Việt Nam đang phát triển, dù được xem ở vị thế nào
08:54 | 28/02/2020
Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) vừa đưa 24 nền kinh tế, trong đó có Việt Nam ra khỏi danh sách các quốc gia đang phát triển và kém phát triển.
CDC đưa Việt Nam khỏi danh sách điểm đến có khả năng lây lan Covid-19 | |
Standard Chartered hạ dự báo tăng trưởng 2020 của Việt Nam xuống 6,6% |
Một đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam đang có chuyến làm việc tại Mỹ từ 24-29/2/2020 (Nguồn: Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ) |
Những cảm giác trái chiều
Các tiêu chí để đánh giá một nước là “phát triển” hay “đang phát triển” của USTR không cân nhắc tới các yếu tố như tỷ lệ tử vong ở trẻ em, tỷ lệ đói nghèo… USTR nhìn nhận các nền kinh tế là “đang phát triển” theo 3 tiêu chí: Tổng thu nhập quốc dân (GNI) bình quân đầu người; tỷ trọng của nền kinh tế đó trong tổng kim ngạch thương mại toàn cầu; và nền kinh tế đó có phải là thành viên của nhóm những nước phát triển như Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), Liên minh Châu Âu (EU) hoặc G20 hay không.
Xét theo tiêu chí “GNI bình quân đầu người” và “có phải là thành viên của nhóm những nước phát triển” thì Việt Nam vẫn chắc chắn nằm ở nhóm “đang phát triển”. Nhưng Việt Nam bị loại khỏi danh sách vì tiêu chí tỷ trọng của nền kinh tế trong tổng kim ngạch thương mại toàn cầu.
Theo cách tiếp cận mới của USTR, để được xem là một nền kinh tế đang phát triển thì thị phần thương mại phải thấp hơn 0,5% tổng thương mại thế giới (trước đây là thấp hơn 2%). Theo số liệu từ WTO, tổng kim ngạch xuất và nhập khẩu của Việt Nam năm 2018 lần lượt đạt 242,6 tỷ USD (chiếm 1,3% thị phần toàn thế giới) và 235,5 tỷ USD (chiếm 1,19% thị phần).
“Quyết định này của phía Mỹ tạo ra những cảm giác trái chiều”, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính nói. Trong đó về mặt tâm lý, khi Mỹ đưa Việt Nam ra khỏi danh sách các nước đang phát triển có thể xem là tin vui vì từ trước tới nay, Việt Nam vẫn bị xem là một nước nghèo, chậm phát triển hay đang phát triển. Tuy nhiên về mặt kinh tế thương mại, điều này lại không có lợi vì điều đó có nghĩa một số chính sách ưu đãi mà Mỹ dành cho các nước chậm phát triển, đang phát triển sẽ không còn được áp dụng với Việt Nam.
Quả vậy, việc Mỹ đưa Việt Nam ra khỏi danh sách các nước đang phát triển có thể những tác động không tích cực đến thương mại khi không còn được hưởng một số ưu đãi, như Chương trình ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) mà các nước phát triển lâu nay vẫn dành cho các nước đang phát triển. Nhưng xét về tổng thể và xu hướng phát triển thì những tác động ấy không lớn và sẽ ngày càng nhỏ dần.
Lý do bởi những năm gần đây, quan hệ hợp tác kinh tế thương mại quốc tế đã có nhưng thay đổi về chất, thể hiện ở những thực tế như: Phạm vi được mở rộng sang các lĩnh vực khác, không chỉ giới hạn ở thương mại truyền thống như hàng hóa; Quan hệ dựa trên công bằng, bình đẳng, minh bạch và có đi, có lại; Những ưu đãi, linh hoạt từ các nước phát triển dành cho các nước đang phát triển ngày càng ít đi… Dưới góc nhìn đó, thay đổi chính sách của Mỹ vừa qua cũng chỉ là một minh chứng tiếp theo của xu hướng trên.
Chủ động ứng phó
Điều quan trọng là trong quá trình này, Việt Nam cũng đã có sự chuẩn bị một cách khá chủ động, nên các thay đổi kể trên hầu như tác động không lớn đến Việt Nam. Một dẫn chứng trong chuẩn bị chính là việc đã đàm phán và ký kết các FTA thế hệ mới gần đây.
TS. Cấn Văn Lực - Kinh tế trưởng BIDV cho rằng, Việt Nam có thể sẽ ngừng nhận được một số ưu đãi dành cho quốc gia đang phát triển. Nhưng đây là điều đã được dự đoán trước, đây cũng là một phần trong cam kết của Việt Nam để hội nhập sâu hơn vào toàn cầu. Bên cạnh đó, theo ông Lực: “Không có khả năng xuất khẩu sang Hoa Kỳ sẽ giảm vì điều này, bởi xuất khẩu của Việt Nam đã tuân thủ các tiêu chuẩn của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Việt Nam sẽ cần cẩn thận hơn để tránh các cuộc điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp”.
TS. Nguyễn Trí Hiếu lại có góc nhìn khác. Theo ông quyết định này của Mỹ sẽ không ảnh hưởng gì đến nguy cơ làm tăng các biện pháp chống bán phá giá, chống trợ giá với Việt Nam. “Mỹ có Ủy ban Chống phá giá chuyên điều tra tất cả các vấn đề liên quan đến bán phá giá và không loại trừ nền kinh tế nào, dù đó là những nền kinh tế đã phát triển hay các nền kinh tế đang phát triển và chậm phát triển. Chính sách của họ là công bằng trong việc điều tra này nên tôi không thấy quyết định trên sẽ làm tăng các rủi ro như vậy”, TS. Hiếu nhận định.
Tuy nhiên, khi không còn được coi là một nước đang phát triển nữa thì một rủi ro gia tăng là Mỹ sẽ dễ dàng hơn trong việc coi nền kinh tế đó về mặt thương mại đang lợi dụng Mỹ để có lợi. Đây là vấn đề mà Việt Nam cần lưu ý.
TS. Nguyễn Đức Kiên - Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ cho biết Thủ tướng đang chỉ đạo rất quyết liệt, giao cho các bộ liên quan để làm việc, trao đổi với các cơ quan của Mỹ trong vấn đề này, không để quyết định này của Mỹ trở thành vấn đề lớn cho cộng đồng doanh nghiệp... Việt Nam cũng đang đàm phán, trao đổi với Mỹ trên tinh thần hai bên cùng hướng tới một nền sản xuất xanh, bảo vệ môi trường và tiến tới cân bằng thương mại.
“Việt Nam đang tiến hành các hỗ trợ chuyển đổi sản xuất xanh, hướng doanh nghiệp có xuất khẩu đi Mỹ đi theo sản xuất xanh, gắn với bảo vệ môi trường, dùng năng lượng tái tạo, dùng nước tuần hoàn, bảo vệ môi trường làm việc… Đây là những việc mà chúng ta đang triển khai rất tốt và cần chứng minh cho Hoa Kỳ thấy. Về lâu dài, phát triển bền vững và hướng tới cân bằng thương mại là những yếu tố chủ chốt. Trong quá trình Việt Nam triển khai các chính sách và hoạt động phát triển bền vững đó, thì chúng ta vẫn cần có những ưu tiên hỗ trợ”, TS. Nguyễn Đức Kiên nói.
Đỗ Lê