Phải làm gì để bảo tàng hút khách?
08:55 | 09/08/2017
Có thể nói, hệ thống bảo tàng (BT) đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục truyền thống, khơi dậy lòng tự hào dân tộc; giới thiệu, quảng bá lịch sử, văn hóa, bản sắc đất nước... tới công chúng. Hiện nay tại nước ta có khoảng 120 BT với đủ chuyên ngành, lĩnh vực. Tuy nhiên, điều đáng nói là không ít BT quy mô lớn nhưng chưa đạt được mục đích hướng tới, chưa thu hút được du khách tham quan.
“Bảo tàng” nhà quê của mẹ | |
Bảo tàng vắng khách: Chuyện chưa bao giờ cũ |
Nhiều chuyên gia về BT ở Việt Nam cho biết, sai lầm lớn nhất của chúng ta là những đơn vị không có chuyên môn lại được phân công làm BT, đồng thời chúng ta xây dựng tòa nhà với không gian lớn trước rồi sau một thời gian mới chuẩn bị trưng bày.
Nhiều BT ở nước ta không thu hút được du khách, hoặc nếu có thì đếm được trên đầu ngón tay |
Điều này ngược với xu thế chung trên thế giới vì các quốc gia khác thường sưu tầm, thu thập hiện vật, tư liệu, lên phương án trưng bày cho BT trước, sau đó mới có thiết kế, phương án xây dựng BT. Với cách làm của nhiều BT ở nước ta cho thấy sự lãng phí và đồng thời không đáp ứng được sự phát triển của xã hội, nhu cầu ngày càng cao của công chúng.
Bên cạnh đó, hiện nay sự gắn kết giữa hoạt động BT và du lịch còn thiếu, yếu. Một chuyên gia cho biết, các BT ở nước ta chưa mặn mà với việc làm du lịch, chưa có sản phẩm để thu hút. Chưa kể BT ở nước ta nhiều nhưng vụn, hiện vật phục chế nhiều, ít giá trị nguyên mẫu. Một điểm cũng rất đáng lưu ý, việc BT ở Việt Nam thưa vắng người xem còn đến từ kiến thức chuyên môn của hướng dẫn viên làm việc còn hạn chế, chỉ thuyết minh theo chủ đề theo kiểu rập khuôn, máy móc... nên không thu hút được người xem.
Cùng với đó, xã hội không ngừng phát triển song việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào trưng bày để tạo sự mới lạ, dễ tiếp cận với người xem cũng chưa được nhiều BT ở nước ta áp dụng.
TS. Nguyễn Văn Huy, nguyên Giám đốc BT Dân tộc học Việt Nam cho biết, nguyên nhân BT hiện không thu hút được du khách trước hết là do trình độ của cán bộ làm công tác BT còn hạn chế, ít có sự sáng tạo dẫn đến cách trưng bày không hấp dẫn, hơn nữa cách làm BT đã quá cũ từ nhiều chục năm trước. “Đa phần các BT có một nguồn kinh phí khá hạn hẹp, lộ trình và thiết kế trưng bày, thiết kế đồ họa thì họ vẫn làm theo một lối mòn”, TS. Nguyễn Văn Huy phân tích
Và từ những nguyên nhân sâu xa nói trên khiến không ít BT tại Việt Nam rơi vào cảnh vắng bóng khách tham quan, nếu có cũng không đáng kể và chỉ đếm trên đầu ngón tay. Tại Hà Nội có rất nhiều BT chuyên ngành lớn song chưa phát huy được hiệu quả, điển hình như BT Văn học được đưa vào sử dụng hơn 2 năm nay song BT này rất ít người đến thưởng lãm.
Nguyên nhân BT Văn học không thu hút người xem bởi trước hết BT nằm tại vị trí khó tìm (ngõ 275, đường Âu Cơ, Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội), đồng thời nhiều chuyên gia đánh giá cách trình bày, hiện vật, tư liệu tại BT còn đơn điệu. Điều này có thể chứng minh khi BT Văn học định dạng cho mỗi nhân vật bằng hình ảnh, tóm tắt sơ lược tiểu sử tác giả, tác phẩm. Vài nhân vật thêm một hai hình ảnh tư liệu hay chân dung do họa sĩ vẽ hoặc tượng. Phía dưới danh sách các tác phẩm là một loạt sách đã được in, thêm vài hiện vật như máy chữ, áo quần của tác giả nhưng không có câu chuyện đi kèm.
Vì thế, dù đặt ra mục tiêu trở thành “địa chỉ đỏ” giúp công chúng yêu văn học có thể đến tìm hiểu, có thêm kiến thức về cuộc đời, sự nghiệp các tác giả, tác phẩm xuất chúng qua các thời kỳ ở nước ta nhưng BT Văn học rất ít người đến xem, tham quan. Có thời điểm bảo vệ BT Văn học đếm được số người ghé tới BT này.
Trong khi đó, gần đây, BT Hà Nội cho biết, số lượt khách tham quan BT này ngày càng giảm sút dù BT là công trình quy mô, cơ sở vật chất hiện đại với sự đầu tư cả ngàn tỷ đồng và nằm tại vị trí thuận lợi ở Thủ đô (đường Phạm Hùng, quận Nam Từ Liêm).
Theo đó, năm 2010 BT Hà Nội có 313 nghìn lượt khách tham quan nhưng tới năm 2014 còn 122 nghìn lượt và 110 nghìn lượt khách năm 2016. Những con số biết nói ấy cho thấy BT Hà Nội ngày càng ít người tới thưởng lãm, đồng thời phản ánh BT Hà Nội là một trong những BT lớn ở Việt Nam kém thu hút khách nhất.
BT ở các thành phố lớn vốn đã không thu hút du khách thì lẽ đương nhiên, nhiều BT cấp tỉnh ở nước ta cũng khó tránh khỏi tình trạng thưa thớt người xem. Đơn cử tại BT Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi, nhân viên thuyết minh tại BT này thừa nhận, khu trưng bày trong BT luôn vắng khách tham quan, nhà đậu xe lác đác vài chiếc xe của nhân viên.
Sự vắng vẻ này đến từ việc BT Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi trưng bày hiện vật cũ từ năm này qua năm khác tạo ra sự nhàm chán, thiếu mới lạ và vì thế, dù mở cửa thường xuyên, không bán vé, nhưng số đoàn khách tham quan, đặc biệt là giới trẻ đến BT Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi ngày một ít.
Để khắc phục tình trạng thưa vắng người xem tại các BT, TS. Nguyễn Văn Huy cho rằng những người làm BT phải kết hợp các hiện vật với nhau thành một chuỗi các câu chuyện bình dị dễ hiểu, vấn đề quan trọng nhất là BT biết kể những câu chuyện như thế nào với du khách, có như vậy mới hấp dẫn được người xem.
“Yếu tố con người là yếu tố quan trọng, bên cạnh đó cần coi trọng chất lượng hoạt động, chất lượng trưng bày, chất lượng tổ chức. Vì chỉ có đề cao chất lượng thì các BT mới thu hút được khách tham quan”, TS. Nguyễn Văn Huy cho biết.
Hoàng Anh