Xuất khẩu sang Nhật: Thuế xuống thấp, hàng rào kỹ thuật lên cao

Cùng với đó là những nguyên nhân nội tại từ nền kinh tế nước này, như nhu cầu nhập khẩu tăng khiến Nhật Bản nhiều khả năng sẽ trở thành nước nhập siêu sau 31 năm liên tục xuất siêu với mức độ cao.

Các mặt hàng lâu nay được bảo hộ theo cách truyền thống đang đứng trước xu thế phải nới lỏng bảo hộ. Quốc gia này cũng đang trong xu hướng chuyển nhập khẩu nhiều loại mặt hàng từ Trung Quốc sang nhập khẩu từ Việt Nam và các nước ASEAN.

Nhật Bản nhiều khả năng sẽ trở thành nước nhập siêu sau 31 năm liên tục xuất siêu

Ông Tạ Đức Minh, Phó trưởng phòng Đông Bắc Á (Vụ Thị trường châu Á - Thái Bình Dương) cho biết, theo quy định của VJEPA, Việt Nam cam kết loại bỏ thuế quan đối với 69% giá trị nhập khẩu từ Nhật Bản trong vòng 10 năm (82% trong 16 năm).

Ngược lại, Nhật Bản cam kết loại bỏ thuế quan đối với gần 94% giá trị nhập khẩu từ Việt Nam trong vòng 10 năm. Ngay khi hiệp định có hiệu lực, Nhật Bản đã lập tức loại bỏ thuế quan đối với 7.287 dòng thuế, tương đương 80% biểu thuế.

Nếu chỉ nhìn vào tỷ lệ và lộ trình cam kết cắt giảm thuế quan, có thể thấy phần thuận lợi đang nghiêng về phía Việt Nam, khi phía Nhật Bản mở cửa nhanh và mạnh hơn. Tuy nhiên, kết quả xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của Việt Nam sang Nhật Bản trong năm qua có vẻ chưa được như kỳ vọng.

Đơn cử như với sản phẩm rau đông lạnh, Việt Nam mới xuất sang Nhật Bản một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng kim ngạch nhập khẩu của nước này (đậu tương 1%; khoai môn 0,1%...). Hoặc với các loại gia vị, tỷ lệ nhập khẩu từ Việt Nam cũng rất thấp (gừng 0,2%; nghệ 2,5%; bạch đậu khẩu 4%...).

Thuỷ sản là mặt hàng chủ lực của Việt Nam song cũng chỉ chiếm tỷ lệ hạn chế trong kim ngạch nhập khẩu của Nhật Bản (cá ngừ vây vàng 3,6%; cá ngừ mắt to 3%, cá ngừa phi lê 0,3%...).

Đánh giá tác động của VJEPA trên thực tế, ông Nguyễn Sơn, Phó văn phòng Ban Chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về kinh tế nhìn nhận chỉ ở mức độ tương đối. Lý giải nguyên nhân, các chuyên gia cho rằng, đó là vì rào cản nhập khẩu không phải chủ yếu từ thuế quan mà từ các rào cản kỹ thuật.

Phó vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Tài chính) Hà Huy Tùng chỉ ra yếu tố quan trọng nhất để được hưởng ưu đãi thuế là phải đáp ứng các điều kiện về xuất xứ hàng hoá.

Trong khi, VJEPA thực chất lại khắt khe hơn rất nhiều so với các FTA khác về xuất xứ. Chia sẻ sự đồng tình, bà Trịnh Thị Thu Hiền, Trưởng Phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, tỷ lệ sử dụng ưu đãi VJEPA rất thấp, ở mức từ 4-7%, do quy tắc xuất xứ quá khắt khe.

Một số DN xuất khẩu hàng hoá vào Nhật Bản phản ánh, nước này đưa ra tiêu chuẩn kỹ thuật quá cao và gây cản trở. Tuy nhiên, cần khẳng định không thể yêu cầu quốc gia hạ thấp tiêu chuẩn về rào cản kỹ thuật, mà ta buộc phải chấp nhận. “Chỉ khi nào có sự phân biệt đối xử giữa hàng nhập khẩu và hàng nội địa thì ta mới có quyền khiếu nại, còn khi đã áp dụng chung thì phải chấp nhận”, ông Sơn lưu ý.

Đại diện một DN đã xuất khẩu thành công sang Nhật Bản chia sẻ “bí quyết”, muốn xuất khẩu mặt hàng nào, DN phải chứng minh từ xuất xứ từng loại nguyên liệu và thời gian gia công, cho đến lương công nhân, độ tuổi công nhân trên 18 tuổi… Bên cạnh hàng rào kỹ thuật, có nhiều hàng rào khác như hàng rào thủ tục, mà Nhật Bản là nước sử dụng hàng rào thủ tục cực kỳ giỏi.

Mặc dù vậy, trước thực tế là nhu cầu nhập khẩu của Nhật Bản được dự báo và sẽ tăng mạnh trong thời gian tới, các cơ quan quản lý vẫn khuyến khích DN khai thác mạnh nhu cầu từ thị trường này. Vụ Thị trường châu Á - Thái Bình Dương cũng khuyến cáo một số việc cần làm để khai thác tốt cơ hội do VJEPA mang lại.

Điều đầu tiên, đảm bảo yêu cầu số 1 đối với nông thủy sản và thực phẩm nhập khẩu vào Nhật là vệ sinh, an toàn thực phẩm theo Luật Vệ sinh an toàn thực phẩm của Nhật. Bên cạnh đó, cần tăng cường hiệu quả các hoạt động xúc tiến thương mại liên quan đến thị trường Nhật Bản; thay đổi hoặc mở rộng cơ cấu hàng xuất khẩu để gia tăng quy mô xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản…