Cần trả lại cơ chế vận hành của thị trường xăng dầu

Trả lại cơ chế vận hành của thị trường

Hiện tại, Bộ Công Thương đang chủ trì soạn thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 95/2021/NĐ-CP và Nghị định số 83/2014/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu. Dự thảo sửa đổi, bổ sung quy định về: công thức giá, phương thức điều hành giá xăng dầu, thời gian điều hành/công bố giá, mức chiết khấu tối thiểu trong kinh doanh xăng dầu, quyền và nghĩa vụ của thương nhân kinh doanh xăng dầu…

Ông Trần Duy Đông – Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước – Bộ Công Thương khẳng định, trong điều hành giá xăng dầu, cơ quan điều hành luôn phải đảm bảo mục tiêu làm sao đáp ứng được nguồn cung xăng dầu, đồng thời đảm bảo giá xăng dầu phải góp phần kiểm soát CPI. Câu chuyện quản lý luôn đặt ra bài toán cạnh tranh và thị trường.

Ông Đông thông tin, trước đây, quá trình sửa đổi Nghị định 83 và ban hành Nghị định 95 đã mất 2,5 năm, có sự tham gia góp ý của cộng đồng doanh nghiệp, trải qua quá trình thảo luận, xin ý kiến rất dài. Hiện nay, tất cả những vấn đề đặt ra trong quá trình sửa đổi Nghị định 83 và 95 đều là những vấn đề đã đưa ra thảo luận từ quá trình sửa đổi Nghị định 83 trước đây, ví dụ như vấn đề Quỹ bình ổn giá xăng dầu; thời gian điều hành; dự trữ xăng dầu; quyền và nghĩa vụ của thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối, đại lý… Đó đều là những vấn đề đã được đưa ra thảo luận rất kỹ trong quá trình sửa đổi.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng ban pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, câu chuyện sửa đổi Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu đang là một trong những vấn đề nóng nhất trong thời gian qua khi liên quan đến hàng chục nghìn doanh nghiệp đang tham gia chuỗi cung ứng xăng dầu và hàng triệu doanh nghiệp trong tất cả các ngành nghề và người dân trên cả nước sử dụng xăng dầu. Bản thân Bộ Công Thương chỉ là một cơ quan trong số nhiều cơ quan tham gia soạn thảo Nghị định sửa đổi nên không hề gỡ khó cho thị trường xăng dầu dễ dàng khi một dự thảo Nghị định phải gánh nhiều mục tiêu khác nhau.

Theo đại diện VCCI, việc để giá thấp hơn chi phí thì sẽ gây đứt gãy nguồn cung như thời gian qua. Theo tìm hiểu của VCCI, các nước có nhiều hình thức khác nhau để điều hành giá, quản lý thị trường và có 60% quốc gia để xăng dầu vận hành theo cơ chế thị trường.

Theo ông Tuấn, mệnh lệnh hành chính có thể khiến doanh nghiệp làm việc này việc kia theo ý muốn của Nhà nước, nhưng nó luôn chỉ là giải pháp tình thế. Mệnh lệnh hành chính không thể bền vững bằng những động lực của thị trường. Vì vậy, thể chế phải làm sao nuôi dưỡng được doanh nghiệp, để cho doanh nghiệp có động lực muốn bán hàng, muốn dự trữ, muốn cạnh tranh, muốn đầu tư, muốn phục vụ tốt nhất lợi ích của người tiêu dùng.

“Giải pháp bền vững đó là phải trả lại cơ chế vận hành của thị trường.” – đại diện VCCI cho hay.

Nhiều doanh nghiệp xăng dầu buộc phải đóng cửa trong thời gian vừa qua

Doanh nghiệp mong được đối xử công bằng

Ông Hà Thanh Tùng - Công ty TNHH Thương mại xăng dầu Hà Giang (Hà Giang) cho hay, kinh doanh có lúc này lúc khác song doanh nghiệp bán lẻ đã lỗ cả năm nay.

