Phở chờ và văn hóa ẩm thực người Hà Nội

Quán phở 49 Bát Đàn khá nhỏ, thấp, bên trong chỉ vỏn vẹn vài bộ bàn ghế gỗ thô mộc, cũ kỹ, đã tồn tại gần nửa thế kỷ. Bếp phở nằm ngay gần cửa vào. Một người đàn ông thoăn thoắt thái những miếng thịt mỏng tang, to bản từ tảng thịt chín thơm gây gây mùi bò. Những tảng thịt nạm hay mỡ gầu không quá béo nhưng lại quánh như sáp, giòn, không dai, rất hấp dẫn cả thị giác, khứu giác và vị giác của thực khách.

Thực khách xếp hàng dài để vào ăn phở 49 Bát Đàn

Bên cạnh là hai thanh niên khác, một người thoăn thoắt nhúng bánh phở, gắp vào bát; người kia nhanh tay thả thịt, hành, gia vị, chan nước phở, rồi đưa cho khách và thu tiền. Không ai ngơi tay chút nào, tất cả như một dây chuyền sản xuất nhanh và đều nhịp mà vẫn không xuể.

Mỗi buổi sáng, đặc biệt là các ngày thứ Bảy, Chủ nhật, hàng trăm “thượng đế” của tiệm phở này phải xếp hàng, đợi chờ rất lâu, nhanh thì 15 phút, lâu thì cả tiếng đồng hồ mới được thưởng thức tô phở đúng vị Hà thành. Điều đặc biệt là dù phải xếp hàng nhưng không có cảnh chen lấn, xô đẩy, có người còn mang cả báo ra đọc, thong thả chờ đến lượt.

Dân sành ăn bảo nhau, muốn ăn phở 49 Bát Đàn phải đi ít nhất hai người, một người xếp hàng, người kia ngồi giữ chỗ, vì quán lúc nào cũng đông nghịt, khi bê bát phở nóng bỏng, sóng sánh trên tay, sẽ rất vất vả tìm chỗ. Không chỉ được thưởng thức bát phở ngon, thịt bò thái tươi rói, thơm ngậy, nước dùng ngọt vị xương hầm, đúng kiểu phở Hà Nội truyền thống; việc phải xếp hàng, trả tiền trước và tự tay bê bát phở nóng bỏng tìm chỗ ngồi cũng là cái thú của nhiều người dân Thủ đô trong buổi sáng ngày cuối tuần.

Tò mò, nhiều du khách nước ngoài cũng đến đây, xếp hàng để thưởng thức món ăn nổi tiếng, chuẩn vị Hà Nội này, và không tiếc lời khen ngợi. Cũng vì thế, phở 49 Bát Đàn ngày càng nổi tiếng và dòng người phải xếp hàng ngày càng dài.

Không phải chỉ để ăn cho no, người ta tìm đến đây, chẳng ngại chen chúc, chờ đợi thật lâu để thưởng thức những miếng ngon lành, trọn vẹn của một bát phở truyền thống đúng nghĩa. Những bát phở đầy đặn với thịt bò mềm tươi, thơm lừng mùi hương hấp dẫn lạ kỳ với nước dùng ngậy béo ấy không cần rau sống hay chanh, quất ăn kèm. Thưởng thức phở 49 Bát Đàn với mấy miếng quẩy vàng ươm, thơm giòn, mới cảm nhận hết thế nào là nét tinh túy đặc sắc của một món ngon mang cả linh hồn của ẩm thực truyền thống ở đất Hà thành.

Quán phở 49 Bát Đàn này có từ những năm 60 của thế kỷ trước, gần nửa thế kỷ tồn tại quán vẫn như xưa, gần như không thay đổi. Vào thời kỳ đó, do phải sống theo chế độ tem phiếu, xếp hàng mua thực phẩm… vô tình đã tạo nên một nếp sống.

Người Hà Nội luôn phải xếp hàng để mua đồ, từ mớ rau úa vàng tới con cá biển nhỏ hơn lòng bàn tay và ngay cả việc muốn uống vài vại bia hơi hoặc ăn tô phở “không người lái” đã phần nào tạo nên nếp sống trật tự kiểu đó. Ăn phở xếp hàng đã trở thành kỷ niệm, ăn sâu vào ký ức của thế hệ lúc bấy giờ.

Cái thú xếp hàng ăn phở, ngoài sự văn minh, thanh lịch của người Hà Nội, còn là cái thú ẩm thực kỳ thú của dân sành ăn, cần giữ gìn và trân trọng. Thi thoảng có ai đó chen ngang, họ cũng ít khi đôi co nặng lời vì họ biết, đó không phải thực khách của phở Bát Đàn.

Cái quán phở bò gia truyền 49 Bát Đàn này chẳng lạ lẫm gì với nhiều du khách bởi phong cách “bao cấp” đặc trưng, phải nói là "hách dịch" như thời xa xưa. Thế nhưng lúc nào quán cũng đông và ai ăn một lần cứ như nghiện, thi thoảng phải quay lại để thưởng thức cái hương vị đúng chất của phở bò Hà Nội. Có người ngày nào, tháng nào, năm nào, thậm chí đã hơn chục năm nay đều “chung thân” với địa chỉ 49 Bát Đàn.

Một số người cho rằng, việc gì phải mất thời gian, công sức xếp hàng chờ đợi để ăn một tô phở, trong khi ăn ở nhiều địa điểm khác giá thành còn rẻ hơn rất nhiều. Nhưng cái giá giữa việc xếp hàng, chờ đợi với chất lượng của tô phở mang đậm hương vị phở Hà Nội thì quả là cũng rất đáng. Nếu chưa thử xếp hàng, chưa thử thưởng thức, thì có lẽ người ta sẽ cho đó là ngớ ngẩn hay chỉ những người rảnh rỗi mới có thời gian như vậy. Nhưng khi đã “trót” thử rồi, lại chẳng thể dứt ra được.

Gần đây, những thực khách “nghiện” phở 49 Bát Đàn kháo nhau, khi nào không có thời gian xếp hàng thì tới quán cà phê bên cạnh gọi, chỉ khoảng 5 phút sau, nhân viên của quán sẽ bê về tô phở nóng hổi. Thế nhưng, đó là trường hợp “bất đắc dĩ”, bởi chỉ khi xếp hàng, tự bê bát phở nóng bỏng trên tay và tìm chỗ ngồi, mới cảm nhận đầy đủ cái thú ăn phở của người Hà Nội.