Khi Chính phủ buộc DNNN tách dần “bầu sữa mẹ”
08:34 | 01/09/2016
Thông điệp “DNNN tự vay tự trả” đang được khẳng định mạnh mẽ.
Đề xuất 3 hình thức cổ phần hóa DN do Nhà nước nắm 100% vốn | |
Quản DNNN: Khó nhưng không thể không làm |
Việc bảo lãnh vay nợ lớn cho các tập đoàn kinh tế thuộc sở hữu Nhà nước là một trong những nguyên nhân đẩy nợ Chính phủ lên mức vượt trần. Tuy nhiên sang đến năm 2017, Chính phủ sẽ tạm dừng phê duyệt chủ trương cấp bảo lãnh cho các dự án mới nhằm đảm bảo an toàn nợ công. Động thái này thể hiện quyết tâm của Chính phủ buộc các DNNN phải tách dần “bầu sữa mẹ” và từng bước tự chủ tài chính để tránh thất thoát, lãng phí.
Nhiều khoản nợ của DNNN chưa được tính đầy đủ vào nợ công |
Nợ DNNN đẩy nợ quốc gia lên cao
Theo bản tin nợ công mới nhất mà Bộ Tài chính công bố hồi tháng 7 vừa qua, tính đến hết năm 2014, Chính phủ nợ hơn 86 tỷ USD, trong bối cảnh phải bảo lãnh nhiều khoản vay nợ lớn của các tập đoàn kinh tế thuộc sở hữu Nhà nước. Tổng số cam kết bảo lãnh Chính phủ là gần 26 tỷ USD, trong đó bảo lãnh vay nước ngoài hơn 21,8 tỷ USD, chiếm xấp xỉ 84%.
Tính đến hết 2015, tổng số nợ thực tế được Chính phủ bảo lãnh là khoảng 21 tỷ USD. Con số bảo lãnh này chiếm khoảng 17,6% tổng dư nợ công và bằng 11,1% GDP. Trong đó, vốn bảo lãnh chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực quan trọng như ngành điện. Chỉ tính tiêng Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), số vay nợ đã lên tới 9,7 tỷ USD.
Tỷ lệ thuận với số nợ được Chính phủ bảo lãnh tăng nhanh qua từng năm, mỗi năm chúng ta cần tới hàng trăm nghìn tỷ đồng để đảo nợ trái phiếu Chính phủ trong khi nợ công đang lên xấp xỉ mức trần cho phép là 65% GDP. Trên thực tế, số nợ này cũng chỉ là phần nổi của tảng băng chìm.
Bởi vẫn còn một lượng lớn nợ của các DNNN không được Chính phủ bảo lãnh, hiện không được phản ánh trong bội chi ngân sách và nợ công hàng năm như thông lệ và khuyến cáo của nhiều tổ chức quốc tế. Do đó yêu cầu cấp thiết đặt ra lâu nay là phải có sự chấn chỉnh trong quản lý tài chính, đầu tư của các DNNN, để tránh hệ lụy xảy ra với nền kinh tế.
Trước bối cảnh đó, để đảm bảo an toàn nợ công, vừa qua Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo một loạt biện pháp kiểm soát tình hình vay vốn và siết chặt cơ chế bảo lãnh vay vốn.
Theo đó, yêu cầu các cơ quan, đơn vị tăng cường thực hiện kiểm tra, giám sát việc quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay; tiếp tục hoàn thiện cơ chế giám sát, thông tin, báo cáo đối với các dự án được Chính phủ bảo lãnh. Đối với các dự án bảo lãnh kém hiệu quả, Thủ tướng yêu cầu phải định kỳ báo cáo nguyên nhân, trách nhiệm cụ thể.
Bên cạnh đó, trong năm 2016, xem xét kỹ các dự án ngay từ giai đoạn phê duyệt chủ trương cấp bảo lãnh để hạn chế dần bảo lãnh Chính phủ. Từ năm 2017, tạm dừng phê duyệt chủ trương cấp bảo lãnh cho các dự án mới để đảm bảo an toàn nợ công. Trường hợp đặc biệt cấp thiết, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định cấp bảo lãnh Chính phủ đối với từng trường hợp cụ thể.
Những bước chuẩn bị sớm
Nếu điểm lại hoạt động của Chính phủ từ đầu năm 2016 đến nay, có thể thấy những bước chuẩn bị cho việc kiểm soát vay nợ và siết chặt bảo lãnh nợ đã được bắt tay vào thực hiện từ sớm.
Trong Nghị quyết về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách Nhà nước 2016 mà Chính phủ ban hành đầu năm có một nội dung mới liên quan đến vấn đề này. Đó là đối với các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh cần nghiên cứu chuyển dần sang kênh bảo lãnh của các NHTM.
Mặc dù Chính phủ mới chỉ đạo nghiên cứu để chuyển dần sang kênh bảo lãnh của các NHTM, song theo đánh giá của các chuyên gia, động thái này cho thấy chuyển biến lớn khi các nhà điều hành đã nhận ra những rủi ro lớn cho nền kinh tế khi biến nghĩa vụ nợ thương mại của DNNN thành nghĩa vụ nợ quốc gia.
Ông Rémi Genevey, Giám đốc Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) tại Việt Nam khuyến cáo, khi Nhà nước không còn giữ vai trò độc quyền trong thực hiện chính sách công, nhu cầu huy động tài trợ từ nhiều nguồn khác nhau của DNNN sẽ ngày càng tăng lên. Đây là lúc cần phát huy tự chủ tài chính của các DNNN theo hướng tự vay tự trả.
Do đó, khi chuyển giao trách nhiệm bảo lãnh này sang cho các NHTM, Chính phủ đã buộc DNNN phải tính toán cẩn trọng và có trách nhiệm hơn với đồng vốn huy động. Bởi dù lãnh trách nhiệm này thay cho Nhà nước, song các NHTM cũng phải tính toán, không phải bất cứ DNNN nào, hay khoản vay nào cũng sẽ được bảo lãnh nếu thiếu tính hiệu quả.
Bên cạnh đó, vừa qua một số tổ chức tài chính quốc tế cũng đã rục rịch đến Việt Nam để phổ biến về hình thức vay không có bảo lãnh của Chính phủ, do các tổ chức này trực tiếp thực hiện. Đây hứa hẹn sẽ là kênh cấp vốn hiệu quả cho các DNNN, theo ông Đặng Quyết Tiến, Phó cục trưởng Cục Tài chính DN, Bộ Tài chính.
Ông Tiến cho biết, Luật DN, Luật Quản lý vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN, đã khẳng định các DN sử dụng vốn Nhà nước trong hoạt động sản xuất kinh doanh chắc chắn sẽ không được Nhà nước hỗ trợ. Các văn bản hướng dẫn dưới luật cũng khẳng định cho phép các DN có vốn Nhà nước được quyền tự vay tự trả nhưng phải chịu trách nhiệm trả nợ.
Do đó, thời gian tới các DNNN sẽ phải tự tìm kiếm nguồn tài chính, cơ quan quản lý chỉ đóng vai trò thẩm định hồ sơ vay vốn, thẩm tra các khoản vay để đảm bảo chỉ tiêu nợ nước ngoài của Việt Nam không vượt quá trần cho phép. Việc DNNN có vay được hay không sẽ phụ thuộc chủ yếu vào năng lực của chính DN.
Ngọc Khanh