Luật Đầu tư sửa đổi: Tạo không gian pháp lý thông thoáng, minh bạch, thúc đẩy kinh tế phát triển

Cơ chế, chính sách thông thoáng là điều kiện để mỗi địa phương khai thác lợi thế riêng để lên kế hoạch thu hút vốn đầu tư trong giai đoạn mới

Bước tiến quan trọng cải thiện môi trường đầu tư

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), những năm qua, hệ thống pháp luật về đầu tư có vai trò trong việc kiến tạo môi trường kinh doanh ổn định. Các chính sách được ban hành đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy dòng vốn tư nhân và dòng vốn đầu tư nước ngoài; thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân, tạo việc làm và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, với những sự thay đổi mạnh mẽ của môi trường kinh tế, việc thay đổi, điều chỉnh để phù hợp với tình hình thực tiễn là rất cần thiết.

Nhìn lại giai đoạn vừa qua, có thể thấy những vướng mắc trong thủ tục đầu tư và sự thiếu đồng bộ của hệ thống pháp luật liên quan đã tạo nên những lực cản đáng kể đối với tiến trình phát triển. Đây không phải là cảm nhận chủ quan, mà là thực tế đã được nhiều địa phương, doanh nghiệp và cơ quan nghiên cứu phản ánh một cách nhất quán. Để vượt qua khó khăn, nhiều địa phương đang tìm kiếm động lực mới, doanh nghiệp mong đợi một môi trường đầu tư thuận lợi hơn, còn các nhà đầu tư quốc tế thì theo dõi sát sao những cải cách thể chế của Việt Nam để đưa ra quyết định.

Trong bối cảnh ấy, Luật Đầu tư (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 được xem như một bước đi có ý nghĩa chiến lược nhằm tạo lập môi trường đầu tư - kinh doanh minh bạch, thông thoáng và phù hợp với chuẩn mực điều hành hiện đại. Luật được đánh giá là tạo không gian pháp lý thông thoáng, minh bạch nhằm cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy kinh tế phát triển. Đây không chỉ là một đạo luật về đầu tư, mà là nền tảng quan trọng cho cách nền kinh tế vận hành trong nhiều năm tới.

Trong đó, điều kiện đầu tư kinh doanh là một trong những vấn đề được người dân và doanh nghiệp rất quan tâm, bởi không ít quy định về điều kiện, thủ tục “quá chặt” đã vô hình trung trở thành rào cản đối với một số ngành, nghề.

Luật Đầu tư (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ 1/3/2026 cắt giảm 38 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, đã thể hiện triệt để tinh thần chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm nhằm giảm các thủ tục hành chính không cần thiết. Để bảo đảm tính minh bạch, Luật quy định rõ: Chính phủ công bố Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện cần thiết phải cấp phép, chứng nhận trước khi thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh và Danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện phải chuyển phương thức quản lý điều kiện kinh doanh từ cấp phép, chứng nhận sang công bố yêu cầu, điều kiện kinh doanh để quản lý theo phương thức hậu kiểm.

Luật cũng đơn giản hóa thủ tục đầu tư ra nước ngoài, trong đó bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài và thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài. Chính phủ sẽ quy định chi tiết về các dự án không phải thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài. Quy định này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, các doanh nghiệp trong nước vươn ra thị trường quốc tế.

Nếu như Luật Đầu tư 2020 yêu cầu có dự án trước rồi mới được thành lập doanh nghiệp, thì Luật Đầu tư (sửa đổi) lần này cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp mà không cần có dự án đầu tư trước, nhưng phải đáp ứng điều kiện tiếp cận thị trường. Đây được đánh giá là bước thay đổi lớn về tháo gỡ các điều kiện thủ tục, giúp môi trường đầu tư thông thoáng hơn; thúc đẩy thu hút FDI vào đầu tư thị trường trong nước.

Chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”

Một điểm mới đáng chú ý nữa đó là, Luật đã mở rộng áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt cho nhiều dự án trong khu chức năng, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Theo đó, nhà đầu tư được quyền lựa chọn đăng ký đầu tư theo quy định với dự án đầu tư tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế và khu chức năng trong khu kinh tế, trừ dự án phải chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của Chính phủ. Dự án đăng ký đầu tư theo quy định về thủ tục đầu tư đặc biệt không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định công nghệ, lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, lập quy hoạch chi tiết, cấp Giấy phép xây dựng và các thủ tục để được phê duyệt, chấp thuận, cho phép trong lĩnh vực xây dựng, phòng cháy, chữa cháy. Nhà đầu tư phải có văn bản cam kết đáp ứng điều kiện, tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định của pháp luật về xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy, chữa cháy. Cơ quan có thẩm quyền sẽ hậu kiểm thay vì tiền kiểm.

Với nhiều quy định mới, thể hiện tinh thần quyết tâm chuyển từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ khẳng định, Luật Đầu tư sửa đổi không chỉ nhằm cải thiện bộ máy thủ tục hay tháo gỡ khó khăn trước mắt. Quan trọng hơn, đây là đạo luật tạo nền móng cho mô hình phát triển mới của Việt Nam - nơi tốc độ, sự minh bạch và khả năng sáng tạo của doanh nghiệp trở thành động lực tăng trưởng chủ đạo. Khi thể chế thông thoáng, dòng vốn sẽ tự tìm đến; khi niềm tin được củng cố, sức mạnh của nền kinh tế sẽ bật lên mạnh mẽ.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn khẳng định, tinh thần cải cách mạnh mẽ với nhiều điểm mới quan trọng được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao. Trong đó, doanh nghiệp, kì vọng chính sách mới khi có hiệu lực sẽ nhanh chóng tháo gỡ các rào cản về đầu tư, kinh doanh và bám sát với tình hình thực tiễn hoạt động, sức khỏe của cộng đồng doanh nghiệp một cách cụ thể, tránh tình trạng ưu đãi dàn trải, thiếu minh bạch và khó áp dụng trên thực tế. Cộng đồng doanh nghiệp mong muốn nhìn thấy quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư được đặt ở vị trí quan trọng trong tổng thể lợi ích quốc gia, dân tộc, đồng thời bảo đảm quốc phòng - an ninh, an sinh xã hội.