Đầu năm lo chuyện ngân sách

	Bội chi ngân sách 11,4 nghìn tỷ đồng trong nửa đầu tháng 1/2016
	Giao kế hoạch vốn đầu tư phát triển nguồn NSNN năm 2016
	Bộ trưởng Tài chính nói về ngân sách năm 2016 trong bối cảnh giá dầu giảm

Dự toán thu ngân sách Nhà nước (NSNN) năm 2016 được Quốc hội phê duyệt ở mức 1.014.500 tỷ đồng. Trong đó, thu nội địa 785.000 tỷ đồng; thu từ dầu thô 54.500 tỷ đồng (tính trên cơ sở sản lượng 14,02 triệu tấn, giá bình quân 60 USD/thùng); thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu 172.000 tỷ đồng. Nhưng diễn biến giá dầu từ đầu năm đến nay đã giảm tới 55% so với giá tính dự toán NSNN nêu trên, đang báo hiệu nỗi lo cho cân đối ngân sách trong năm nay.

Giá dầu - nỗi “rầu” ngân sách

Sau tháng đầu năm, theo báo cáo của Bộ Tài chính tổng thu NSNN ước đạt 102.600 tỷ đồng, bằng 10,1% dự toán, bằng 95% so với cùng kỳ năm 2015. Trong đó, duy nhất thu nội địa khá ổn, ước đạt 93.000 tỷ đồng, bằng 11,8% dự toán, tăng 5,8% so với cùng kỳ 2015.

Còn lại, thu từ dầu thô chỉ đạt 5,9% dự toán và từ hoạt động xuất nhập khẩu chỉ đạt 6,6%, đều thấp hơn cùng kỳ năm trước. Trong đó, giá dầu thô trên thị trường thế giới liên tục giảm sâu, một giai đoạn chỉ xoay quanh mức 30 USD/thùng; giá các sản phẩm hóa dầu xuất nhập khẩu cũng giảm mạnh...

Sẽ thực hiện chính sách tài khóa chủ động, chặt chẽ, đảm bảo kỷ cương, kỷ luật tài chính - ngân sách

Với diễn biến giá dầu thô những ngày gần đây chỉ ở mức 31 USD/thùng, nỗi lo thu và bội chi ngân sách càng tăng và quan ngại nợ công thêm sâu sắc. “Giá dầu giảm liên tục và đang ở giai đoạn thấp nhất kể từ năm 2003, khiến nguồn thu ngân sách từ dầu mỏ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, gây áp lực lớn đến cân đối ngân sách... Nhiều khả năng thu ngân sách từ dầu năm 2016 sẽ không đạt dự toán…”, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia nhận định.

Nhìn lại năm 2015, dù thu NSNN vượt dự toán 8,6%, nhưng chủ yếu do tăng thu trong những ngày cuối năm và nhờ ở số thu nội địa tăng cao. Điều đó cũng cho thấy, 2015 đã là một năm chật vật với thu NSNN, với nguyên nhân chính là vì giá dầu thô giảm mạnh. Tuy chật vật khó khăn như vậy nhưng thực tế diễn ra trong phạm vi kịch bản đã được dự tính với giá dầu bình quân cả năm đạt khoảng 55-56 USD/thùng. Năm 2016, nhiều dự báo cho thấy giá dầu sẽ ở mức chỉ bằng nửa con số nêu trên, đặt ra thách thức lớn hơn nữa.

Có chuyên gia đã tính toán, giá dầu thô cứ giảm đi 1 USD là thu NSNN giảm mất 1.000 tỷ đồng. Cho dù ở chiều ngược lại, giá dầu giảm cũng phần nào làm giảm chi phí sản xuất kinh doanh thông qua giá xăng dầu, hỗ trợ ngược lại phần thu NSNN ở phía thu nội địa.

Cũng nhìn lại năm 2015, ngay từ đầu năm Bộ Tài chính đã chủ động phối hợp với các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Công Thương... đánh giá, dự báo tình hình và trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các kịch bản điều hành NSNN ứng với từng mức biến động giá dầu (40-50-60 USD/thùng).

Bộ đã tập trung chỉ đạo quyết liệt công tác thu ngân sách, quản lý chi chặt chẽ, tiết kiệm. Bộ cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 06/CT-TTg ngày 21/4/2015 tăng cường chỉ đạo điều hành thực hiện nhiệm vụ tài chính - ngân sách năm 2015.

Trong đó, xác định trong điều kiện thuận lợi do mặt bằng giá dầu thấp, cần thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh, phấn đấu tăng thu nội địa để bù đắp số giảm thu do giá dầu giảm, điều hành NSNN cơ bản theo dự toán, chặt chẽ, tiết kiệm, giữ bội chi NSNN trong phạm vi Quốc hội cho phép.

Nhưng, cũng nhìn lại số thu NSNN, thu nội địa đã bù được phần hụt thu do giá dầu giảm, và trong thu nội địa có phần quan trọng từ việc triển khai quyết liệt chống thất thu ngân sách, chuyển giá, trốn thuế và thu hồi nợ đọng thuế.

Siết chặt kỷ cương ngân sách

Để thực hiện nhiệm vụ năm 2016, Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho biết, sẽ thực hiện chính sách tài khóa chủ động, chặt chẽ, đảm bảo kỷ cương, kỷ luật tài chính - ngân sách; điều hành giữ bội chi NSNN trong phạm vi dự toán Quốc hội đã quyết định; phấn đấu tăng thu, tiết kiệm chi để giảm bội chi NSNN; phối hợp chặt chẽ với NHNN trong huy động trái phiếu và điều hành ngân quỹ, đảm bảo nguồn chi trả các nhiệm vụ chi theo dự toán; kiểm soát chặt chẽ nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài của quốc gia trong giới hạn cho phép.

