Kỳ vọng thị trường xăng dầu không còn biến động sốc

Thị trường sẽ vận hành thông suốt hơn

TS. Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV cho rằng, việc sửa đổi chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu từ 10 xuống 7 ngày sẽ phản ánh sát hơn diễn biến giá xăng dầu thị trường trong nước với quốc tế. Cùng với đó, quy định tại Nghị định 80 cũng giúp nâng cao chất lượng quản lý Quỹ bình ổn xăng dầu. “Trong bối cảnh chúng ta vẫn còn duy trì quỹ này, các đơn vị, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu sẽ phải để riêng tiền của quỹ không được “đụng” vào và phải hạch toán, tách bạch ra”, chuyên gia này nhận định.

Bên cạnh đó, Nghị định mới cũng sẽ giúp giải quyết một phần khó khăn vướng mắc của các đại lý, đơn vị kinh doanh xăng dầu khi bây giờ họ có thể lấy từ nhiều nguồn cung hơn thay vì một nguồn duy nhất như trước đây. “Điều này giúp đảm bảo khả năng cung ứng xăng dầu được tốt hơn trong thời gian tới”, theo TS. Cấn Văn Lực.

Thực tế các vướng mắc, “đứt gãy” trên thị trường xăng dầu như từng xảy ra trong năm 2022 có nguyên nhân quan trọng chính là từ việc các đại lý, đơn vị kinh doanh xăng dầu chỉ được lấy từ một nguồn duy nhất. Khắc phục bất cập này, Nghị định 80 đã sửa đổi, bổ sung khoản 2, Điều 21 Nghị định số 83/2014/NĐ-CP “Chỉ được ký hợp đồng làm đại lý bán lẻ xăng dầu cho tối đa ba (03) thương nhân là thương nhân phân phối xăng dầu hoặc thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu”.

Nghị định 80 có những điều khoản sửa đổi, bổ sung nhằm siết lại kỷ cương thị trường xăng dầu

Đánh giá về điều chỉnh này, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng, đây là quyết định chính xác, giúp doanh nghiệp bán lẻ có nhiều hơn sự lựa chọn trong kinh doanh, minh bạch chi phí kinh doanh. Quy định này cũng sẽ giúp các doanh nghiệp bán lẻ chủ động đàm phán về vấn đề chiết khấu, lợi nhuận, không phải chịu sự “o ép” như đã từng xảy ra tại một số thời điểm. “Việc cho phép đại lý kinh doanh xăng dầu được lấy xăng dầu từ tối đa 3 nguồn vừa giúp tạo cạnh tranh hơn về chiết khấu xăng dầu trên thị trường, đồng thời tăng tính chủ động cho các đại lý bán lẻ xăng dầu trong việc tạo nguồn, cung ứng xăng dầu”, ông Phú nhận định.

Về hiệu lực thi hành, đáng chú ý Nghị định 80 có quy định chuyển tiếp. Theo đó, đối với thương nhân đã được cấp Giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu được tiếp tục hoạt động theo các quy định về tổng đại lý kinh doanh xăng dầu tại Nghị định số 95 và Nghị định số 83 cho đến khi Giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu hết hiệu lực. Ngoại trừ trường hợp trên, các quy định về tổng đại lý tại Nghị định số 95 và Nghị định số 83 hết hiệu lực thi hành kể từ ngày Nghị định 80 có hiệu lực (tức từ ngày 17/11/2023). Đã có nhiều phân tích cho thấy, với hệ thống phân phối nhiều tầng nấc, giá xăng dầu tại Việt Nam phải gánh thêm nhiều chi phí. Chính vì vậy chuyên gia Vũ Vinh Phú cho rằng, việc giảm bớt trung gian, bãi bỏ loại hình tổng đại lý bán lẻ xăng dầu trong chuỗi cung ứng là một điểm tích cực, giúp giảm bớt chi phí.

Quỹ xăng dầu vẫn là vấn đề phải tính toán thêm

Nghị định 80 cũng có những điều khoản sửa đổi, bổ sung nhằm siết lại kỷ cương trong thị trường xăng dầu, như làm rõ các trường hợp sẽ bị thu hồi giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu; điều chỉnh thời gian rà soát, công bố chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng Việt Nam, chi phí đưa xăng dầu từ các nhà máy lọc dầu trong nước về cảng, để tính giá xăng dầu từ nguồn sản xuất trong nước từ 6 tháng xuống 3 tháng…

Các chuyên gia tin tưởng, Nghị định 80 là bước tiến mới trong quản lý chuỗi cung ứng kinh doanh xăng dầu, giúp quản lý xăng dầu theo hướng cạnh tranh, thị trường hơn cũng như giúp giảm thiểu các hạn chế đứt gãy có thể xảy ra. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là “bước đệm” để tiến tới cạnh tranh, thị trường thực sự. Theo TS. Cấn Văn Lực, trước mắt cần triển khai nghiêm túc Nghị định 80 và gắn với đó là tiếp tục tăng cường công tác thanh, kiểm tra để đảm bảo thực hiện đúng và đủ theo đúng tinh thần của Nghị định. Nếu sau này có vướng mắc thì các đơn vị liên quan phải kịp thời báo cáo để tháo gỡ. Bên cạnh đó, cần phải tiếp tục nghiên cứu về phương án có nên duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu nữa hay không? “Nếu như quyết định bỏ đi thì cũng cần phải có phương pháp thay thế hoặc là bổ sung nào đó để cũng có những nguồn lực, phương thức bình ổn giá xăng dầu vào những thời điểm cần thiết”, chuyên gia này nói và cho rằng, một điểm cần lưu ý là Bộ Tài chính cũng nên sớm chủ trì, phối hợp để cập nhật, hoàn thiện phương án đối với phần chi phí vận chuyển xăng dầu, vì định mức mà Bộ Tài chính đưa ra còn thấp.

Trong khi đó chuyên gia Vũ Vinh Phú ghi nhận, Nghị định 80 có một bước tiến bộ nhất định nhưng vẫn chưa tiến tới cạnh tranh đầy đủ, còn nhiều bộ quản lý và vẫn còn “bóng dáng” cơ chế xin - cho. Bên cạnh đó chuyên gia này cho rằng, duy trì Quỹ bình ổn bằng tiền là không ổn, hiệu quả rất thấp. “Thay vào đó tôi cho rằng cần phải có quỹ bình ổn bằng hiện vật (xăng dầu) như các nước, tức là Nhà nước phải đầu tư vào dự trữ xăng dầu. Đây mới là “cái phao bình ổn” tốt nhất”, chuyên gia này đề xuất.

Kỳ vọng áp dụng các quy định tại Nghị định số 80, thị trường sẽ vận hành nhịp nhàng và thông suốt hơn, không còn những biến động mạnh và theo đó những tác động từ thị trường xăng dầu - theo cách đáng lẽ có thể tránh được - đến lạm phát, lạm phát kỳ vọng và các hoạt động điều hành kinh tế khác sẽ giảm thiểu. Và khi thị trường xăng dầu tránh được những ách tắc đứt gãy, tình trạng xếp hàng dài để mua xăng dầu của người tiêu dùng; hay tình trạng cửa hàng xăng dầu đóng cửa, báo hết xăng… cũng sẽ không còn tái diễn. Cùng với đó, các chuyên gia cũng đề xuất cần tiếp tục rà soát lại những cơ chế, chính sách khác để đảm bảo thực hiện được mục tiêu về an ninh năng lượng, mục tiêu về thông suốt trong khâu cung cấp xăng dầu cho thị trường, cho người dân như tinh thần chỉ đạo của Quốc hội và Chính phủ vừa qua.