5 năm gia nhập WTO: Một góc nhìn khác
09:25 | 17/08/2012
Mở cửa hội nhập kéo theo sự sung túc hơn của người dân, nhưng bức tranh xã hội cũng đã bắt đầu bộc lộ những méo mó về khoảng cách giàu nghèo. “Nếu thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng và các chính sách liên quan, thì sự hội nhập sâu hơn có thể dẫn đến những bất ổn kinh tế vĩ mô và bất bình đẳng xã hội ngày càng lớn”, TS. Võ Trí Thành - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương từng lưu ý như vậy.
Thấy rõ hơn “cơn gió độc”
Đầu tuần này, Hội nghị toàn quốc đánh giá chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế theo tinh thần Nghị quyết Trung ương VIII (Nghị quyết số 08/NQ-TW) đã ghi nhận nhiều tham luận đánh giá cả tác động tích cực và tiêu cực đối với nền kinh tế, sau hơn 5 năm gia nhập WTO. Cái được lớn nhất thể hiện rõ ràng qua các chỉ tiêu về tăng trưởng, năng suất, thu nhập… Nhưng đằng sau thành tích về kinh tế, còn đó là những “cơn gió độc” kéo theo nhiều hệ lụy.
Xuất khẩu tăng trưởng khá mạnh sau khi Việt Nam gia nhập WTO. (Ảnh: TTX)
“Nếu thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng và các chính sách liên quan, thì sự hội nhập sâu hơn có thể dẫn đến những bất ổn kinh tế vĩ mô và bất bình đẳng xã hội ngày càng lớn”, TS. Võ Trí Thành - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương từng lưu ý như vậy. Nhiều chuyên gia kinh tế đồng tình với quan điểm trên.
Bởi vì, nếu cuộc khủng hoảng tài chính khu vực năm 1997 mới chỉ tác động nhẹ đến Việt Nam, do khi đó quy mô nền kinh tế và giá trị trao đổi đầu tư và thương mại với bên ngoài của chúng ta còn tương đối nhỏ, thì lần kinh tế toàn cầu suy giảm này tác hại lớn hơn nhiều. Có thể coi đây là đầu tiên đối mặt với khủng hoảng thế giới của Việt Nam, và mọi khía cạnh cả tốt và xấu của hội nhập thể hiện rõ ràng nhất.
Hơn ai hết, các đầu tàu kinh tế như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng… hiểu rất rõ: thuận lợi vào nhanh nhưng bất lợi cũng “ùa” đến ngay lập tức. “Tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế toàn cầu dẫn đến mặt bằng lãi suất ở mức cao làm nhiều dự án, công trình trọng điểm bị chậm tiến độ; hạn chế việc mở rộng đầu tư và sản xuất kinh doanh, nhiều DN gặp khó khăn phải dừng sản xuất kinh doanh hoặc trên bờ phá sản đe dọa đến đời sống việc làm của công nhân…”, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Văn Sửu cho biết.
