Quản DNNN: Khó nhưng không thể không làm
Sẽ có cơ quan chuyên trách quản các tập đoàn Nhà nước | |
Sẽ tiếp tục thu hẹp DNNN | |
Hành xử thế nào với DNNN? |
Một báo cáo đầu vào cho Báo cáo Việt Nam 2035 cho biết, khối lượng tài sản công của Việt Nam lớn hơn 4 lần so với GDP. Theo Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nếu tính toàn bộ các DN mà Nhà nước giữ 100% và trên 50% vốn thì tổng nguồn tài sản và vốn kinh doanh này lên đến 5,4 triệu tỷ đồng, gấp khoảng 2 lần GDP.
Nhưng quản lý, giám sát và phát huy trách nhiệm của chủ sở hữu Nhà nước tại các DN kém khiến số vốn khổng lồ này đang được sử dụng rất kém hiệu quả.
Thành lập cơ quan chuyên trách kỳ vọng sẽ giúp tăng hiệu quả quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước |
“Chỉ cần nâng được 1% hiệu quả sử dụng nguồn tài sản công, tài sản Nhà nước thì tăng trưởng GDP hoàn toàn có thể 9-10%/năm chứ không phải chỉ lẹt đẹt ở mức 5-6% như hiện nay”, TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM phát biểu. Muốn thế, thì Nhà nước phải minh bạch hơn, nâng cao trách nhiệm giải trình và chịu trách nhiệm. Quản trị DNNN cũng phải được cải thiện thực sự.
Để cải thiện quản trị DNNN, nâng cao hiệu quả sử dụng và kinh doanh vốn nhà nước, phải tách bạch giữa chức năng quản lý nhà nước với chức năng quyền chủ sở hữu, cần có một cơ quan chuyên trách thực hiện quyền chủ sở hữu nhà nước, quản lý vốn Nhà nước. Vấn đề này cũng đã được bàn nhiều năm qua. Nhưng xem ra việc thành lập cơ quan này “còn khó”. Cho dù Đảng đã có chủ trương rất rõ, Bộ Chính trị đã có kết luận.
Một lần nữa, câu chuyện này lại được thể hiện tại buổi đối thoại chính sách về khó khăn thách thức trong thành lập cơ quan chuyên trách thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu Nhà nước do CIEM tổ chức mới đây trong Nghị quyết 35 (ngày 16/5/2016) Chính phủ đã giao Bộ Nội vụ chủ trì trình Chính phủ đề án thành lập cơ quan này.
Là cơ quan được giao dự thảo nghị định mới về cơ quan đại diện chủ sở hữu, CIEM cho biết dự thảo được xây dựng theo hướng cơ quan Nhà nước khác thực hiện chức năng quản lý hành chính Nhà nước theo ngành, lĩnh vực, địa bàn.
Sẽ thành lập Uỷ ban đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại DN chuyên trách quản lý vốn và tài sản nhà nước tại các tập đoàn, tổng công ty quy mô lớn (hiện đang thuộc các bộ, ngành quản lý) sẽ chuyển về một cơ quan chuyên trách duy nhất, (DNNN còn lại sẽ do SCIC thực hiện chức năng quản lý và kinh doanh vốn Nhà nước). Dù cơ bản nhất trí về sự cần thiết cơ quan này, nhưng vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau về các nội dung chi tiết cần làm và lộ trình thực hiện.
Theo Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Đặng Huy Đông, việc thành lập cơ quan chuyên trách làm đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với DNNN, đồng nghĩa với việc xóa bỏ chức năng đại diện chủ sở hữu của các bộ và đã đến lúc phải bàn cách làm thế nào chứ không có chuyện bàn lùi.
“Nước đã đến chân rồi, đừng hy vọng vài tiếng nói lạc lõng không đủ sức thuyết phục của một vài cơ quan chủ quản như muốn chậm lại, lùi lại, giữ lại mà có thể thay đổi được chủ trương này” – ông Đông nhấn mạnh.
Về mô hình tổ chức, hầu hết ý kiến cho rằng Ủy ban sẽ phải là cơ quan ngang bộ, tức là đảm bảo không thuộc bộ nào cả mà thuộc trực tiếp quản lý của Chính phủ thì mới đủ tầm để quản lý lượng vốn và tài sản khổng lồ hiện nay.
Các chuyên gia cũng cho rằng, cần chi tiết hơn nữa về cách làm, nguồn nhân lực và giám sát cơ quan chuyên trách này để đảm bảo khi cơ quan này đi vào hoạt động sẽ thực sự hiệu quả. “Nếu không có cán bộ chuyên trách giỏi mà lại đưa mấy ông vụ trưởng, vụ phó ở các cơ quan hành chính hiện tại sang làm thì không khác nào “đánh bùn sang ao”, TS. Lê Xuân Bá, nguyên Viện trưởng CIEM e ngại.
Hơn thế nữa, để cơ quan chuyên trách được thành lập và hoạt động đúng với mục tiêu, yêu cầu và hiệu quả mong muốn thì sẽ cần những điều chỉnh thay đổi các quy định pháp lý có liên quan, trong đó có cả các nghị định mới ban hành (như Nghị định 91/2015, Nghị định 87/2015…). Và có lẽ sẽ cần có một nghị định riêng về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan chuyên trách này.
Với tinh thần cầu thị và quyết liệt cải cách để nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản Nhà nước, có lẽ cả phía cơ quan quản lý, cơ quan chủ quản và ngay chính các DNNN – đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự thay đổi trong mô hình quản lý mới - sẽ phải vào cuộc quyết liệt hơn để thực hiện được mục tiêu đề ra.