Tăng cường kiểm soát rủi ro dự án BOT
09:34 | 22/09/2016
Từ đầu năm đến nay, NHNN đã 3 lần có công văn yêu cầu các TCTD, chi nhánh NH nước ngoài tăng cường kiểm soát rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT… giao thông. Điều này cho thấy việc cấp tín dụng cho các dự án BOT, BT giao thông đang có những quan ngại nhất định. Nhất là trong bối cảnh các dự án loại này liên tiếp bị cho là đội vốn, thời gian thu hồi vốn kéo dài…
Thu hút vốn ngoại cho các dự án BOT và BT | |
Tăng cường kiểm soát rủi ro khi cho vay dự án BOT, BT giao thông |
Rủi ro chực chờ
Theo báo cáo của NHNN, thời gian qua ngành NH đã dành nguồn vốn lớn cho đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, chiếm từ 85-90% tổng mức đầu tư các dự án BOT có tài trợ vốn của NH. Từ năm 2014 tới nay, cam kết cấp tín dụng, dư nợ cấp tín dụng của các NH đối với các dự án BOT, BT giao thông có mức tăng trưởng cao.
Tính đến 30/6/2016, chỉ tính riêng các NHTM, tổng mức cam kết cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông là 159.204 tỷ đồng; tổng dư nợ cấp tín dụng là 83.611 tỷ đồng, tăng 12,43% so với cuối năm 2015…
Trạm thu phí Sông Phan bị Tổng cục Đường bộ Việt Nam yêu cầu dừng thu phí từ 21/5/2016 |
Thực tế thời gian qua, các dự án BOT, BT… phát triển rất mạnh trên cả nước. Mặc dù có đóng góp đáng kể cho tiến trình phát triển, nhưng nhiều dự án hoạt động còn kém hiệu quả, gây lãng phí... Theo báo cáo của các TCTD, trong tổng số 150 dự án BOT, BT giao thông NH tham gia tài trợ vốn, hiện có 22 dự án bị chậm tiến độ, tổng hạn mức cấp tín dụng cho các dự án này là 20.347 tỷ đồng, dư nợ cấp tín dụng 11.122,6 tỷ đồng.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó quan trọng là vốn vay NH đối với các dự án thường rất lớn, từ khoảng 80-85% tổng vốn đầu tư. Do đó khi năng lực lập, triển khai, quản lý dự án của nhà đầu tư yếu kém thì nguy cơ rủi ro rất cao.
Dự án Quốc lộ 1 đoạn tránh TP. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai là ví dụ. Dự án có tổng mức đầu tư là 1.255 tỷ đồng, thời gian hoàn vốn dự kiến là hơn 22 năm, vay vốn NH 1.067 tỷ đồng, thời gian vay 14 năm. Chủ đầu tư dự án được khai thác Trạm thu phí Sông Phan (Bình Thuận) để thu hồi vốn.
Tuy nhiên, khi đi vào khai thác thì đường bị hư hỏng nhanh chóng và chủ đầu tư chưa khắc phục xong, nên Trạm thu phí Sông Phan đã chính thức bị Tổng cục Đường bộ Việt Nam yêu cầu dừng thu phí từ 12 giờ trưa ngày 21/5/2016.
Tương tự, dự án cầu Việt Trì mới hiện đang đứng trước nguy cơ không trả được nợ. Tổng mức đầu tư của dự án BOT cầu Việt Trì mới là 1.900 tỷ đồng, trong đó vốn vay 1.635 tỷ đồng, thời gian thu phí hoàn vốn 18 năm 7 tháng và phải đạt doanh thu 300 triệu đồng/ngày.
Tuy nhiên tại thời điểm tháng 6/2016, chủ đầu tư chỉ thu được khoảng 100 triệu đồng/ngày vì các phương tiện chuyển hướng đi theo đường cao tốc Hà Nội - Lào Cai. Theo tính toán, với mức thu như hiện nay chỉ khoảng 36 tỷ đồng/năm thì phải mất hơn 50 năm dự án BOT này mới thu đủ vốn...
Kế hoạch thu hồi vốn không như dự kiến khiến cho nhiều dự án BOT giao thông đã đi vào hoạt động vừa qua phải gia hạn nợ, chẳng hạn như dự án BOT Đông Hà - Quảng Trị (gia hạn thêm 1 năm), dự án BOT đường tránh TP. Đồng Hới (gia hạn thêm 5 năm), dự án Cầu Phú Mỹ (gia hạn thêm 5 năm), dự án đường cao tốc sân bay Liên Khương - chân đèo Preen (gia hạn thêm 5 năm)...
Tăng cường kiểm soát
Chính vì nhiều rủi ro liên quan đến hoạt động cấp tín dụng cho các dự án BOT, BT mà NHNN đã phải thường xuyên cảnh báo các TCTD cần quản lý chặt việc cho vay các dự án này. Theo đó, thời gian tới, NHNN tiếp tục giám sát chặt chẽ tình hình cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông và có chỉ đạo kịp thời đối với các TCTD nhằm kiểm soát rủi ro.
Để việc cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông được an toàn, hiệu quả, cần các giải pháp đồng bộ và phối hợp tích cực giữa các bộ, ngành có liên quan.
Vì vậy, NHNN đề xuất Chính phủ cần hoàn chỉnh các thể chế, chính sách đầu tư, chính sách về phí sử dụng kết cấu hạ tầng; tổ chức thực hiện tốt các chính sách về đầu tư theo hình thức đối tác công - tư; tạo cơ sở cho việc xem xét, thẩm định các dự án, tăng hiệu quả đánh giá, thẩm định tín dụng và sàng lọc các dự án của các NH, giúp giảm thiểu các rủi ro phát sinh khi cấp tín dụng đối với các dự án.
Các bộ, ngành, địa phương cần thẩm định chặt chẽ các dự án BOT giao thông, đặc biệt là tổng mức đầu tư, nguồn thu phí và thời gian hoàn vốn của dự án. Bộ Giao thông - Vận tải tiếp tục chỉ đạo quyết liệt, sát sao về tiến độ, chất lượng công trình... để giảm thiểu rủi ro khi cho vay đối với các dự án BOT giao thông. Đồng thời, có cơ chế hỗ trợ chủ đầu tư về các rủi ro phát sinh như kéo dài thời gian hoàn vốn BOT, cơ chế thu phí... do tăng tổng mức đầu tư, chậm giải phóng mặt bằng.
Bên cạnh đó, các TCTD thẩm định chặt chẽ các dự án BOT, BT trước khi cho vay, lựa chọn các dự án có khả năng thu hồi vốn cao, các dự án thực hiện tốt quy định của pháp luật về đấu thầu, đầu tư và xây dựng, các dự án có áp dụng thu phí theo hình thức trạm thu phí không dừng; không xem xét các dự án có thủ tục pháp lý không đầy đủ, không đủ điều kiện vay vốn theo quy định.
Đồng thời cần theo dõi chặt chẽ để nắm bắt việc thay đổi chính sách thu phí các dự án BOT của Chính phủ và các bộ có liên quan, đánh giá lại hiệu quả các dự án BOT khi mức phí thay đổi để có biện pháp quản lý rủi ro và tăng cường giám sát chặt chẽ nguồn thu phí để thu nợ kịp thời, đầy đủ, đúng hạn.
Còn về lâu về dài, theo TS. Nguyễn Thị Thái Hưng (Học viện Ngân hàng), cần mở rộng thị trường vốn để thu hút các nguồn đầu tư vào dự án, đồng thời giảm thiểu rủi ro cho các NHTM.
Nguyễn Minh