Rất chia sẻ với ngành tài chính về tình hình thu ngân sách khi giá dầu giảm quá sâu và còn giảm nữa, nhưng các chuyên gia kinh tế rất bất bình vì kỷ luật ngân sách không nghiêm, đầu tư lãng phí; đội ngũ hành chính cồng kềnh, số người hưởng lương ngân sách quá lớn... “Tình hình tài khóa rất không bình thường… Bắt nguồn từ sâu xa là do bộ máy cồng kềnh, chi tiêu lãng phí. Chỉ riêng năm 2015 có tới 2.000 đoàn đi công tác nước ngoài”, TS. Lê Đăng Doanh lưu ý.

Ngay chính Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh khi phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị triển khai công tác 2016 của Bộ Tài chính cũng đã phải thốt lên rằng: “Hôm trước tôi xem rất giật mình, chi thường xuyên tăng nhanh quá, tăng nhanh hơn cả thu”.

Rất chia sẻ với nhiệm vụ nặng nề của Bộ Tài chính, Phó Thủ tướng lưu ý, trong bối cảnh thu năm nào cũng vượt kế hoạch, thu năm sau cao hơn năm trước nhưng ngân sách rất khó khăn, căng thẳng. Bội chi vẫn cao, chưa đạt mục tiêu cho cả nhiệm kỳ.

Ông đề nghị đánh giá xem nguyên nhân là gì? Chi ngân sách đã hợp lý? Đồng thời xem lại, cơ cấu chi thường xuyên, nơi còn chi lãng phí, chưa chặt chẽ thì phải tiếp tục xử lý…

Đặt vấn đề nợ công tăng nhanh, vì nhu cầu đầu tư phát triển thì phải vay, nhưng nợ trong nước hiện nay với thời hạn ngắn, lãi suất cao, gây áp lực trả nợ, Phó Thủ tướng đặt ra yêu cầu cần phải cơ cấu lại để nợ công an toàn, vững chắc.

“Năm 2016, điều hành vĩ mô có thể khó hơn chứ không dễ hơn. Các biến động trên thế giới tác động vào trong nước rất nhanh. Điều hành tài chính - ngân sách giai đoạn 2016-2020 trên tinh thần chặt chẽ hơn, hiệu quả hơn, giữ vững kỷ luật kỷ cương tài chính, cơ cấu lại nợ công”, Phó Thủ tướng chỉ đạo.

Đã nhiều năm nay, để bù đắp bội chi ngân sách, Chính phủ đã phải tăng cường phát hành trái phiếu, khiến nợ công tăng lên. Thế nhưng, như nhóm nghiên cứu của CIEM nhận xét: Cùng với vay nợ, Chính phủ chưa có kế hoạch trả nợ rõ ràng, đặc biệt về tạo nguồn thu. Cách vay và trả nợ của Chính phủ hiện nay chủ yếu là theo cách “giật gấu vá vai” nhiều hơn.

Kế hoạch trả nợ gốc của Việt Nam năm 2016 vào khoảng 110.000 tỷ đồng, riêng quý I là khoảng 55.000 tỷ đồng, phát hành trái phiếu mới là khoảng 76.000 tỷ đồng, nên số trái phiếu chính phủ thực dùng cho đầu tư không còn nhiều. Vay chủ yếu để đảo nợ như thế thì hiệu quả của trái phiếu là vấn đề rất đáng quan tâm.

CIEM cũng nhận xét: Công tác điều hành NSNN trong năm 2015 cho thấy một số bài học có ý nghĩa trong các năm tới. Đó là việc kiểm soát chi nói chung và chi thường xuyên là rất cần thiết, song hiệu quả thực tế đòi hỏi quyết tâm mạnh mẽ ở tất cả các cấp chính quyền.

Trong phiên họp thường kỳ tháng 1/2016, Thủ tướng cũng đã chỉ đạo giao các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương triển khai giao nhiệm vụ thu ngân sách cho các đơn vị trực thuộc và chính quyền cấp dưới; bên cạnh việc đảm bảo đúng quy định của Luật NSNN và không thấp hơn so với dự toán được giao, cần có những giải pháp phù hợp, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ thu NSNN được giao; phấn đấu tăng thu nội địa và thu từ hoạt động xuất nhập khẩu ở mức cao nhất để bù đắp số giảm thu từ dầu thô; đồng thời kiểm soát chặt chẽ việc hoàn thuế, đảm bảo trong phạm vi dự toán được giao.

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh đề nghị: cấp ủy, chính quyền địa phương cần có kế hoạch vào cuộc ngay từ những ngày đầu, tháng đầu, chỉ đạo quyết liệt công tác thu, đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản phát sinh theo quy định; siết chặt công tác quản lý thu, thu hồi nợ đọng thuế, kiểm tra giám sát các gian lận thương mại, chuyển giá… Phấn đấu thu nội địa tăng 7-8% để hỗ trợ bù đắp hụt thu từ việc giá dầu thô biến động khó lường và hội nhập quốc tế. Chi NSNN phải được điều hành chặt chẽ, triệt để tiết kiệm.