Góp ý Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi):
Cần ưu tiên áp dụng quy định của pháp luật chuyên ngành
09:10 | 03/06/2015
Để đảm bảo hoạt động an toàn và hiệu quả của các TCTD, Bộ luật Dân sự cần bổ sung quy định về nguyên tắc áp dụng pháp luật theo hướng: “Trường hợp pháp luật chuyên ngành quy định khác với Bộ luật Dân sự thì áp dụng quy định của pháp luật chuyên ngành”.
Một trong những vấn đề quan trọng của Bộ luật Dân sự nhằm tạo cơ chế pháp lý đầy đủ cho việc tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền dân sự của cá nhân, pháp nhân và các chủ thể khác của quan hệ pháp luật dân sự là đảm bảo sự thống nhất trong việc áp dụng pháp luật dân sự. Dự thảo Bộ luật Dân sự (Dự thảo BLDS) có một mục riêng quy định về áp dụng pháp luật dân sự, trong đó đưa ra nguyên tắc áp dụng quy định của Bộ luật Dân sự và các luật có liên quan.
Ảnh minh họa |
Nguyên tắc áp dụng Bộ luật Dân sự và các luật khác có liên quan được quy định tại Điều 10 Dự thảo BLDS, cụ thể: “1. Bộ luật này là luật chung điều chỉnh các quan hệ dân sự. 2. Các luật có liên quan điều chỉnh quan hệ dân sự trong các lĩnh vực cụ thể không được trái với những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại mục 1 của Chương này; trường hợp các luật có liên quan không quy định thì áp dụng quy định của Bộ luật này”.
Như vậy, giữa Bộ luật Dân sự và luật khác, việc áp dụng pháp luật tuân thủ 2 nguyên tắc sau: Thứ nhất, các luật điều chỉnh quan hệ dân sự khác không được trái với những nguyên tắc cơ bản quy định tại Dự thảo BLDS.
Nguyên tắc cơ bản mà Dự thảo BLDS đưa ra bao gồm: Nguyên tắc bình đẳng; Nguyên tắc công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền dân sự; Nguyên tắc tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận; Nguyên tắc thiện chí, trung thực; Nguyên tắc tôn trọng đạo đức, truyền thống tốt đẹp; Nguyên tắc tôn trọng lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác; Nguyên tắc tự chịu trách nhiệm dân sự và nguyên tắc hòa giải. Thứ hai, trong trường hợp luật có liên quan không quy định thì áp dụng quy định của Bộ luật dân sự.
Về cơ bản, việc quy định áp dụng pháp luật dân sự như vậy đã tạo cơ sở pháp lý cho việc áp dụng thống nhất pháp luật dân sự, đồng thời, tạo không gian cần thiết cho các chủ thể áp dụng pháp luật có thể chủ động xem xét, giải quyết các vụ việc về dân sự, bảo vệ quyền dân sự của pháp nhân, cá nhân trong trường hợp vì những nguyên nhân nhất định chưa có điều luật để áp dụng. Những quy định này đã khắc phục những khó khăn, bất cập trong áp dụng pháp luật dân sự và thể hiện tính dự báo cao.
Liên quan đến việc áp dụng pháp luật chuyên ngành và Bộ luật Dân sự, thực tiễn thực hiện còn một số vướng mắc và cần được giải quyết trong Dự thảo BLDS. Cụ thể, Điều 83 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định về nguyên tắc áp dụng pháp luật, trong đó, đáng lưu ý là nguyên tắc áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn. Nguyên tắc này có nghĩa là, trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn. Ví dụ, giữa Thông tư của Bộ trưởng và Bộ luật Dân sự có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của Bộ luật Dân sự.
Thực tế hiện nay, hoạt động NH (nhận tiền gửi, cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản) là hoạt động kinh doanh có điều kiện chặt chẽ. Chủ thể được phép thực hiện các giao dịch này phải đáp ứng được những điều kiện nhất định mới được phép thực hiện; hoặc các TCTD không được thực hiện một số hoạt động mà Bộ luật Dân sự có quy định như vay của tổ chức, cá nhân... Như vậy, trường hợp có quy định khác nhau giữa Bộ luật Dân sự và các văn bản dưới luật (như Thông tư của NHNN) thì các quy định của Bộ luật Dân sự sẽ được ưu tiên áp dụng vì có hiệu lực pháp lý cao hơn.
Việc Bộ luật Dân sự không quy định ưu tiên áp dụng pháp luật chuyên ngành sẽ dẫn đến hệ quả là các quy định của pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng có quy định khác với quy định của Bộ luật Dân sự sẽ không được áp dụng, không có hiệu lực trên thực tế. Như vậy, hàng loạt các văn bản quy phạm pháp luật dưới luật quy định về hoạt động cấp tín dụng của các TCTD sẽ bị vô hiệu hóa và thay vào đó là áp dụng các quy định của Bộ luật Dân sự. Điều này không phù hợp với đặc thù của hoạt động NH và biện pháp bảo đảm an toàn trong hoạt động của các TCTD.
Vì vậy, để đảm bảo hoạt động an toàn và hiệu quả của các TCTD, Bộ luật Dân sự cần bổ sung quy định về nguyên tắc áp dụng pháp luật theo hướng: “Trường hợp pháp luật chuyên ngành quy định khác với Bộ luật Dân sự thì áp dụng quy định của pháp luật chuyên ngành”.
Việt Nga