Bắc Ninh mới: Từ “công xưởng FDI” đến cực tăng trưởng chiến lược của vùng Thủ đô

Bắc Ninh đang có cơ hội để khẳng định vai trò là cực tăng trưởng chiến lược, tiên phong trong thời kỳ hội nhập sâu rộng

Tái định vị không gian phát triển

Sau khi hợp nhất hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang, đơn vị hành chính mới – tỉnh Bắc Ninh – được xác định sẽ trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030, đồng thời là một cực tăng trưởng chiến lược của vùng Thủ đô Hà Nội, kết nối trực tiếp với các hành lang phát triển trọng yếu của miền Bắc.

Đây không chỉ là một quyết định hành chính, mà là bước ngoặt lớn trong chiến lược phát triển không gian kinh tế - đô thị quốc gia, mở ra thời kỳ mới cho Bắc Ninh trong vai trò “thủ phủ” của một vùng động lực đa chiều.

Trong hơn hai thập kỷ qua, Bắc Ninh được biết đến như một “điểm sáng công nghiệp”, “công xưởng FDI” với sự hiện diện của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn mới, Bắc Ninh cần được nhìn nhận với tầm nhìn cao hơn – trở thành vùng động lực tổng hợp, nơi công nghiệp, logistics, đô thị thông minh, công nghệ cao và văn hóa - xã hội hòa quyện, tạo nên một mô hình tăng trưởng kiểu mới.

PGS.TS. Trần Đình Thiên, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ nhận định: “Việc sáp nhập hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang đã tạo nên một "Bắc Ninh mới" với vị thế khác biệt và tiềm lực phát triển mạnh mẽ. Tỉnh có hai lợi thế động để bứt phá: một là động liên vùng – kết nối chặt với Hà Nội và các địa phương lân cận; hai là động đẳng cấp – kết nối công nghệ, công nghiệp, đô thị theo xu hướng mới của thế giới”.

Theo ông Thiên, thời điểm này là cơ hội ngàn năm có một để Bắc Ninh tái cấu trúc nền kinh tế, hướng tới tăng trưởng hai con số. Bắc Ninh không chỉ là cực công nghiệp mà có thể trở thành hub công nghệ cao, trung tâm đào tạo nhân lực chất lượng cao cho khu vực phía Bắc.

Để tận dụng cơ hội này, ông cho rằng Bắc Ninh cần cơ chế “tự làm – tự quyết – tự chịu trách nhiệm”, mạnh dạn phân quyền, thử nghiệm các mô hình quản trị linh hoạt.

“Bắc Ninh hoàn toàn có thể tiên phong áp dụng sandbox cho chiến lược ‘AI hóa nguồn nhân lực’ – đây sẽ là nền tảng then chốt để tỉnh bứt phá trong kỷ nguyên số”, PGS.TS. Thiên nhấn mạnh.

Hướng đến công nghiệp xanh, đô thị thông minh

Từ góc độ pháp lý và thể chế, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường, Trưởng khoa Pháp luật kinh tế (Đại học Luật Hà Nội) cho rằng, Bắc Ninh hiện mới phát triển đến “thị trường bất động sản 2.0” và cần nhanh chóng bước sang giai đoạn mới – phát triển công nghiệp hiện đại và đô thị xanh bền vững.

“Không thể tiếp tục mô hình khu công nghiệp gia công với hàm lượng trí tuệ thấp như 20 năm trước. Công nghiệp Bắc Ninh phải là công nghiệp số, công nghiệp sáng tạo, có giá trị gia tăng cao. Nếu vẫn chỉ dừng lại ở lắp ráp, chúng ta sẽ mãi ở vị thế thấp trong chuỗi giá trị toàn cầu”, ông Tuyến nhấn mạnh.

Song song với công nghiệp, Bắc Ninh phải phát triển đô thị xanh - sạch, giải quyết triệt để mâu thuẫn giữa tăng trưởng nóng và ô nhiễm môi trường – đặc biệt là tại các làng nghề truyền thống.

Nếu khu đô thị mọc lên cạnh các khu công nghiệp ô nhiễm, ông Tuyến cảnh báo, “thị trường sẽ tự đào thải vì không ai muốn sống trong môi trường độc hại”.

