Chính sách cho người nông dân: Đã có nhưng chưa thỏa đáng
08:27 | 11/07/2016
Chính sách hỗ trợ cho tam nông của Nhà nước trong thời gian qua, tuy có nhiều nhưng cũng không ít bất cập. Trong hệ thống chính sách này, “bóng dáng” của người nông dân khá mờ nhạt. Thay đổi tư duy của người làm chính sách, xây dựng hệ thống hành lang pháp lý phù hợp là giải pháp quan trọng giúp nông dân có đủ điều kiện và hành trang vững bước trong thời hội nhập.
Không có quyền trong đàm phán hợp đồng
Ông Hoàng Trọng Thủy, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Nông thôn mới đặt câu hỏi, nông dân cần làm gì trong hội nhập và thực hiện TPP khi đang phải đối diện với một loạt các hạn chế như. Đó là quy mô sản xuất nhỏ lẻ; thiếu thông tin; tổ chức HTX nông nghiệp yếu kém; trình độ, kỹ năng sản xuất yếu; chi phí và lợi nhuận cao; các chính sách về tam nông có liên quan đến hộ sản xuất nhỏ chưa thoả đáng; DN và thương hiệu yếu và thiếu…
Ông Thủy phân tích, năm 2012, Việt Nam xuất khẩu 7,58 triệu tấn gạo, vươn lên số 1 thế giới; năm 2014 tổng kim ngạch xuất khẩu ngành nông nghiệp đạt 31,3 tỷ USD. Lúc đó nhiều ý kiến cho rằng nông nghiệp Việt Nam đã ở tầm cao mới, đang cất cánh bay, nhưng theo tôi, nông nghiệp nước ta cũng chỉ là “cánh cò la đà” bay trên những cánh đồng chưa rộng mà thôi!
Nền nông nghiệp Việt Nam cần phát triển theo chiều sâu |
Phân tích về khía cạnh chính sách, ông Thủy phân tích, từ năm 2009 - 2014, nhà nước ban hành 28 văn bản trên 8 lĩnh vực trong đó có 9 chính sách tháo gỡ, 12 chính sách phát triển, 7 chính sách quản lý. Phân theo nhóm thì nhóm chính sách lợi ích chung là 14 và hỗ trợ trực tiếp cho nông dân là 14.
Tuy nhiên, nhiều chính sách hiệu quả thấp, thậm chí thất bại như dạy nghề, thí điểm bảo hiểm nông nghiệp. Thông tư 08/2013 của Bộ Công Thương quy định DN có vốn nước ngoài không được tổ chức mạng lưới mua gom hàng hóa tại Việt Nam để xuất khẩu, bên cạnh mặt lợi ích là bảo vệ DN trong nước, ổn định thị trường, nhưng về pháp lý thì đi ngược lại nguyên tắc hội nhập, và nông dân có thể không bán được nông sản với giá cạnh tranh. Và điều này cũng vô hình trung tạo ra rào cản pháp lý cho DN FDI đầu tư vào nông nghiệp hoặc tham gia dự án công – tư (PPP).
Lại nữa, Thông tư 28/2014 Bộ Công Thương quy định chi tiết đăng ký quyền xuất nhập khẩu của thương nhân nước ngoài không có hiện diện thương mại tại Việt Nam lại rất lỏng lẻo. Thế nên đã có nhiều tư thương Trung Quốc luồn sâu, thu gom, đẩy giá, bỏ giá… gây bất lợi cho thị trường nông dân.
Cũng theo ông Thủy, xét về tổng quan chính sách đầu tư công, đầu tư tư nhân có liên quan đến hộ sản xuất nhỏ, đến nông dân thì có một yếu tố cực kỳ nguy hiểm là không thấy bóng dáng của nông dân trong đàm phán hợp đồng. Ông Thủy cho rằng, nếu không thay đổi, làm mới chính sách nông nghiệp nông thôn thì nông dân mãi gánh chịu những bất lợi.
Cần thay đổi trong tư duy làm chính sách
Ông Nguyễn Duy Lượng, Phó chủ tịch Hội người làm vườn Việt Nam chia sẻ, khi các chính sách nông nghiệp được ban hành, cũng đồng nghĩa có một cơ hội cho nông dân có thể đầu tư sản xuất, làm giàu và cải thiện đời sống.
Tuy nhiên, trên thực tế không phải chính sách nào cũng “thuận buồm xuôi gió”. Trong quá trình triển khai, nhiều chính sách lớn nhưng hiệu quả thì nhỏ. Như các chính sách quy định việc ưu tiên vốn để đầu tư phát triển nông nghiệp nông thôn, trong đó người sản xuất được vay vốn sản xuất kinh doanh như Quyết định 497/QĐ-TTg ngày 17/4/2009 về hỗ trợ lãi suất vốn vay mua máy móc thiết bị, vật tư phục vụ sản xuất nông nghiệp và vật liệu xây dựng nhà ở khu vực nông thôn.
Trong đó quy định, chỉ được mua máy móc ở trong nước, muốn vay vốn được phải được chủ tịch UBND xã đó xác nhận mới được vay vốn… Những quy định này thường gây khó cho người dân.
Ông Lượng kiến nghị, trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, nhiều chính sách cho nông dân cần phải sửa đổi với thực tế.
Liên quan đến vấn đề này, TS. Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển Nông nghiệp nông thôn phân tích, nền nông nghiệp nước ta thời gian qua phát triển theo chiều rộng, khối lượng hàng hoá có lớn, nhưng giá rẻ. 5 năm nay tốc độ tăng trưởng nông nghiệp giảm, và lần đầu tiên có tăng trưởng âm-điều chưa từng xảy ra trong 30 năm đổi mới.
Đã đến lúc, chúng ta cần chuyển từ nền nông nghiệp cạnh tranh chiều rộng sang sản xuất theo chiều sâu, gia tăng giá trị và phát triển bền vững. Và để làm được điều này, cần phải bắt đầu bằng việc thay đổi hẳn chính sách. Trong đó, cần đưa ra 3 đột phá là đất đai, khoa học công nghệ và thể chế. Và bản thân chính sách phải khởi động, mở đường cho nông dân.
TS. Nguyễn Trí Ngọc, Tổng thư ký Tổng hội Nông dân Việt Nam nhấn mạnh, trong giai đoạn mới phải thay đổi quyết liệt tư duy làm chính sách, kiên quyết bài trừ lợi ích nhóm. Cần thay đổi thể chế, giúp DN đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nông thôn, kết nối nông dân với thị trường, nông dân được hưởng tiến bộ khoa học kỹ thuật.
“Cần thay hướng các chính sách sang “cùng nông dân”. Đối tượng cần được ưu tiên trước là cơ sở sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, nông dân sản xuất kinh doanh giỏi, chủ trang trại, nông dân trẻ, nông dân vùng sản xuất hàng hóa, vùng giữ nguồn gen quý hiếm cây, con của quốc gia...”, ông Hoàng Trọng Thủy nhấn mạnh.
Hồng Thanh