Tăng trưởng nhanh, quy mô nền kinh tế lớn dần lên, nhưng dù có nhiều doanh nghiệp đầu ngành “đóng đô” trên địa bàn, nhìn chung sức cạnh tranh của nền kinh tế Thủ đô chưa cao; thêm nữa, tăng trưởng xuất khẩu chưa vững chắc, hàng hóa xuất khẩu chủ yếu vẫn là hàng sơ chế và gia công; công nghiệp hỗ trợ phát triển chậm nên giá trị gia tăng trong sản phẩm xuất khẩu không cao…
Phía thành phố Đà Nẵng cũng thông tin thêm, thách thức rõ nét nhất hiện nay là những tác động tiêu cực của nền kinh tế thế giới như lạm phát, cạnh tranh đối với sản phẩm, dịch vụ ngày càng gia tăng. Địa phương đang phát triển mạnh về dịch vụ du lịch, nghỉ dưỡng này cũng thấy rõ hơn rủi ro lựa chọn sai, giữa một bên là thu hút đầu tư để tăng trưởng nhanh trước mắt và một bên là vấn đề bảo vệ môi trường, phát triển bền vững…
Kết quả là nền kinh tế sau hơn 5 năm Việt Nam gia nhập WTO vẫn còn đó các vấn đề căn bản như công nghiệp chưa thể hình thành rõ nét các ngành mũi nhọn, công nghệ lạc hậu và gia công là chủ yếu dẫn tới sức cạnh tranh thấp. Các lĩnh vực dịch vụ phát triển còn chậm, quy mô nhỏ lẻ, nhất là các dịch vụ mới. Sản phẩm xuất khẩu có giá trị gia tăng chưa nhiều, một số sản phẩm xuất khẩu chủ yếu vẫn đối mặt khó khăn thị trường. Thế mạnh kinh tế biển chưa được khai thác tương xứng…
Méo mó bức tranh xã hội
Mở cửa hội nhập kéo theo sự sung túc hơn của người dân, nhưng bức tranh xã hội cũng đã bắt đầu bộc lộ những méo mó về khoảng cách giàu nghèo. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, khoảng cách tiền lương giữa lao động có trình độ kỹ thuật và lao động giản đơn đã gia tăng mạnh trong giai đoạn sau hội nhập WTO. Đồng thời, khoảng cách thu nhập giữa nông thôn và thành thị cũng ngày càng gia tăng. “Phân hóa giàu nghèo có khả năng còn diễn ra nhanh hơn”, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội dự báo.
Hệ quả là di cư lao động từ nông thôn ra thành thị ngày càng mạnh mẽ, tạo sức ép lên hạ tầng đô thị vốn vẫn chưa đồng bộ và hiệu quả. Nhưng quan trọng hơn nữa là trong quá trình chuyển dịch đó, tình trạng dư thừa lao động cục bộ tại một số ngành đã bắt đầu nảy sinh. Lao động nữ đặc biệt là người có trình độ tay nghề thấp đứng trước nguy cơ mất việc làm và giảm thu nhập nhiều hơn lao động nam…
Trong dòng chảy ấy, số người nghèo có trình độ thấp, làm việc trong điều kiện lao động nghèo nàn với các mức tiền lương thấp còn phải đối mặt với vấn đề khó khăn hơn trong tiếp cận các dịch vụ xã hội công. “Trong bối cảnh hội nhập, người nghèo càng trở nên bị bất lợi, nhất là những nhóm nghèo mới sẽ xuất hiện do những cú sốc kinh tế”, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội lưu ý.
Và đáng buồn hơn nữa là cùng với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và gia tăng hoạt động ngoại thương, lao động làm việc trong các ngành xuất khẩu trên thực tế lại có mức tiền lương thấp hơn so với các ngành không xuất khẩu. Khoảng cách tiền lương giữa lao động có kỹ năng và không có kỹ năng cũng có xu hướng gia tăng trong các ngành có tỷ lệ nhập khẩu cao.
“Cuộc chiến chống nghèo đói của Việt Nam gặp nhiều khó khăn khi gia nhập WTO vì những vấn đề như nghèo đói, dịch bệnh, lạm phát, biến động giá cả và thất nghiệp không chỉ là những vấn đề của một quốc gia, mà còn là vấn đề của từng nhóm người, đặc biệt là người nghèo. Họ trở nên đặc biệt yếu thế trong quá trình hội nhập kinh doanh toàn cầu do có trình độ học vấn thấp và khả năng thích ứng với công nghệ mới còn yếu. Đặc biệt, những nhóm nghèo mới sẽ xuất hiện do những cú sốc kinh tế, do nguồn lực đất đai hạn chế hoặc bị thu hẹp… Họ gặp khó khăn trong tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, trở thành nạn nhân của tội phạm và tình trạng xuống cấp môi trường…”, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội lưu ý.
Anh Quân