Cùng với đó, đào tạo nhân lực phải được coi là mũi nhọn. Bắc Ninh có thể trở thành trung tâm giáo dục – đào tạo mới của vùng, khi ngày càng nhiều trường đại học từ Hà Nội có kế hoạch mở cơ sở tại đây. Tuy nhiên, nếu không nhanh chân, cơ hội này sẽ rơi vào tay các địa phương khác như Hà Nam hay Ninh Bình mới – những nơi đang rất chủ động đón làn sóng dịch chuyển của các trường đại học lớn.

Về thể chế phát triển, ông Tuyến kiến nghị cần giao quyền cho Bắc Ninh “tự làm – tự chịu”, đi trước trong cải cách, đồng thời hoàn thiện khung pháp lý cho phân khúc bất động sản công nghiệp xanh – thông minh. Các quy định hiện còn rời rạc trong Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Kinh doanh bất động sản cần được thống nhất để tạo hành lang pháp lý thông thoáng.

Bên cạnh công nghiệp thông minh, Bắc Ninh nên phát triển các khu đô thị sinh thái thông minh – mô hình tích hợp vừa để ở, vừa cho hoạt động thương mại, dịch vụ, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí.

“Hà Nội đến nay vẫn chưa đạt đủ tiêu chí của đô thị thông minh, vì thế Bắc Ninh hoàn toàn có thể đi trước nếu có cơ chế và quy chế rõ ràng để nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn”, ông Tuyến nhận định.

Không chỉ dừng ở công nghiệp và đô thị, ông Tuyến nhấn mạnh thêm một hướng phát triển mới – kinh tế tầng thấp và không gian văn hóa.

“Với các tỉnh phía Bắc không có lợi thế biển, Bắc Ninh có thể khai thác không gian tầng thấp – lĩnh vực công nghiệp phục vụ cho kinh tế tầng thấp, mở ra chuỗi giá trị mới. Đồng thời, phát triển không gian văn hóa sẽ giúp tái định nghĩa đô thị, đưa văn hóa trở thành trục chính trong quy hoạch hiện đại”, ông Tuyến chia sẻ.

Theo ông Tuyến, văn hóa quan họ, di sản, tín ngưỡng, chùa chiền… nếu được khai thác đúng hướng, sẽ trở thành nguồn lực của công nghiệp văn hóa, tạo nên “thương hiệu Bắc Ninh” độc đáo, kết hợp giữa bảo tồn và sáng tạo – hướng đi mà nhiều quốc gia tiên tiến như Hàn Quốc đã thành công.

Tư duy thể chế động

Nhiều chuyên gia cho rằng, “Bắc Ninh mới” đang đứng trước cơ hội lịch sử. Tuy nhiên, để chuyển hóa tiềm năng thành động lực phát triển thực sự, điều then chốt là phải cải cách thể chế theo hướng linh hoạt, năng động và thích ứng cao.

PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến chia sẻ: “Thể chế muốn vững phải "động". Ổn định trong thời đại này chính là khả năng thích ứng nhanh với thay đổi. Bắc Ninh cần được trao cơ chế sáng tạo, quyền chủ động trong huy động và phân bổ nguồn lực – để có thể đi trước, làm khác và dẫn đầu”.

Nếu Bắc Ninh chọn công nghiệp văn hóa làm mũi đột phá, ông đề xuất xây dựng cơ chế đặc thù, vừa bảo tồn di sản, vừa thúc đẩy sáng tạo đương đại, hình thành “hệ sinh thái văn hóa – kinh tế – đô thị” đặc sắc.

Ông Bùi Văn Doanh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam, bổ sung góc nhìn từ thị trường, phát triển công nghiệp ở các khu vực mới cần đi cùng phát triển xanh. Các khu đô thị đón làn sóng dịch chuyển nhân lực phải tích hợp hạ tầng sinh thái, thương mại, dịch vụ, giải trí, chăm sóc sức khỏe… để tạo không gian sống bền vững và hấp dẫn.

Như vậy, “Bắc Ninh mới” không chỉ là sự hợp nhất địa lý, mà là sự hợp nhất về tầm nhìn phát triển, là nơi quy tụ những tư duy đột phá, thể chế tiên phong và không gian sáng tạo.