Đầu tư công tăng tốc, nhóm ngành chứng khoán nào hưởng lợi trong chu kỳ 2026-2030?

Đầu tư công trở lại vai trò trụ đỡ trong bối cảnh tiền rẻ khép lại

Trong bối cảnh chu kỳ tiền rẻ toàn cầu đi đến hồi kết, khả năng sử dụng chính sách tiền tệ như một công cụ hỗ trợ tăng trưởng ngày càng bị giới hạn. Mặt bằng lãi suất có xu hướng thiết lập ở mức cao hơn, chi phí vốn gia tăng và dòng tiền trở nên chọn lọc hơn. Chính trong bối cảnh đó, đầu tư công nổi lên như một trụ đỡ quan trọng, vừa giúp duy trì tổng cầu, vừa tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn.

Báo cáo “Triển vọng Việt Nam 2026 - Tìm kiếm những câu chuyện thực”, do Công ty Chứng khoán MB (MBS) thực hiện, cho biết quy mô kế hoạch đầu tư công năm 2026 dự kiến đạt khoảng 1,08 triệu tỷ đồng, tăng đáng kể so với giai đoạn trước, với kỳ vọng tỷ lệ giải ngân đạt 85-90%. Đây là một mức kỳ vọng cao, phản ánh quyết tâm sử dụng đầu tư công như một động lực chủ lực trong bối cảnh các động lực khác chịu nhiều áp lực.

Điểm đáng chú ý là đầu tư công giai đoạn này không chỉ hướng tới mục tiêu kích thích ngắn hạn, mà còn mang tính kiến tạo nền tảng. Các dự án hạ tầng trọng điểm về giao thông, logistics, đô thị và kết nối vùng được kỳ vọng tạo ra không gian phát triển mới cho nền kinh tế. Khi chi phí logistics giảm và khả năng kết nối được cải thiện, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và hàng hóa Việt Nam sẽ được nâng lên, qua đó hỗ trợ cả xuất khẩu lẫn thị trường nội địa.

Tuy nhiên, chính quy mô lớn và vai trò trung tâm của đầu tư công cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về hiệu quả. Khi tiền rẻ không còn, mỗi đồng vốn đầu tư công cần được sử dụng đúng chỗ, đúng thời điểm và tạo ra giá trị lan tỏa thực sự. Đây là lý do vì sao câu hỏi “ngành nào thực sự hưởng lợi” trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Nhóm ngành hưởng lợi trực tiếp: xây dựng, vật liệu và chuỗi hạ tầng

Nhóm ngành đầu tiên và rõ ràng nhất hưởng lợi từ chu kỳ đầu tư công tăng tốc là xây dựng và vật liệu xây dựng. Khi các dự án hạ tầng lớn được triển khai đồng loạt, nhu cầu về xi măng, thép, đá xây dựng và các vật liệu cơ bản gia tăng mạnh. Điều này tạo ra lực cầu trực tiếp, giúp các doanh nghiệp trong chuỗi này cải thiện sản lượng và doanh thu.

Tuy nhiên, báo cáo cho thấy lợi ích không phân bổ đồng đều. Những doanh nghiệp có năng lực sản xuất ổn định, mạng lưới cung ứng rộng và khả năng kiểm soát chi phí tốt sẽ có lợi thế rõ rệt hơn trong việc tận dụng làn sóng đầu tư công. Ngược lại, các doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào chi phí vốn vay hoặc có cấu trúc tài chính yếu sẽ chịu áp lực lớn hơn khi mặt bằng lãi suất thiết lập ở mức cao.

Bên cạnh vật liệu xây dựng, nhóm doanh nghiệp xây lắp và hạ tầng cũng được kỳ vọng hưởng lợi trực tiếp. Các dự án giao thông, đô thị và logistics tạo ra khối lượng công việc lớn, giúp duy trì doanh thu và tạo dòng tiền cho các nhà thầu. Tuy nhiên, trong bối cảnh yêu cầu về tiến độ và chất lượng ngày càng cao, lợi ích không chỉ đến từ việc “có dự án”, mà từ khả năng thực hiện dự án đúng tiến độ, kiểm soát chi phí và hạn chế rủi ro phát sinh.

Một điểm quan trọng khác là chuỗi hạ tầng không chỉ dừng ở xây dựng cơ bản. Khi các tuyến giao thông mới hình thành, nhu cầu về dịch vụ vận hành, bảo trì và khai thác cũng gia tăng. Đây là những mảng có thể mang lại lợi ích bền vững hơn so với lợi ích ngắn hạn từ xây dựng.

Nhóm ngành hưởng lợi gián tiếp: công nghiệp, logistics và tiêu dùng

Ngoài các ngành hưởng lợi trực tiếp, đầu tư công còn tạo ra hiệu ứng lan tỏa đáng kể đối với nhiều ngành khác trong nền kinh tế. Khi hạ tầng được cải thiện, chi phí vận chuyển và logistics giảm, các ngành sản xuất và công nghiệp chế biến, chế tạo có điều kiện nâng cao năng lực cạnh tranh.

Báo cáo chỉ ra rằng sản xuất công nghiệp Việt Nam đang phục hồi rõ nét, với chỉ số PMI duy trì trên ngưỡng 50 và chỉ số sản xuất công nghiệp tăng trên 9% trong 11 tháng. Đầu tư công tăng tốc đóng vai trò như chất xúc tác, giúp củng cố đà phục hồi này thông qua việc cải thiện môi trường hoạt động cho doanh nghiệp. Các ngành như kim loại, sản phẩm từ cao su – nhựa, xe có động cơ và các ngành công nghiệp hỗ trợ có thể hưởng lợi gián tiếp từ sự gia tăng của hoạt động xây dựng và sản xuất.

Logistics là một trong những lĩnh vực hưởng lợi rõ nét nhất từ đầu tư công, dù mang tính gián tiếp. Khi các tuyến giao thông được mở rộng và kết nối tốt hơn, chi phí logistics giảm, thời gian vận chuyển rút ngắn và độ tin cậy của chuỗi cung ứng được cải thiện. Điều này không chỉ hỗ trợ xuất khẩu, mà còn thúc đẩy thương mại nội địa và phân phối hàng hóa.

Bên cạnh đó, đầu tư công còn tạo ra hiệu ứng lan tỏa đối với tiêu dùng. Khi hoạt động xây dựng và sản xuất gia tăng, thu nhập của người lao động cải thiện, kéo theo nhu cầu tiêu dùng. Nhóm ngành tiêu dùng thiết yếu, theo cách tài liệu phân tích, có khả năng duy trì tăng trưởng ổn định trong bối cảnh chi phí vốn cao hơn. Đây là nhóm ít nhạy cảm hơn với biến động kinh tế và có thể hưởng lợi gián tiếp từ sự cải thiện tổng cầu do đầu tư công mang lại.

Điều kiện để đầu tư công tạo tăng trưởng thực chất trong chu kỳ 2026-2030

Mặc dù tiềm năng lan tỏa của đầu tư công là rõ ràng, tài liệu cũng nhấn mạnh rằng hiệu quả của đầu tư công không tự động xảy ra. Điều kiện tiên quyết là chất lượng phân bổ vốn và khả năng thực thi. Khi quy mô đầu tư lớn, rủi ro dàn trải và kém hiệu quả cũng gia tăng nếu thiếu kỷ luật trong lựa chọn dự án.

Một yếu tố quan trọng là sự phối hợp giữa đầu tư công và khu vực tư nhân. Đầu tư công chỉ phát huy tối đa hiệu quả khi tạo điều kiện cho đầu tư tư nhân và doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị. Nếu đầu tư công chỉ dừng ở việc xây dựng hạ tầng mà không kích hoạt được các hoạt động sản xuất, kinh doanh đi kèm, hiệu ứng lan tỏa sẽ bị hạn chế.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh lãi suất cao hơn, khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp trở thành một biến số quan trọng. Doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững và quản trị tốt sẽ tận dụng được cơ hội từ đầu tư công; ngược lại, doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào vốn vay có thể gặp khó khăn khi chi phí vốn tăng. Điều này dẫn tới sự phân hóa rõ nét trong mức độ hưởng lợi giữa các doanh nghiệp, ngay cả trong cùng một ngành.

Ở tầm vĩ mô, đầu tư công giai đoạn 2026-2030 cần được đặt trong chiến lược tăng trưởng dài hạn, gắn với mục tiêu nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Khi tiền rẻ khép lại, đầu tư công không thể chỉ đóng vai trò “bù đắp” cho các động lực suy yếu, mà phải trở thành công cụ kiến tạo nền tảng cho tăng trưởng thực chất.