Bước chuyển của thương mại điện tử

Không gian số phát huy lợi thế

Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số - eComDX (Bộ Công Thương), sự bùng nổ của TMĐT giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ dàng tham gia chuỗi giá trị số, vượt qua giới hạn địa lý và tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Đặc biệt, các doanh nghiệp này còn được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ chuyển đổi số của Chính phủ và Bộ Công Thương. Bên cạnh thị trường nội địa giàu tiềm năng (nhất là khu vực nông thôn), họ có thể khai thác các hình thức TMĐT khác nữa.

Tuy vậy, tỷ lệ TMĐT trong tổng bán lẻ còn thấp (10%), thanh toán tiền mặt còn phổ biến và tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn là vấn đề nhức nhối. Không những thế, sự cạnh tranh giữa các nền tảng lớn như Shopee, TikTok, Lazada ngày càng khốc liệt. Các công ty TMĐT của Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt chuyên gia lành nghề, đặc biệt là trong các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, hoàn thiện đơn hàng đa kênh, cá nhân hóa dựa trên AI và quản lý chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này khiến việc mở rộng quy mô toàn cầu, áp dụng các phương pháp hay nhất từ các thị trường tiên tiến và duy trì sự xuất sắc trong vận hành trở nên khó khăn hơn. Mặc dù Việt Nam đã có những bước tiến mạnh mẽ về mạng lưới giao hàng và hoàn tất đơn hàng, nhưng hệ thống kho bãi, giao hàng chặng cuối, phạm vi phủ sóng nông thôn và chuỗi cung ứng lạnh vẫn chưa đạt đến trình độ của các thị trường đã phát triển hơn.

“Sân chơi” minh bạch, công bằng cho doanh nghiệp

Trước sự phát triển nhanh và phức tạp của thị trường, nhiều ý kiến cho rằng, việc Luật TMĐT vừa được thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV gồm 7 Chương, 41 Điều không chỉ bảo vệ người tiêu dùng, mà còn tạo sân chơi bền vững cho doanh nghiệp. Theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SB LAW, Luật TMĐT sẽ giúp định danh rõ các mô hình kinh doanh số, từ sàn giao dịch TMĐT, nền tảng trung gian, mạng xã hội kinh doanh đến các hình thức giao dịch xuyên biên giới. Điều này rất quan trọng, bởi suốt thời gian dài, nhiều mô hình mới phát triển quá nhanh, trong khi pháp luật chưa theo kịp, gây ra khoảng trống về quản lý, tranh chấp và bảo vệ người tiêu dùng, Luật sư Nguyễn Thanh Hà chia sẻ.

Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, hệ thống nghĩa vụ mới sẽ thay đổi cách vận hành của nhiều nền tảng, buộc họ phải đầu tư mạnh hơn vào công nghệ giám sát nội dung, kiểm tra người bán và quy trình xác thực hàng hóa. Đây là chi phí ngắn hạn nhưng đem lại lợi ích dài hạn: củng cố niềm tin, tăng chất lượng giao dịch và giảm tranh chấp phát sinh. Về phía người bán, việc tham gia một môi trường minh bạch, kiểm soát tốt hơn giúp nâng cao uy tín thương hiệu cá nhân. Khi người tiêu dùng có thể xác thực danh tính và truy xuất thông tin rõ ràng, lực lượng bán hàng chân chính sẽ hưởng lợi, tránh tình trạng “đồng quy trách nhiệm” với những gian thương.

Mặc dù thị trường TMĐT Việt Nam đã có đủ điều kiện về cơ sở pháp lý để khai mở tiềm năng phát triển nhưng thành công sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó, các nhà đầu tư và công ty tham gia thị trường cần sự lập kế hoạch chu đáo, quan hệ đối tác phù hợp và các đề xuất giá trị khác biệt. Theo các chuyên gia, các doanh nghiệp cần xác định rõ mô hình TMĐT xuyên biên giới cụ thể (như B2B, B2C, B2B2C hay D2C) và tập trung nguồn lực cho mảng kinh doanh này. Sự lựa chọn mô hình cần phù hợp với sản phẩm và năng lực phát triển của từng doanh nghiệp. Đồng thời, doanh nghiệp cần thông qua sự hỗ trợ của các sàn TMĐT lớn, cũng như các chương trình đào tạo để nâng cao năng lực nhận biết và nắm bắt quy định pháp lý, thói quen tiêu dùng của thị trường mục tiêu; tập trung phát triển nhân lực, đào tạo, tập huấn là khuyến nghị rất quan trọng, giúp các doanh nghiệp nâng cao được kỹ năng vận hành về TMĐT xuyên biên giới.

Để giải quyết bài toán chi phí, thời gian và sự thiếu hiểu biết về thị trường, doanh nghiệp nên phối hợp với đơn vị chức năng trực tiếp ở đó, giúp doanh nghiệp có thể tiếp cận vào thị trường một cách nhanh hơn. Lý do là các đối tác bản địa xuyên biên giới có lợi thế về ngôn ngữ, nắm bắt tốt các quy định pháp luật về thuế, vận hành, logistics và kỹ năng vận hành trên sàn TMĐT của chính thị trường đó.

Đặc biệt, “ngôn ngữ chung” của TMĐT là kỹ năng phân tích dữ liệu với các khả năng thu thập, làm sạch, xử lý dữ liệu lớn để không chỉ đánh giá hiệu suất kinh doanh, mà còn dự báo nhu cầu thị trường, từ đó đưa ra chiến lược kinh doanh chính xác. Ông Nguyễn Hữu Tuấn cho rằng, ngay từ bây giờ, nhân sự trong ngành cần chuẩn bị khả năng làm việc cùng với AI để tối ưu quy trình cùng khả năng lập trình, tích hợp đa kênh đồng bộ hóa trải nghiệm khách hàng hay năng lực bảo mật dữ liệu trong bối cảnh các quy định pháp lý ngày càng nghiêm ngặt.