Khi Thám tử Kỳ Phát tái xuất

Ngày càng thưa thớt trên văn đàn

Theo nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân, trước năm 1945, rất nhiều tác giả đã từng viết truyện trinh thám và chúng ta có không ít tác phẩm đỉnh cao, được nhiều người nhắc nhớ, yêu mến. Những tác phẩm văn học trinh thám được bạn đọc “gối đầu giường” có thể kể đến Gói thuốc lá, Vàng máu, Đòn hẹn của Thế Lữ, Sóng lừng của Triệu Xuân, Những ngã tư và những cột đèn của Trần Dần, X30 phá lưới (Đặng Thanh), Ván bài lật ngửa (Nguyễn Trường Thiên Lý), Ông cố vấn (Hữu Mai), Vị tướng tình báo và hai bà vợ (Đặng Trần Thiết)...

Bìa cuốn Đám cưới Kỳ Phát – 1 trong 5 tác phẩm trinh thám của nhà văn Phạm Cao Củng vừa tái bản

Sau đó, vì nhiều nguyên nhân khác nhau, thể loại văn học này vắng bóng dần, mãi tới năm đầu thập niên 90 thế kỷ XX, văn học trinh thám Việt Nam mới manh nha trở lại, đặc biệt khi một số bản truyện cũ được bắt đầu in lại.

PGS-TS. Phạm Xuân Thạch, Trưởng khoa Văn học - Đại học Khoa học xã hội & Nhân văn Hà Nội, nhận xét, viết trinh thám không đơn giản. Để viết được trinh thám, đòi hỏi người viết phải có kiến thức rộng, đa ngành, đa lĩnh vực và cả hiểu biết về khoa học, xã hội, văn hóa. Thực sự để có thể cho ra đời một tác phẩm trinh thám hay cần phải có sự đầu tư nghề rất cao.

Trong khi đó, văn học trinh thám của nước ngoài rất mạnh và khi các tác phẩm này được dịch và giới thiệu rộng rãi ở Việt Nam đã thỏa mãn phần nào nhu cầu của độc giả, đồng thời có thể làm “lung lay tinh thần” những nhà văn Việt Nam muốn theo đuổi dòng văn học này.

Nhà văn Giản Tư Hải có cái nhìn cặn kẽ hơn: văn học trinh thám được chia ra nhiều trường phái như trinh thám về điều tra hình sự, pháp y, tâm lý học tội phạm, trinh thám mật mã... Tuy nhiên, theo nhà văn Giản Tư Hải, dù theo dòng phái nào thì để có tác phẩm trinh thám hay, tác giả phải có ý tưởng mới lạ, độc đáo, cốt truyện hấp dẫn, lắt léo, tạo được bất ngờ, gây thán phục cho độc giả.

Trong khoảng 20 năm trở lại đây, một số tác phẩm văn học trinh thám lộ diện trên văn đàn nhưng số lượng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Đổi lại, một số cây bút trẻ có tác phẩm văn học trinh thám chất lượng, được bạn đọc đón nhận như: Mật mã Champa, Minh Mạng mật chỉ (tác giả Giản Tư Hải), nhà văn Di Li với Trại hoa đỏ, Câu lạc bộ số 7; Sát thủ online, Có tiếng người trong gió của Nguyễn Xuân Thủy; Phiên bản, Hồ sơ một tử tù, Cô mặc sầu (Nguyễn Đình Tú); Biến mất (Quang Vinh), Những hiệp sĩ Zmen (Bùi Chí Vinh)...

Đặc biệt, năm 2017, cậu bé Lê Anh Xuân (sinh năm 2002) mắc chứng bệnh xương thủy tinh đã gây ấn tượng mạnh với độc giả Việt khi ra mắt bộ truyện tranh trinh thám Biệt đội AHHV.

Chờ cú hích từ màn tái xuất của Thám tử Kỳ Phát

Trên thực tế, dù là thể loại kén người đọc nhưng nhiều độc giả vẫn yêu thích truyện trinh thám bởi thể loại này có cấu trúc logic, có thắt mở, phương pháp phân tích suy luận và sự lắt léo hấp dẫn, các tình huống đấu trí bất ngờ, các nhân vật chính mang nhiều cá tính, khả năng khác thường... Điều này kích thích trí tò mò cũng như óc tưởng tượng, phân tích và phán đoán mạnh hơn dòng khác.

Gần đây, sau hơn 80 năm, bộ truyện trinh thám nổi tiếng của nhà văn Phạm Cao Củng (1913-2012) với tên gọi Thám tử Kỳ Phát đã được tái bản, giới thiệu đến bạn đọc cả nước. Nhiều ý kiến cho rằng, việc lục lại tác phẩm “vang bóng một thời” để giải cơn khát của độc giả yêu văn học trinh thám là điều cần thiết và có ý nghĩa lớn.

Trên thực tế, series Thám tử Kỳ Phát của Phạm Cao Củng là một trong những “tượng đài” văn học trinh thám nước ta. Lần tái bản này, Thám tử Kỳ Phát gồm 5 cuốn: Đám cưới Kỳ Phát, Nhà sư thọt, Chiếc tất nhuộm bùn, Vết tay trên trần, Kỳ Phát giết người. Bạn đọc hôm nay khi cầm trên tay bộ truyện này sẽ cảm nhận được tác giả đã sáng tạo nên những câu chuyện thấm đẫm đời sống Việt Nam, tính cách Việt Nam.

Lần tái xuất này, series Thám tử Kỳ Phát mang diện mạo của bản trình bày đẹp và ấn tượng hơn với bạn đọc. Nhà văn Vũ Ngọc Phan đánh giá: “Cái đặc biệt mà người ta thấy ở tiểu thuyết trinh thám Phạm Cao Củng là những nhân vật và khung cảnh do ông sáng tạo đều có tính chất Việt Nam, hợp với trình độ người Việt Nam hiện thời, không như mấy nhà tiểu thuyết trinh thám khác đi nhặt những mẩu chuyện ly kỳ của Tây phương rồi cố gò ép vào những khung cảnh lai Việt, lai Pháp... Nếu xét truyện trinh thám của Phạm Cao Củng trong phạm vi tương đối, người ta thấy đến nay ở nước ta, trong loại này, tiểu thuyết của Phạm Cao Củng vẫn là những tiểu thuyết khá hơn cả”.

Vì thế, series Thám tử Kỳ Phát “sống lại” sẽ mở ra một khởi đầu cho sự trở lại của trinh thám Việt, làm sống lại một thuở vàng son dòng văn học này. Đây cũng là cơ hội để bạn đọc trẻ tiếp cận với những bộ sách có giá trị và đặc biệt, là sự động viên lớn cho các ngòi bút đã, đang đi theo dòng văn học trinh thám nước ta.