và tích cực triển khai của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Chỉ 8 tháng đầu năm 2025, doanh số giải ngân lũy kế của chương trình đã đạt 3 nghìn tỷ đồng.

Ngoài ra, bên cạnh các dòng vốn tín dụng thương mại, kênh tín dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội đang triển khai 23 chương trình tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo và đối tượng chính sách, tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn, góp phần thúc đẩy xóa đói giảm nghèo và tăng trưởng bền vững. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới với tổng dư nợ tín dụng đạt 400 nghìn tỷ đồng, tăng 8,28% so với cùng kỳ năm 2024 với hơn 6,8 triệu hộ nghèo và các đối tượng chính sách còn dư nợ đang tiếp tục triển khai thực hiện.

Với sự phối hợp với Hội Nông dân Việt Nam, hiện đang phối hợp quản lý với dư nợ 214 nghìn tỷ đồng, trên 2,4 triệu hộ vay vốn thông qua 73.000 tổ chức vay vốn. Dư nợ cho vay không có tài sản đảm bảo đạt gần 800 nghìn tỷ đồng, chiếm 18,9% tổng dư nợ cho vay nông nghiệp nông thôn. Dư nợ cho vay liên kết, ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp sạch, phục vụ tái cơ cấu ngành nông nghiệp cũng đạt 29 nghìn tỷ đồng.

Đồng hành với nông dân, thúc đẩy phát triển nền nông nghiệp hiện đại, thịnh vượng

Trong phát biểu khai mạc và đặc biệt là phần kết luận hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính dành dung lượng lớn nói về vai trò của nông dân, tầm quan trọng của khoa học công nghệ và những định hướng chiến lược để nông nghiệp Việt Nam phát triển mạnh hơn trong thời gian tới.

Thủ tướng nhấn mạnh nông nghiệp luôn giữ vai trò là trụ đỡ của nền kinh tế, nhất là trong bối cảnh thiên tai, biến đổi khí hậu và thị trường toàn cầu biến động mạnh. Để đạt mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp thịnh vượng, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh, Việt Nam cần phát huy tối đa nội lực, đồng thời tiếp nhận hiệu quả các thành tựu khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học. Thủ tướng yêu cầu tất cả các bộ, ngành, địa phương tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi nhất để nông dân và doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, liên kết sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng của nông sản và đẩy mạnh xuất khẩu bền vững.

Thủ tướng đề nghị các bộ ngành, địa phương tiếp tục rà soát, xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách thông thoáng về đất đai, tín dụng, khoa học công nghệ, và chuyển đổi số trong nông nghiệp - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thủ tướng nhấn mạnh phương châm "3 đồng hành" cùng người nông dân trong ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp: (1) Đồng hành hỗ trợ trang bị kiến thức và chuyển giao công nghệ cho người nông dân; (2) Đồng hành trong xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ, mở rộng việc làm, sinh kế cho người dân; (3) Đồng hành trong kết nối thị trường, tiêu thụ sản phẩm và xây dựng thương hiệu nông sản.

Đồng thời, Thủ tướng cũng đưa ra "5 đặt hàng" quan trọng đối với bà con nông dân: (1) Đẩy mạnh ứng dụng và chuyển giao khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh trong sản xuất nông nghiệp và cải tiến kỹ thuật, nhất là trong nông nghiệp công nghệ cao và phát triển kinh tế nông nghiệp; (2) Tích cực tham gia hiến kế, hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, khởi nghiệp; (3) Mạnh dạn, tiên phong, gương mẫu, đi đầu trong khởi nghiệp sáng tạo trong nông nghiệp; (4) Nâng cao năng lực quản trị thông minh trong tổ chức sản xuất, quản lý chuỗi giá trị và vận hành doanh nghiệp; (5) Chủ động tiếp cận vốn, đất đai, mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu sản phẩm.

Cùng với những định hướng lớn đã nêu, Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành và địa phương rà soát toàn diện hệ thống cơ chế, chính sách liên quan nông nghiệp, nông dân, nông thôn để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đang cản trở quá trình phát triển. Việc hoàn thiện chính sách phải bảo đảm tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân tiếp cận các nguồn lực về đất đai, vốn, khoa học công nghệ, thông tin thị trường; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đẩy mạnh đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, nhất là các lĩnh vực ứng dụng công nghệ cao, chế biến sâu và liên kết chuỗi giá trị.

Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu thúc đẩy mạnh mẽ hệ thống hạ tầng nông thôn, bao gồm giao thông, thủy lợi và hạ tầng số, nhằm hỗ trợ sản xuất, tiêu thụ nông sản và thích ứng với biến đổi khí hậu. Cùng với đó là nhiệm vụ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo môi trường để thanh niên nông thôn tiếp cận tri thức mới, khoa học công nghệ và cơ hội khởi nghiệp sáng tạo; đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện quy hoạch vùng nguyên liệu phù hợp với lợi thế từng vùng, từng địa phương; phát triển nông nghiệp sinh thái gắn với bảo vệ môi trường và giữ gìn bản sắc văn hóa nông thôn.

Thủ tướng đánh giá cao tinh thần thẳng thắn, trách nhiệm của nông dân khi nêu ra những vấn đề khó và những đề xuất rất thiết thực tại hội nghị. Đây là cơ sở quan trọng để Chính phủ và các bộ, ngành tiếp tục hoàn thiện chính sách, đồng hành với nông dân trong mọi giai đoạn phát triển. Thủ tướng khẳng định tất cả các kiến nghị đều được ghi nhận đầy đủ, yêu cầu các bộ, ngành trả lời công khai, minh bạch và có giải pháp cụ thể sau hội nghị, bảo đảm mang lại hiệu quả thiết thực cho người dân và quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Thủ tướng chụp ảnh lưu niệm cùng các đại biểu dự Hội nghị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc