Từ Mũi Cà Mau đến địa đầu Móng Cái

Bài 1: Cà phê bậc thang - đặc sản xóa đói giảm nghèo

Hơn bốn vạn cán bộ, 2.341 chi nhánh và phòng giao dịch của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) trên dải đất hình chữ S đang hàng ngày “ gieo vốn” đáp ứng các nhu cầu vốn vay cho hàng triệu hộ sản xuất, hàng trăm nghìn doanh nghiệp. Tính đến 30/9/2012, dư nợ cho vay nông nghiệp, nông thôn của Agribank đạt 302.203 tỷ đồng, tăng 19.210 tỷ đồng (tăng 6,8%) so với cuối năm 2011. Đồng vốn của Agribank “từ mũi Cà Mau cho đến địa đầu Móng Cái” đang ngày đêm góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển cơ sở hạ tầng ở các vùng nông thôn trên cả nước, đẩy nhanh tiến trình xây dựng nông thôn mới…

Tây Bắc đã để lại ấn tượng trong bao người về những bậc thang lúa nương đẹp như một bức tranh uốn lượn quanh co trên các sườn núi. Trong chuyến công tác Điện Biên lần này chúng tôi lại thêm bất ngờ và ấn tượng về những bậc thang cà phê xanh mướt tại huyện Mường Ảng là một trong hai huyện nghèo được Agribank hỗ trợ 160 tỷ đồng để xây dựng theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP. “Tính đến 30/9/2012 tổng dư nợ của Agribank chi nhánh Mường Ảng là 277 tỷ đồng, thì dư nợ cho vay cà phê chiếm 92% tổng dư nợ. Cà phê là cây xóa đói giảm nghèo, góp phần chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân”, Giám đốc Agribank chi nhánh Mường Ảng cho biết.

Những nương cà phê xanh mướt tại huyện Mường Ảng

Cây xóa đói giảm nghèo

Bất ngờ và ngỡ ngàng bởi chúng tôi chỉ mường tượng “đặc sản” của Điện Biên là những bậc thang lúa nương, nay lại được mục sở thị những nương cà phê bậc thang xanh mướt, trải ngút tầm mắt trên những sườn đồi ở huyện Mường Ảng. Giám đốc Công ty cổ phần Cà phê Thái Hòa Mường Ảng Lê Năng Trí đưa chúng tôi đi xem thành quả những ngày “bỏ phố lên rừng”. Khu vực trồng cà phê của công ty cách thị trấn Mường Ảng khoảng gần 20 km. Đứng trên đỉnh núi phóng tầm mắt ra xung quanh, tôi thấy bạt ngàn màu xanh của những bậc thang cà phê. Mồ hôi, công sức của người dân Mường Ảng và đồng vốn của ngân hàng Agribank đã biến những vạt đồi trọc khô cằn thành những nương bậc thang cà phê xanh mướt, giúp tạo công ăn việc làm, nâng thu nhập cho bà con nông dân.

Ông Lê Năng Trí cho biết, hiện công ty đang trồng 700 ha cà phê, 200 ha cà phê đã cho thu bói từ 10 - 15 tấn/ha/năm. Tính đến 30/9/2012 dư nợ của công ty tại Agribank chi nhánh Mường Ảng là 56,3 tỷ đồng. “Để phát triển cà phê, không có nghĩa là chỉ trồng tập trung, doanh nghiệp còn tạo điều kiện để người dân trồng cà phê theo hướng bền vững tại các gia đình, theo hình thức công ty sẽ đầu tư cây giống, phân bón ban đầu, hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm”, ông Trí cho biết.

Còn qua tâm sự của ông Phùng Bá Năm - Giám đốc công ty Cà phê Đại Bách, tôi được biết, ông vốn là cán bộ thương nghiệp huyện chuyên trách thu mua nông sản. Tuy nhiên do nhận thấy tiềm năng của cây cà phê ở Mường Ảng nên năm 2000, ông xin nghỉ việc, chuyển gia đình vào xã Ẳng Nưa, nhận 7 ha đất của Công ty Cây Trồng cạn (Điện Biên) để trồng cà phê. Cũng nhờ mưa thuận, gió hòa sau ba, bốn năm, vườn cà phê cho “quả ngọt”, lợi nhuận tăng dần theo cấp số nhân từng năm. Góp phần vào sự thành công của Đại Bách, không thể thiếu sự góp sức đồng vốn của Agribank từ vài trăm triệu những năm đầu lập nghiệp, cho đến nay dư nợ là 10 tỷ đồng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp Đại Bách còn đứng ra thu mua bao tiêu cho các gia đình dân bản mỗi năm từ 200 đến 300 tấn cà phê tươi.

Thương hiệu cà phê Mường Ảng sẽ ngày một “bay xa” bởi doanh nghiệp cà phê đang đầu tư ở Mường Ảng đã tính đến việc xây dựng nhà máy chế biến. Chẳng hạn Thái Hòa Mường Ảng dự định xây nhà máy chế biến tại bản Co Có, xã Ẳng Tở với quy mô 5,4ha, tổng giá trị đầu tư hơn 101 tỷ đồng. Dự kiến, khi nhà máy được đưa vào vận hành với công suất chế biến 5.000 tấn cà phê nhân xuất khẩu/năm, đảm bảo việc thu mua cà phê cho nhân dân và chế biến cà phê xuất khẩu ngay trên địa bàn. Doanh nghiệp Đại Bách cũng đang thử nghiệm chế biến cà phê. “Nghĩa là, Đại Bách sẽ tạo ra vùng sản xuất tập trung, chuyên môn hóa từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người lao động”, ông Năm chia sẻ.

Cần một cú hích mạnh

Cây cà phê đã cắm rễ ở Điện Biên khá lâu, người Pháp đã trồng từ đầu thế kỷ XX. Cuối những năm 1950, Điện Biên có một nông trường lớn chuyên canh cà phê, diện tích 500 ha. Tuy nhiên, sự lây lan của bệnh rỉ sắt đã phá huỷ các vườn cà phê. Tiếp đến vào những năm 1980, cây cà phê một lần nữa được đưa vào canh tác với nguồn vốn của Liên Xô (cũ). Thời gian đầu phát triển tốt, nhưng rồi chương trình này dần kém hiệu quả vì Liên Xô tan rã, nguồn vốn không còn. Cho đến năm 2000, cà phê Arabica ở Điện Biên được khởi động lần thứ ba với dự án AFD của Pháp. Năm 2002, Điện Biên mới trồng được hơn 200 ha cà phê Arabica với sản lượng vài trăm tấn. Nguyên nhân thất bại của cà phê Arabica Điện Biên chỉ là giống, canh tác và vốn đầu tư chưa đủ.

Vào vụ, doanh nghiệp thuê hàng trăm lao động địa phương ở Mường Ảng, thu hái cà phê và được trả công theo sản phẩm, giá trị ngày công đạt 100.000 – 120.000 đồng/người.

Theo đánh giá của các chuyên gia cà phê, huyện Mường Ảng là nơi có điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi cho cây cà phê phát triển. Nên những năm qua toàn huyện đã phát triển khá nhanh cây cà phê, với tổng diện tích hơn 2.580 ha. Tiếp sức cho nông dân trồng cà phê phát triển thành vùng chuyên canh, tỉnh đã có chính sách ưu đãi hỗ trợ 50% giá giống đối với vườn trồng mới, hỗ trợ 70% lãi suất tiền vay cho đến khi kết thúc dự án.

Về đến Mường Ảng, gặp người dân ở đâu chúng tôi cũng được nghe bà con bàn về việc chăm sóc, bảo vệ, thu hái và phát triển vườn cà phê. Nhận thức được rằng, cà phê không chỉ giúp nông dân xóa đói giảm nghèo mà còn là cây làm giàu, nên người dân Mường Ảng tập trung đầu tư chiều sâu, chăm sóc, vun xới, tỉa cành. Trừ chi phí, mỗi gia đình ở Mường Ảng chỉ cần có 1ha cà phê kinh doanh đã thu về được 60 – 70 triệu đồng/năm.

Thật ấm lòng khi mục sở thị những mô hình thoát nghèo nhờ đồng vốn của Agribank đang “nở hoa” trên vùng đất thuộc huyện nghèo theo Nghị Quyết 30a của Chính phủ. Nhiều hộ gia đình nghèo nhờ sự tiếp sức nguồn vốn của Agribank để đầu tư, chăm sóc cà phê đã thoát nghèo như: Hộ gia đình ông Lầu Chống Lử, Bản Co Hắm, Xã Ảng Nưa hiện còn dư nợ 100 triệu đồng để đầu tư vào vườn cà phê của gia đình; hộ ông Lò Văn Tính, Bản To No xã Ảng Tơ hiện còn 300 triệu đồng...

Tuy nhiên, theo ông Lê Năng Trí, doanh nghiệp cũng như người trồng cà phê ở Mường Ảng đều mong muốn, Nhà nước cần quan tâm tới việc phát triển cây công nghiệp này, có chính sách hỗ trợ ưu đãi cụ thể, rõ ràng. Có như vậy, cả người trồng cà phê và doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực này đều có động lực và yên tâm hơn để gây dựng thương hiệu.

Ông Nguyễn Ngọc Tứ, chủ doanh nghiệp cà phê với 32ha cà phê, trong đó có hơn 20ha cà phê kinh doanh tại Mường Ảng cho biết, không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm mà phải có kiến thức, biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất mới có hiệu quả. Chính vì thế mà doanh nghiệp phối hợp với cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn cho người lao động kỹ thuật chăm sóc, phòng trừ dịch bệnh cho cây cà phê.

Nhờ cách làm ấy, mà hạn chế thấp nhất số lượng cà phê bị tuốt cành, hái cà phê xanh, chất lượng cà phê từng bước được nâng lên. Vào vụ thu hoạch, doanh nghiệp thuê hàng trăm lao động địa phương, trả công theo sản phẩm, giá trị ngày công đạt 100.000 - 120.000 đồng/người, cá biệt có những lao động giá trị ngày công đạt 150.000 - 180.000 đồng/người. Với cách quản lý doanh nghiệp tinh gọn như vậy giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho lao động địa phương.

Những ngày này đến bất kỳ thôn, bản nào của vùng đất “3 Ẳng” (Ẳng Cang, Ẳng Nưa, Ẳng Tở) huyện Mường Ảng đều bắt gặp những bậc thang cà phê xanh mướt trải khắp từ triền đồi xuống thung lũng sâu. Trong câu chuyện của người dân nơi đây luôn đề cập đến việc trồng, chăm sóc và bán cà phê. Không còn tình trạng manh mún, nhỏ lẻ như chục năm trước, giờ đây cà phê Mường Ảng đã được quy hoạch vùng sản xuất tập trung, là cây mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế của huyện và tỉnh.

Đây là chủ trương đúng, bởi lẽ cà phê không chỉ là cây xóa đói giảm nghèo mà còn giúp nông dân làm giàu chính đáng trên vùng đất còn nhiều khó khăn. Vụ cà phê năm 2011 huyện Mường Ảng được mùa, trúng giá, với doanh thu kỷ lục ước đạt 180 tỷ đồng. Nếu so với các loại cây trồng truyền thống như lúa, ngô thì lợi nhuận của cây cà phê vẫn cao gấp 2,5 - 3 lần.

Bài và ảnh Ngọc Quyết