Phân loại nợ của CIC: Phù hợp với thực tế hoạt động ngân hàng

Minh bạch thông tin trong hoạt động ngân hàng

Trong Sách trắng 2014, Phòng Thương mại châu Âu (EuroCham) khuyến nghị, các ngân hàng không nhất thiết phải tra cứu và sử dụng kết quả phân loại nợ do Trung tâm Thông tin tín dụng (CIC) công bố để phân loại nhóm nợ và trích lập dự phòng theo nhóm nợ rủi ro cao nhất, theo quy định tại Điều 8, Thông tư 02/2013/TT-NHNN ngày 21/1/2013 của NHNN.

Thông tin trung thực về phân loại nợ từ CIC phản ánh sự minh bạch trong hoạt động của các TCTD

Lý lẽ mà EuroCham đưa ra là: Các TCTD có những nguồn thông tin cập nhật và chính xác hơn cho việc đánh giá rủi ro; Việc phân loại nợ của khách hàng có thể phụ thuộc vào tài sản đảm bảo, thế chấp với từng TCTD cụ thể khác nhau; Việc yêu cầu TCTD phải phân loại khoản vay theo công bố của CIC là mâu thuẫn với việc NHNN cho phép các TCTD được tự quyền phân loại nợ nội bộ.

Hiện các TCTD có khoảng 1 triệu khách hàng cá nhân, do đó sẽ không thể thường xuyên kiểm tra kết quả phân loại nhóm nợ, khách hàng của CIC, đặc biệt là làm tăng chi phí tài chính đối với các công ty tài chính tiêu dùng.

Nhưng, hoạt động của hệ thống ngân hàng và hoạt động nghiệp vụ của CIC có những đặc thù, nên các khuyến nghị nêu trên tỏ ra còn thiếu thực tế. Bởi các TCTD thường có kết quả phân loại nợ khác nhau về cùng một khách hàng (một khách hàng có quan hệ tín dụng với nhiều TCTD). Vì thế, NHNN quy định phải phân loại nợ và trích lập dự phòng theo nhóm nợ được một trong các TCTD phân loại có rủi ro cao nhất.

Mục đích của quy định này là nhằm chấn chỉnh hoạt động phân loại nợ của TCTD, tránh tình trạng che giấu nợ xấu, cố tình “làm đẹp” kết quả hoạt động tại một số TCTD yếu kém, góp phần minh bạch thông tin trong hoạt động ngân hàng, bảo đảm an toàn hệ thống.

Việc phân loại nợ vào nhóm nợ có rủi ro cao hơn có thể dẫn đến mức trích lập dự phòng cụ thể cho khoản nợ lớn hơn, làm tăng chi phí hoạt động cho một số TCTD. Tuy nhiên, bản chất của việc trích lập dự phòng là để sẵn sàng bù đắp rủi ro nhằm bảo đảm an toàn hoạt động cho các ngân hàng. Trường hợp năng lực tài chính của khách hàng tốt lên, TCTD sẽ được hoàn nhập dự phòng.

Chỉ khi thiệt hại đã thực sự xảy ra thì TCTD mới sử dụng khoản dự phòng để xử lý và được hạch toán vào chi phí hoạt động. Mặt khác, cũng theo quy định tại Thông tư 02, nếu TCTD nhận tài sản bảo đảm có giá trị được định giá cao hơn khoản nợ thì số tiền trích lập dự phòng thực tế là không thay đổi (chỉ những TCTD có giá trị tài sản bảo đảm thấp hơn khoản nợ mới làm tăng số tiền trích dự phòng).

Tại buổi toạ đàm do NHNN tổ chức giữa Văn phòng NHNN, Cơ quan Thanh tra giám sát Ngân hàng, CIC và các vụ, cục thuộc NHNN với Nhóm công tác Ngân hàng ngày 1/11/2013, Cơ quan Thanh tra giám sát đã khẳng định: việc NHNN quy định các TCTD phải sử dụng kết quả phân loại nợ do CIC công bố để phân loại nhóm nợ và trích lập dự phòng theo nhóm nợ rủi ro cao nhất là đúng đắn, phù hợp với thực tế hoạt động ngân hàng hiện nay.

