AI mở lối cạnh tranh mới cho nông sản Việt

AI nén thời gian, tái cấu trúc cạnh tranh nông nghiệp

Khi AI biến cải cách thành cú sốc cạnh tranh

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đã rời xa khái niệm “công nghệ của tương lai” để trở thành công cụ cạnh tranh sống còn, một nhận định của ông Dương Thanh Sơn – Phó Chủ tịch Công ty Cổ phần Công nghệ và Đào tạo ABM đã phác họa rõ nét bản chất của cuộc chuyển dịch đang diễn ra: AI là chất xúc tác nén thời gian, biến cải cách từ một quá trình tiệm tiến thành cú sốc buộc doanh nghiệp phải thích ứng ngay lập tức.

Theo ông Sơn, AI không chỉ đơn thuần giúp doanh nghiệp làm nhanh hơn hay rẻ hơn. Điều đáng nói hơn là chu kỳ đổi mới công nghệ đang bị AI rút ngắn một cách khắc nghiệt, làm lung lay những mô hình thị trường vốn được xây dựng và duy trì suốt hàng chục năm. Trong bối cảnh đó, lợi thế cạnh tranh truyền thống dựa trên quy mô, vốn lớn hay mạng lưới phân phối dày đặc đang dần mất ý nghĩa.

Đặc biệt trong lĩnh vực quảng bá, xúc tiến thương mại nông sản, AI đang “xóa mờ” những pháo đài bảo hộ vốn tồn tại dai dẳng như rào cản địa lý, ngôn ngữ hay hạn chế về quy mô. Các công cụ AI có thể dịch thuật tức thời, cá nhân hóa nội dung tiếp thị, phân tích dữ liệu thị trường toàn cầu với chi phí rất thấp. Điều này mở ra cánh cửa chưa từng có cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí là các hợp tác xã nông nghiệp, tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng quốc tế ngay từ giai đoạn đầu.

“Điều kiện tiên quyết giờ đây không còn là vốn lớn hay mạng lưới rộng, mà là năng lực khai thác dữ liệu và tư duy vận hành dựa trên công nghệ số”, ông Sơn nhấn mạnh.

Tuy nhiên, mặt trái của sự “san phẳng” này là áp lực đào thải ngày càng khốc liệt. Khi AI hạ thấp rào cản gia nhập thị trường, đồng thời cũng nâng cao chuẩn mực cạnh tranh, những mô hình kinh doanh nông sản truyền thống, chậm chuyển đổi số, xem nhẹ việc tái đào tạo nguồn nhân lực sẽ nhanh chóng bị bỏ lại phía sau. Trong một thị trường mà tốc độ thích nghi quyết định khả năng sống còn, sự chần chừ đồng nghĩa với đánh mất cơ hội.

Bài toán đặt ra cho doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam vì thế không còn là “có nên ứng dụng AI hay không”, mà là làm thế nào để tích hợp AI nhanh, đúng và thông minh, biến thách thức công nghệ thành lợi thế bứt phá.

AI như “hệ thần kinh số” của chuỗi giá trị nông sản

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Nguyễn Quốc Huy – Trưởng phòng Quản lý Công nghiệp, Sở Công Thương Hải Phòng cho rằng, thương mại điện tử đã trở thành hạ tầng chiến lược thiết yếu, giúp doanh nghiệp và cơ sở công nghiệp nông thôn vượt qua giới hạn địa lý, tái định vị thương hiệu và mở rộng thị trường.

Tuy nhiên, bước nhảy vọt thực sự về chất không đến từ thương mại điện tử đơn thuần, mà từ AI – yếu tố đang tái cấu trúc toàn bộ chuỗi giá trị nông sản. Theo ông Huy, AI không còn là một ứng dụng rời rạc, mà đang dần trở thành “hệ thần kinh số” kết nối xuyên suốt từ sản xuất, chế biến, marketing đến phân phối và chăm sóc khách hàng.

“Sức mạnh của AI nằm ở khả năng tối ưu hóa toàn cục – từ nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí ẩn cho đến mở ra những phân khúc thị trường mới mà cách tiếp cận truyền thống không thể vươn tới”, ông Huy phân tích.

Thực tế cho thấy, AI đang thâm nhập sâu vào hai mạch máu chính của nông nghiệp số. Ở khâu thị trường, AI có thể phân tích hành vi người tiêu dùng, tự động tạo nội dung truyền thông cá nhân hóa, chủ động tìm kiếm và nuôi dưỡng khách hàng tiềm năng. Nhờ đó, thời gian tiếp cận thị trường được “nén” xuống mức tối thiểu.

Ở khâu vận hành, AI đóng vai trò như một “giám đốc vận hành ảo”, tự động hóa các quy trình từ chốt đơn, quản lý đơn hàng phức tạp, dự báo tồn kho đến tích hợp tài chính – kế toán. Khi mọi luồng dữ liệu được phân tích theo thời gian thực, hoạt động kinh doanh nông sản đạt tới mức độ minh bạch và linh hoạt chưa từng có.

Trong bối cảnh đó, dữ liệu được xác định là tài sản cốt lõi, còn AI là đội ngũ “nhân viên số” làm việc liên tục 24/7. Các hệ thống AI có khả năng tư vấn sản phẩm, nhận diện xu hướng tiêu dùng, đề xuất chiến lược bán hàng phù hợp, giúp doanh nghiệp nông nghiệp giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và tiếp cận các thị trường khó tính một cách bài bản hơn.

Từ kinh nghiệm thực tiễn, ông Dương Thanh Sơn cho rằng yếu tố then chốt không nằm ở công nghệ, mà ở nhận thức và năng lực con người. Đào tạo cần được tổ chức theo hướng thực chiến, tập trung vào lãnh đạo, quản lý và các chủ thể trực tiếp tham gia chuỗi giá trị nông sản, với phương châm “học đến đâu, áp dụng ngay đến đó”.

Để AI trở thành năng lực cạnh tranh thực sự, các chuyên gia đề xuất một lộ trình kép. Trước hết, doanh nghiệp cần chuyển đổi “phần mềm” – tức tư duy số và kỹ năng vận hành AI – trước khi đầu tư vào “phần cứng” công nghệ. Trên nền tảng đó, các giải pháp AI phải mang tính tích hợp, thực dụng, chẳng hạn như các trợ lý AI doanh nghiệp có khả năng đồng thời hỗ trợ quản trị, marketing, bán hàng và chăm sóc khách hàng.

Ở cấp độ chính sách, vai trò thử nghiệm và dẫn dắt của cơ quan quản lý được xem là then chốt. Cách tiếp cận thí điểm, đo lường bằng hiệu quả kinh doanh cụ thể, rồi mới nhân rộng sẽ giúp tránh tình trạng chuyển đổi số hình thức.

Chia sẻ cùng doanh nghiệp và địa phương, ông Cao Quí Long – Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương) khẳng định sẽ tiếp tục mở rộng các chương trình đào tạo chuyên sâu, thực tiễn, đặc biệt hướng tới khu vực công nghiệp nông thôn.

Trong kỷ nguyên AI, lợi thế không thuộc về người đi chậm nhưng chắc, mà thuộc về những doanh nghiệp biết học nhanh, thử nhanh và thích nghi nhanh. Với nông nghiệp Việt Nam, AI không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà đang trở thành đòn bẩy chiến lược để bước vào cuộc chơi toàn cầu bằng một vị thế mới.