Lãi suất cao hay thấp phụ thuộc độ rủi ro

Lãi vay cao hay thấp, còn tùy…

Lãi suất huy động (LSHĐ) đã giảm mạnh, thậm chí với tiền gửi kỳ hạn 6 tháng trở xuống, một số NHTM đã đưa ra mức giảm dưới trần quy định của NHNN. Theo đó, lãi suất cho vay (LSCV) các lĩnh vực ưu tiên cũng đã giảm chỉ còn 8%/năm, một số DN có tình hình tài chính lành mạnh, minh bạch, phương án, dự án sản xuất kinh doanh hiệu quả, lãi suất vay chỉ ở mức 6 - 7%/năm. Tuy nhiên, một số chuyên gia kinh tế và DN đặt ra câu hỏi: tại sao LSCV trung và dài hạn vẫn ở mức 11 - 12,5%/năm. Hay như giám đốc một DN chuyên sản xuất hàng dệt may cho rằng, hiện vẫn có DN đang phải vay với lãi suất 13%/năm. “Song, những DN chịu mức lãi suất vay cao như vậy đều là những DN có các dự án kinh doanh 5 ăn, 5 thua” – vị giám đốc DN trên nói.

Lãi suất cho vay của các NHTM được xác định bởi mức độ rủi ro tín dụng của khách hàng, dự án

Chúng tôi đã trao đổi vấn đề trên với các chuyên gia ngân hàng và cả với lãnh đạo các NHTM và họ đều cho biết đã nhận được những thắc mắc này từ phía DN vay vốn trung, dài hạn. Phía các NHTM đưa ra phân tích: LSCV hiện nay, tạm gọi là giá vốn của DN. Giá vốn này cao hay thấp phụ thuộc vào mức độ rủi ro tín dụng của DN đi vay vốn. Dự án của DN được tổ chức tín dụng đánh giá có độ rủi ro càng cao tức là, về bản chất, “sức khỏe” của DN này không được tốt. Thể hiện qua 3 điều kiện: chất lượng dự án được đầu tư vốn vay; dòng tiền trả nợ; tài sản đảm bảo của DN. Nếu ngân hàng thấy 3 điều kiện này của DN nằm ở mức độ chất lượng xấu thì buộc phải đưa lãi suất cho vay cao lên.

Một vấn đề nữa cũng được các chuyên gia ngân hàng phân tích thêm, rất có thể những DN đang “chịu” đi vay trung, dài hạn với mức lãi suất 13%/năm là vay bằng tín chấp. Vì trong hoạt động tín dụng, một trong những điều kiện để ngân hàng quyết định cho vay, bên cạnh dựa vào sức khỏe DN, vào tính khả thi của dự án, còn dựa vào tài sản thế chấp. “Nếu DN không có tài sản thế chấp thì phải chịu lãi suất cao hơn là đương nhiên. Giống như người đi vay cho mục đích tiêu dùng mà không có tài sản thế chấp. Trong những trường hợp này, thường ngân hàng cho vay với hạn mức thấp và lãi suất cao lên để bù đắp rủi ro”, lãnh đạo một NHTM phân tích.

Ngoài ra, để quyết định LSCV là bao nhiêu, NHTM còn phải tính toán tổng chi phí hoạt động trên cơ sở cấu thành từ nhiều khâu nghiệp vụ, trong đó lớn nhất là chi phí từ LSHĐ. Với LSCV trung và dài hạn, về cơ bản còn phải tính toán thêm 3 yếu tố rủi ro: rủi ro về tín dụng; rủi ro về lãi suất; rủi ro về thanh khoản.

Lãi suất đang ở đáy rồi!

Đồng tình với các phân tích trên, ông Lê Quang Trung, Phó tổng giám đốc VIB chia sẻ thêm: thị trường huy động vốn của Việt Nam có tính đặc thù. Thói quen của nhiều người gửi tiền là chỉ gửi các kỳ hạn 3 tháng, 6 tháng và hầu như không có người gửi tiền kỳ hạn 2 năm hay 3 năm. Đa số các NHTM được hỏi đều đưa ra thống kê: hiện nay 70% vốn huy động ở kỳ hạn 3 tháng, còn nếu tính kỳ hạn 6 tháng trở xuống thì chiếm tới 90% tổng vốn huy động của ngân hàng. Điều này dẫn tới nguồn vốn huy động chủ yếu là ngắn hạn và không “khớp” với nhu cầu vay trung, dài hạn.

Các NHTM cho rằng, khi ngân hàng lấy nguồn vốn huy động ngắn hạn cho vay trung, dài hạn, đồng nghĩa với việc ngân hàng phải chịu rủi ro về lãi suất và rủi ro thanh khoản. Chưa kể như trước đây, có thời điểm LSHĐ tăng lên rồi mà thanh khoản của ngân hàng có vấn đề thì còn phải huy động lãi suất cao hơn. “Ngân hàng phải lấy ngắn, nuôi dài. Khi DN được cho vay dài hạn thì sau 24 tháng mới phải hoàn trả hết số tiền vay ngân hàng, trong khi tiền gửi lại chỉ có kỳ hạn 3 tháng. Vì thế, lãi suất cho vay trung, dài hạn thường cao hơn”, ông Trung nhấn mạnh và cho rằng, so với thời điểm năm 2004 – 2005 thì LSCV hiện nay đang ở “mức đáy”.

Đức Nghiêm