Nghệ thuật Xòe Thái đường đến ngày vinh quang
09:52 | 10/04/2019
Với những gì đã có, được gìn giữ và phát triển, nghệ thuật Xòe Thái đang đến rất gần với vinh quang!
Mới đây, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã trình Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) hồ sơ “Nghệ thuật Xòe Thái” của các tỉnh Tây Bắc Việt Nam để xét công nhận danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Trên thực tế, nghệ thuật Xòe Thái có nhiều điều kiện để được UNESCO vinh danh.
Nghệ thuật Xòe Thái tại các tỉnh Tây Bắc luôn được các thế hệ trao truyền, gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa |
Tại Việt Nam, có thể thấy nhiều dân tộc sở hữu các điệu múa độc đáo. Chẳng hạn điệu múa Dậm Thuông của dân tộc Tày tổ chức trong các dịp quan trọng như ma chay, cưới hỏi, hoặc lễ hội...; người dân nhảy múa như một hình thức mời thần linh chứng giám, vừa là để cảm tạ và cầu xin sự no ấm, may mắn cho một năm mới an lành...
Trong khi đó, điệu múa Pồn Poong của người Mường xứ Thanh tái hiện những cảnh sinh hoạt đời thường như cảnh săn bắn, khai hoang, mở đất, dựng nước, đuổi thú dữ, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Đồng bào dân tộc Mông lại có điệu múa Sênh Tiền nhằm để mọi người xích lại gần nhau, mang đến một không khí tươi mới, đầm ấm mỗi độ xuân về.
Trở lại với nghệ thuật Xòe Thái vùng Tây Bắc Việt Nam, đặc biệt là tại các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Yên Bái. Theo ông Nguyễn Văn Diện, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) Lai Châu, múa Xòe còn có tên khác là “Xóe khăm khen” (múa cầm tay), là điệu múa cổ xưa của người Thái, tượng trưng cho tình yêu cuộc sống, tình yêu lao động, tình yêu đôi lứa. Xưa người Thái có 32 điệu xòe, nay chỉ còn lưu giữ được một số điệu phổ biến...
Nổi tiếng nhất của Xòe Thái là hội Xòe Phong Thổ (Lai Châu), Xòe Mường Lò (Yên Bái). Hội xòe thường diễn ra ở các bãi đất trống hoặc nhà văn hóa thôn, bản vào những ngày vui như lễ hội, Tết Xíp xí, lễ mừng cơm mới, mừng nhà mới, cúng giỗ Xên bản, Xên mường, sinh hoạt Hạn khuống...
Nhiều nhà nghiên cứu cho biết, nghệ thuật xòe Thái ở Việt Nam gắn liền với đời sống của đồng bào Thái, trong các lễ hội cộng đồng, tang ma, các cuộc liên hoan văn nghệ, kết bạn, giao lưu…
Xòe Thái đã được trao truyền và bảo tồn khá nguyên vẹn qua hàng trăm năm với nhiều hình thái khác nhau: Xòe dùng trong sinh hoạt cộng đồng để biểu cảm và kết giao bạn bè; xòe để diễn đạt các ý tưởng về cội nguồn tâm linh. Ngoài các điệu múa như: Xòe quạt, xòe khăn, xòe nón, xòe quả nhạc, người Thái còn rất nhiều những điệu xòe mang tên những sự việc, nội dung, đạo cụ như: xòe chan khon, xòe kếp phắc…
Bên cạnh đó, nghệ thuật xòe cũng cho thấy đây là kết quả sáng tạo nghệ thuật xuất phát từ lao động của cộng đồng người Thái, nhằm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của chính họ và của quần chúng nói chung.
Sau những ngày lao động mệt nhọc, hòa mình với nghệ thuật xòe không chỉ giúp con người tìm lại cảm giác thư thái và hứng khởi mà còn làm cho mối quan hệ làng bản, quan hệ xã hội thêm gắn bó hơn, dễ gần nhau hơn. Từ đó, nghệ thuật xòe trở thành phương tiện giao tiếp, kết nối cộng đồng, trở thành biểu trưng cho tình đoàn kết, sự kết tinh kinh nghiệm sống và lối tư duy sáng tạo trong đời sống sinh hoạt thường ngày của người Thái, trở thành cầu nối giúp chúng ta hiểu hơn về cuộc sống con người Tây Bắc và góp phần làm giàu đẹp cho nghệ thuật múa dân gian Việt Nam nói riêng và văn hóa nước Việt nói chung.
Điều đáng mừng, nghệ thuật Xòe Thái hiện vẫn đang được duy trì và phát triển, không chỉ trong cộng đồng dân tộc Thái mà còn có sức sống mãnh liệt và lan tỏa tới nhiều dân tộc khác tại các tỉnh thành trong cả nước.
Hiện nay, nghệ thuật Xòe Thái đã được các cấp, các ngành quan tâm và bảo vệ, tiếp tục duy trì theo truyền thống. Sở Văn hóa các địa phương có nghệ thuật xòe thường xuyên tổ chức múa xòe trong các sự kiện văn hóa, lễ hội truyền thống của địa phương, lồng ghép chương trình nghệ thuật trình diễn dân gian và đưa Xòe Thái vào các chương trình ngoại khóa trong trường học.
Tại các bản văn hóa du lịch Thái của tỉnh Điện Biên, múa xòe đang là một “sản phẩm du lịch” thu hút khách tham quan trong và ngoài nước không những làm phong phú thêm đời sống văn hóa Thái mà còn góp phần mang lại nguồn thu nhập cho bà con trong dịch vụ du lịch cộng đồng.
Với những nét đặc trưng độc đáo, lại được các thế hệ người Thái bảo tồn và phát triển, xòe Thái đã thực sự trở thành tài sản văn hóa, là sợi dây gắn kết cộng đồng. Nghệ thuật Xòe Thái đã được Bộ VH,TT&DL công nhận trong danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia từ năm 2013 và đây là điều kiện cần thiết để chúng ta xây dựng hồ sơ quốc gia trình UNESCO xét duyệt danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Không ít ý kiến cho rằng, nếu nghệ thuật Xòe Thái được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại, điều này vừa là niềm tự hào của đất nước vừa nâng cao nhận thức của cộng đồng địa phương trong việc tiếp tục lưu giữ, bảo tồn, phát huy các giá trị đặc sắc trong vốn văn hoá truyền thống của cộng đồng người Thái nói riêng, tính đa dạng, đậm đà bản sắc của văn hóa Việt Nam nói chung. Và với những gì đã có, được gìn giữ và phát triển, nghệ thuật Xòe Thái đang đến rất gần với vinh quang!
Khôi Nguyên