Nhạc sĩ Vĩnh Cát: 80 tuổi và “ngôi sao không tên”

Sinh ra tại Hưng Yên nhưng lớn lên tại Hà Nội, nhạc sĩ Vĩnh Cát đã sáng tác nhạc từ khi còn rất nhỏ tuổi. Ca khúc đầu tiên của ông được phổ biến là bài “Việt Bắc” sáng tác năm 1948 khi ông còn là đoàn viên Đoàn thiếu nhi nghệ thuật do cố nhạc sĩ – viện sĩ Lưu Hữu Phước làm trưởng đoàn.

Nhạc sĩ Vĩnh Cát

Có lẽ thiên hướng âm nhạc bắt đầu từ đấy để 10 năm sau – 1958, khi đang học khóa đầu tiên ở Trường âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia), ông đã có tác phẩm thính phòng piano nổi tiếng “Tiếng vũ trụ”.

Có thể nói, cuộc đời và sự nghiệp của nhạc sĩ Vĩnh Cát là những bản nhạc dài vô tận và bản nhạc ấy có đầy đủ những tiết tấu. Ông vẫn luôn cần mẫn và lặng lẽ, mải miết tiến về cái đích do ông đặt ra, dồn sức cho những gì cần thiết để thành quả nối tiếp thành quả khiến người ta cảm giác nghệ thuật đối với ông tiến tới như… vũ bão.

Tác phẩm giao hưởng Việt Nam đầu tiên đến với dàn nhạc giao hưởng quốc gia Việt Nam từ những ngày đầu thành lập là tổ khúc giao hưởng do nhạc sĩ Vĩnh Cát viết cho kịch múa “Hái hoa dâng Bác” được trình diễn tại Hà Nội, nhân kỷ niệm lần thứ 70 ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh tháng 5/1960.

Và như một duyên phận, sự nghiệp của nhạc sĩ Vĩnh Cát gắn bó với nhạc giao hưởng từ đó, để từ năm 1968 – 1971, khi tu nghiệp tại Nhạc viện Anma-Ata (Liên Xô), nhạc sĩ Vĩnh Cát đã chọn đề tài nghiên cứu “Giao hưởng hiện đại với ngôn ngữ âm nhạc phương Đông”.

Nhiều thập kỷ đã qua, nhạc sĩ Vĩnh Cát vẫn cống hiến hết mình khi sáng tác nhiều ca khúc cho nhạc kịch hát và điện ảnh (chủ yếu là phim hoạt hình), sân khấu, xiếc, múa rối. Vĩnh Cát là một nhạc sĩ thuộc dạng “hiếm có” ở nước ta khi thành công ở cả hai lĩnh vực: thanh nhạc và khí nhạc. Đặc biệt với khí nhạc, Vĩnh Cát được giới chuyên môn đánh giá là lớp nhạc sĩ đã góp phần đặt nền móng cho âm nhạc chuyên nghiệp ở nước ta.

Có ý kiến nhận định, nhạc sĩ Vĩnh Cát là nhà soạn nhạc giao hưởng đã tạo lập được ngôn ngữ giao hưởng riêng. Ngôn ngữ âm nhạc đậm sắc dân tộc hòa quyện với ngôn ngữ giao hưởng hiện đại được ông thể hiện qua nhiều loại hình giao hưởng: thơ giao hưởng, tổ khúc giao hưởng, giao hưởng nhiều chương…

Nhạc sĩ Vĩnh Cát không chỉ viết các ca khúc về quê hương, đất nước mà còn sáng tác những bản nhạc thính phòng và giao hưởng. Ông đã từng tham gia cuộc chiến tranh chống Pháp và sau quá trình tu nghiệp đại học tại Liên-xô (cũ), ông đã trở về Việt Nam và làm chủ nhiệm khoa của Nhạc viện Hà Nội. Sau đó, nhạc sĩ Vĩnh Cát làm Phó giám đốc Nhạc viện Hà Nội (1971-1983), Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội (1984-1998).

Lại nói về cuốn sách “Chỉ làm ngôi sao không tên” mà nhạc sĩ Vĩnh Cát vừa giới thiệu đến bạn đọc. Đây là cuốn sách dày gần 600 trang, tập hợp những bài viết và phỏng vấn nhạc sĩ Vĩnh Cát với tư cách là một nhà quản lý (nguyên Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội, Thành ủy viên, đại biểu HĐND thành phố, ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – TP. Hà Nội) và trong vai trò nhà soạn nhạc giao hưởng; cùng các bài viết của tác giả trong quá trình làm việc và cả những bức thư riêng tư của bạn bè, đồng nghiệp, những bức thư tình, đặc biệt là những lá thư tình từ nước Nga gửi cho người vợ của ông…

Chia sẻ với báo giới về nhan đề “Chỉ làm ngôi sao không tên”, nhạc sĩ Vĩnh Cát cho biết, những câu chữ ấy được lấy từ một câu trong bài hát “Ngôi sao Hà Nội”: Anh không làm sao Hôm, em chẳng làm sao Mai, chỉ làm ngôi sao không tên, để gần nhau suốt đời. Và cuốn sách này, theo nhạc sĩ Vĩnh Cát, như một sự tổng kết về cuộc đời của ông trong sự nghiệp làm chính trị, nghệ thuật và một góc đời sống riêng tư của ông.

Đặc biệt hơn cả, trong buổi ra mắt “Chỉ làm ngôi sao không tên”, những người yêu nhạc đã được giao lưu với nhạc sĩ Vĩnh Cát, được hòa mình và sống trong bầu không khí âm nhạc ấm cúng và giàu xúc cảm. Bởi lẽ, trong sự kiện của nhạc sĩ Vĩnh Cát, các nghệ sĩ tên tuổi như: NSND Trọng Nghĩa, ca sĩ Trọng Tấn, Đăng Dương, Đinh Trang (giải Nhì Sao Mai điểm hẹn 2014)… cũng góp mặt.

Và tất cả đã cất cao giọng hát những sáng tác của nhạc sĩ Vĩnh Cát để làm quà mừng nhạc sĩ tròn tuổi 80, đó là: Ngôi sao Hà Nội, Kỷ niệm trái tim, Bạn ơi hãy nghe Bến Hải tâm tình, Hà Nội của ta, Nụ hôn đầu, Sapa thành phố trong sương.

Bài và ảnh Phạm Quỳnh