Ngân hàng có đủ thông tin hơn về khách hàng

Về kết quả phân loại nợ của các TCTD tại CIC. Thực tế, thông tin tín dụng do CIC cung cấp cho các TCTD được tổng hợp từ nguồn thông tin chính thức từ các TCTD, do các TCTD báo cáo, là nguồn thông tin trung thực, cập nhật, phản ánh thực tế tình hình quan hệ tín dụng và kết quả đánh giá rủi do của TCTD về khách hàng tại tổ chức mình.

Chính vì vậy, để kịp thời ngăn ngừa rủi ro tín dụng, góp phần bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng, NHNN khuyến khích các TCTD khai thác thông tin về khách hàng vay tại CIC phục vụ cho việc đánh giá rủi ro khách hàng trong quá trình xem xét cấp tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng nội bộ.

Mặc dù những nội dung của Thông tư 02 được hoãn thi hành đến giữa năm 2014, tuy nhiên thời gian qua, CIC đã triển khai việc cung cấp thông tin về kết quả phân loại nợ khác nhau đối với từng khách hàng để đáp ứng nhu cầu của một số TCTD. Tại kho dữ liệu của CIC hiện có đến 24 triệu hồ sơ khách hàng, trong đó có gần 30.000 khách hàng vay có kết quả phân loại nợ khác nhau tại các TCTD.

Do vậy, nếu nói như EuroCham thì 1 triệu khách hàng cá nhân tại các TCTD chỉ là một phần nhỏ thuộc cơ sở dữ liệu khách hàng tại CIC. CIC là đơn vị sự nghiệp thuộc NHNN hoạt động vì mục tiêu ngăn ngừa rủi ro tín dụng, góp phần bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng, không vì mục đích lợi nhuận nên mức thu dịch vụ của CIC chỉ ở mức đủ bù đắp chi phí hoạt động cần thiết và có một phần tích lũy để nâng cao năng lực hoạt động.

Sau khi các TCTD tra cứu thông tin về danh sách khách hàng nói trên để điều chỉnh việc phân loại nợ tại đơn vị mình (thông thường thực hiện theo hàng quý), số lượng khách hàng có kết quả phân loại nợ khác nhau tại các TCTD sẽ ngày càng giảm đi, tiêu chuẩn tín dụng của các TCTD sẽ dần đi đến thống nhất.

Việc chia sẻ thông tin phân loại nợ (trên cơ sở kết quả xếp hạng tín dụng nội bộ của từng TCTD) sẽ giúp các TCTD có đầy đủ thông tin hơn về khách hàng vay tại đơn vị mình, từ đó nâng cao chất lượng tín dụng. Tuy nhiên, việc NHNN buộc các TCTD phải phân loại nợ theo mức rủi ro cao nhất sẽ làm bộc lộ các khoản nợ xấu tại một số TCTD yếu kém, không đánh giá đúng mức rủi ro đối với khách hàng, dẫn đến những ý kiến không đồng thuận từ phía các TCTD này.

Từ các lý do trên, có thể cho rằng, các đánh giá, khuyến nghị của EuroCham liên quan đến Thông tư 02/2013/TT-NHNN và dịch vụ thông tin của CIC trong Sách trắng 2014 còn thiếu thực tế, chưa sát với các quy định của NHNN, bản chất hoạt động nghiệp vụ của các TCTD, các dịch vụ thông tin tín dụng của CIC, cũng như thực tiễn tình hình hoạt động ngân hàng Việt Nam hiện nay.

Các chuyên gia cho rằng, trước khi đưa ra những đánh giá, khuyến nghị liên quan đến chính sách của Nhà nước hoặc hoạt động của các đơn vị, EuroCham nên trao đổi, tham khảo ý kiến của cơ quan có thẩm quyền để các ý kiến đánh giá sát với thực tiễn, bảo đảm sự khách quan, minh bạch trong hoạt động nghiệp vụ...

Tuấn Sơn