Giảm phát thải trong trồng trọt: Cơ hội vàng để nông sản Việt chinh phục thị trường cao cấp

Quang cảnh hội thảo

Giảm phát thải – hướng đi tất yếu của ngành trồng trọt

Ngày 22/10 tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị công bố Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050” và tham vấn dự thảo kế hoạch hành động triển khai đề án. Đây được xem là bước đi quan trọng, đặt nền móng cho tiến trình chuyển đổi sang nền nông nghiệp xanh, bền vững và phát thải thấp của Việt Nam.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh, đề án được ban hành đúng thời điểm, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của ngành trồng trọt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và hội nhập sâu vào thị trường quốc tế. Mục tiêu trọng tâm của đề án là vừa đảm bảo tăng trưởng năng suất và giá trị, vừa giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới một nền nông nghiệp tuần hoàn, thích ứng khí hậu.

“Việc sản xuất nông sản theo hướng giảm phát thải, có truy xuất nguồn gốc carbon và chứng nhận môi trường sẽ mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường có giá trị cao như Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Bắc Mỹ… với mức giá bán cao hơn 10-25% so với sản phẩm thông thường”, Thứ trưởng Hoàng Trung cho biết.

Theo ước tính, nếu các giải pháp tổng thể trong đề án được triển khai hiệu quả, ngành trồng trọt có thể giúp giảm từ 8 - 11 triệu tấn CO₂ tương đương mỗi năm, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm phát thải quốc gia và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Thứ trưởng nhấn mạnh, đây không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn thuần túy, mà còn là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về một nền nông nghiệp minh bạch, trách nhiệm – thực hiện đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) và mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Theo đó, Đề án tập trung vào sáu nhóm nhiệm vụ lớn: tái cơ cấu cây trồng phù hợp điều kiện sinh thái và thị trường; xây dựng các gói kỹ thuật giảm phát thải theo chuỗi giá trị; hoàn thiện hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV); triển khai mô hình sản xuất thực hành tốt; và phát triển cơ chế tín chỉ carbon trong nông nghiệp để thu hút đầu tư và khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia.

Ông Huỳnh Tấn Đạt – Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho rằng, đề án là cơ sở pháp lý quan trọng để ngành trồng trọt triển khai đồng bộ các mục tiêu trong giai đoạn 2025 - 2030, với tầm nhìn đến năm 2050. Mục tiêu cụ thể là đến năm 2035, ngành sẽ góp phần giảm ít nhất 15% lượng phát thải khí nhà kính so với năm cơ sở 2020; đến năm 2050, 100% diện tích cây trồng chủ lực áp dụng quy trình canh tác giảm phát thải, có cơ sở dữ liệu số hóa tích hợp với hệ thống giám sát quốc gia, và xây dựng nhãn hiệu “Phát thải thấp” cho các ngành hàng chủ lực.

Nông nghiệp Việt chuyển mình xanh

PGS.TS Lê Quốc Doanh – nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam đánh giá, Đề án trồng trọt giảm phát thải cùng Đề án nâng cao sức khỏe đất được ban hành tháng 10/2024 chính là “xương sống” của ngành trồng trọt trong giai đoạn mới. Chỉ chưa đầy một tháng sau khi ban hành, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng dự thảo kế hoạch hành động, thể hiện quyết tâm cao trong triển khai nông nghiệp xanh, bền vững và phát thải thấp.

Theo ông Doanh, ưu tiên hàng đầu hiện nay là xây dựng và ban hành các gói kỹ thuật giảm phát thải để chuyển giao cho địa phương. Ông dẫn chứng, Dự án VnSAT từng hỗ trợ tái canh cây lúa và cà phê rất hiệu quả, giúp 180.000 ha lúa áp dụng quy trình canh tác tiên tiến, tiết kiệm nước, giảm phát thải. Chính nền tảng đó đã giúp hình thành Đề án “1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp” đang được triển khai mạnh mẽ tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Ông Hoàng Trung - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại hội nghị

Bà Hoàng Thị Liên – Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam cũng nhận định, đề án giảm phát thải là động lực để nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản Việt, giúp ngành hồ tiêu, quế và các cây lâu năm tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nhiều vùng trồng đã giảm tối đa vật tư đầu vào, kết hợp mô hình nông lâm kết hợp để tăng hấp thụ carbon, vừa cải thiện năng suất vừa bảo đảm tính bền vững. “Cây hồ tiêu là cây đặc thù, Việt Nam có lợi thế thổ nhưỡng và khí hậu, nên cần phát triển theo hướng xanh để tăng lợi thế cạnh tranh”, bà Liên nhấn mạnh.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đặng Văn Bảo – Chủ tịch Hiệp hội CropLife Việt Nam cho biết, đơn vị đang thúc đẩy ba nhóm công nghệ trọng tâm nhằm hỗ trợ mục tiêu giảm phát thải, phát triển thuốc bảo vệ thực vật sinh học, thiết bị bay không người lái (drone) phun chính xác và phương pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM).

Đồng thời, ứng dụng cây trồng công nghệ sinh học, bao gồm giống biến đổi gen giúp giảm sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu và năng lượng, khuyến khích canh tác không cày xới, tăng khả năng hấp thu carbon. Nghiên cứu cây trồng chỉnh sửa gen – hướng đi tiềm năng để tạo ra giống cây chịu hạn, kháng bệnh, thích ứng biến đổi khí hậu, qua đó nâng cao hiệu quả hấp thu carbon sinh học.

PGS.TS Nguyễn Trí Ngọc – Phó Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam chia sẻ, đề án giảm phát thải là bước đi đúng hướng, phù hợp xu thế phát triển xanh, hữu cơ và có định hướng thị trường rõ ràng. Tuy nhiên, ông lưu ý, nguồn lực thực hiện cần được làm rõ, bởi hiện nay vẫn phụ thuộc nhiều vào xã hội hóa. “Nếu không có khung chính sách và nguồn vốn khởi động đủ mạnh, quá trình triển khai sẽ khó đạt hiệu quả như kỳ vọng”, ông Ngọc nói.

Liên quan đến thị trường carbon, ông Ngọc đề nghị cần sớm xác định cách thức tham gia, loại hàng hóa được giao dịch và phương pháp đo lường tín chỉ carbon trong trồng trọt. Nếu không chuẩn hóa từ đầu, sẽ khó hình thành một chuỗi minh bạch, có khả năng giao dịch quốc tế.

Ông Ngọc cũng cho rằng, cây cà phê – một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực – hoàn toàn có thể lồng ghép vào đề án. Với đặc thù giá trị cao, dư địa cải thiện năng suất lớn và đang hướng tới tiêu chuẩn bền vững quốc tế, cà phê có thể trở thành “cầu nối” giúp nông nghiệp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0.