"Cũng là thương nhân kinh doanh xăng dầu nhưng có thương nhân đầu mối sau khi được điều chỉnh thì quý IV/2022 đã có lãi đến cả nghìn tỷ. Trong khi thương nhân bán lẻ do không có gì hỗ trợ đã lỗ cả nghìn tỷ. Thậm chí đứng trước nguy cơ xin rút giấy phép do không thể tiếp tục kinh doanh bởi thua lỗ.

Theo ông Hà Thanh Tùng, do xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện nên lời hay lỗ vẫn phải bán hàng nếu ngừng bán phải có lý do chính đáng, nếu không sẽ bị phạt.

"Thời gian qua dù chịu mức chiết khấu bằng 0, thậm chí là chiết khấu âm nhưng doanh nghiệp bán lẻ vẫn phải duy trì kinh doanh. Doanh nghiệp bán lẻ chỉ được lấy hàng ở một nơi sau khi ký hợp đồng có thể bị chèn ép từ nhà phân phối cho chiết khấu bao nhiêu cũng phải nhận bởi nếu không lấy hàng sẽ không thể lấy của nhà phân phối khác. Do đó, doanh nghiệp bán lẻ bị kẹt, mọi sự cạnh tranh bị triệt tiêu", ông Tùng phản ánh.

Trước vấn đề này, ông Hà Thanh Tùng đề nghị cơ quan soạn thảo Nghị định công nhận sự tồn tại của doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu. Từ đó, giúp doanh nghiệp bán lẻ có các quyền và nghĩa vụ bình đẳng như các thương nhân phân phối để đảm bảo sự công bằng.

Ông Tùng cũng kiến nghị đơn vị soạn thảo Nghị định ghi nhận lợi nhuận định mức, chi phí kinh doanh định mức ở khâu bán lẻ một cách hợp lý để đảm bảo không có phân biệt đối xử.

"Chi phí kinh doanh định mức ở khâu bán lẻ có thể từ 3-3,5% nhân với giá bán lẻ bán ra. Điều này tạo ra sự hài hoà lợi ích. Ngoài ra, lợi nhuận định mức có thể từ 2-2,5%", ông Tùng kiến nghị.

Tương tự, TS Giang Chấn Tây, đại diện doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu ở Trà Vinh cho biết, trong thời gian qua doanh nghiệp bán lẻ luôn bị “bỏ rơi” dẫn đến thua lỗ, kéo dài nặng nề. Ông cho rằng cần quy định chiết khấu tối thiểu xăng dầu.

“Đây là phần cứng và là công cụ quản lý Nhà nước hữu hiệu được đề xuất khi trong công thức giá cơ sở nhằm đảm bảo cho mọi hoạt động của cả hệ thống kinh doanh xăng dầu được ổn định, công bằng. Theo đó, chi phí lưu thông trong công thức tính giá cơ sở cần phải được chia rõ phần chi phí và lợi ích ở 3 khâu: Doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối và doanh nghiệp bán lẻ”- ông Giang Chấn Tây đề nghị.

Từ góc độ thương nhân đầu mối, ông Phạm Văn Thoại, Chủ tịch Saigon Petro cho biết, về vấn đề nhập khẩu, ông cho biết doanh nghiệp đầu mối có trách nhiệm nhập khẩu đủ xăng dầu nhưng việc nhập khẩu không phải dễ dàng khi mức giá rất cao, chênh lệch tỷ giá lớn... "Doanh nghiệp bán lẻ đòi chiết khấu nhưng doanh nghiệp đầu mối trong thời gian qua cũng lỗ nặng", - ông Thoại cho hay.

Chủ tịch Saigon Petro cho rằng, bản thân ông cũng muốn bỏ quỹ bình ổn đưa giá xăng dầu theo giá thị trường nhưng không thể một sớm một chiều, phải có sự điều tiết.