Doanh nghiệp Việt tận dụng làn sóng M&A từ Nhật Bản

Nhật Bản luôn nằm trong nhóm các quốc gia có vốn đầu tư trực tiếp lớn nhất tại Việt Nam

Dòng vốn ngoại dẫn dắt thị trường

Theo báo cáo M&A Việt Nam năm 2024, thị trường ghi nhận 447 thương vụ với tổng giá trị công bố khoảng 6,93 tỷ USD. Các thương vụ tập trung nhiều ở các ngành chiến lược như công nghệ, chăm sóc sức khỏe, logistics, năng lượng tái tạo và dịch vụ tài chính. Đáng chú ý, nhà đầu tư nước ngoài chiếm tới 70% tổng giá trị giao dịch, trong đó Nhật Bản tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt. Xu hướng này phản ánh niềm tin của các tập đoàn quốc tế vào tiềm năng tăng trưởng của Việt Nam. Đồng thời, nó mở ra cơ hội để doanh nghiệp trong nước tiếp cận nguồn vốn, công nghệ hiện đại và kinh nghiệm quản trị tiên tiến.

GS.TS. Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội cho biết, Việt Nam hiện đã tham gia 17 hiệp định thương mại tự do, tạo nền tảng thuận lợi cho việc mở rộng hợp tác quốc tế. Nhật Bản là một trong những thị trường quan trọng nhất, khi nhiều sản phẩm Việt Nam đã hiện diện và được người tiêu dùng Nhật đón nhận; ngược lại, hàng hóa Nhật Bản ngày càng được ưa chuộng tại Việt Nam.

Hiện cả nước có khoảng 940.000 doanh nghiệp, riêng Hà Nội chiếm 420.000, trong đó 98,5% là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là lực lượng đông đảo nhưng quy mô còn khiêm tốn, do đó việc học hỏi kinh nghiệm quản trị từ các đối tác lớn như Nhật Bản trở thành chìa khóa để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Theo bà Phi Hoa, CEO Công ty One Value, Nhật Bản luôn nằm trong nhóm các quốc gia có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam. Nguyên nhân thúc đẩy dòng vốn M&A từ Nhật Bản là do dân số nước này đang già hóa nhanh chóng và đồng Yên mất giá. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp Nhật tìm kiếm cơ hội mở rộng sang các thị trường mới, trong đó Việt Nam nổi lên như một điểm đến hấp dẫn.

Ở chiều ngược lại, xu hướng doanh nghiệp Việt Nam tiến hành M&A tại Nhật Bản đang hình thành và gia tăng. Thống kê cho thấy, hơn 60% trong số 4 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Nhật có chủ doanh nghiệp trên 70 tuổi nhưng thiếu người kế nghiệp. Thực trạng này tạo ra làn sóng M&A nội địa sôi động, nhiều công ty được chào bán với giá rẻ, đôi khi chỉ khoảng 1 tỷ đến vài chục tỷ đồng. Cùng với việc đồng Việt Nam lên giá so với đồng Yên, đây là lợi thế đáng kể để doanh nghiệp Việt mở rộng đầu tư.

Bà Phi Hoa nhấn mạnh, M&A là con đường ngắn nhất giúp doanh nghiệp Việt thâm nhập thị trường Nhật, bỏ qua các thủ tục phức tạp về thành lập pháp nhân, xin giấy phép hay xây dựng cơ sở hạ tầng. Thông qua thương vụ, doanh nghiệp có thể tận dụng sẵn hệ thống khách hàng, kênh phân phối và mối quan hệ đối tác của công ty được mua lại.

Về phía các doanh nghiệp Nhật, do nhiều ngành nghề tại Việt Nam không cho phép 100% vốn ngoại, hình thức góp vốn hoặc liên doanh vẫn là giải pháp hợp pháp và phổ biến. Trong những năm gần đây, các nhà đầu tư Nhật thường tham gia vào các “mega-deal” với giá trị lớn, tác động sâu rộng đến thị trường.

Tuy nhiên, hoạt động M&A giữa hai nước vẫn còn những thách thức: khác biệt văn hóa kinh doanh, phong cách ra quyết định, chênh lệch trong kỳ vọng định giá và sự thiếu minh bạch thông tin từ một số doanh nghiệp Việt. Đây là những rào cản cần được xử lý nếu muốn hợp tác bền vững.

Những lĩnh vực hấp dẫn dòng vốn Nhật

Báo cáo thị trường cho thấy, logistics đang là ngành được nhà đầu tư Nhật đặc biệt quan tâm. Việt Nam sở hữu tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử thuộc nhóm nhanh nhất Đông Nam Á (khoảng 20% mỗi năm), từ đó thúc đẩy nhu cầu phát triển dịch vụ logistics chất lượng cao.

Ngành y tế và chăm sóc sức khỏe cũng nằm trong “tầm ngắm”. Người Việt ngày càng sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn cho dịch vụ y tế theo yêu cầu. Doanh nghiệp Nhật có nhu cầu đầu tư vào chuỗi phòng khám, bệnh viện liên doanh, cung ứng vật tư y tế, MedTech, và đặc biệt là dịch vụ chăm sóc người cao tuổi - lĩnh vực họ có kinh nghiệm hàng đầu.

Năng lượng tái tạo tiếp tục là điểm sáng. Thay vì mua lại công ty, nhà đầu tư Nhật chủ yếu tập trung thâu tóm các dự án cụ thể, với quy mô vốn từ 30 triệu đến 200 triệu USD. Việt Nam hiện cần tăng trưởng năng lượng 12 - 16% mỗi năm để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng GDP 8%, do đó điện gió, điện mặt trời, sinh khối và thủy điện là các lĩnh vực đầy tiềm năng. Bên cạnh đó, sản xuất thiết bị phụ trợ như pin, tủ điện, dây dẫn cao thế cũng được quan tâm.

Theo bà Phi Hoa, để các doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng hiệu quả các cơ hội M&A, việc tập trung vào năm yếu tố then chốt mang tính chiến lược là điều không thể thiếu. Đầu tiên, minh bạch tài chính là nền tảng, đòi hỏi doanh nghiệp phải chuẩn hóa báo cáo thuế, kế toán và quản trị nội bộ nhằm thiết lập niềm tin vững chắc với nhà đầu tư tiềm năng. Song song đó, việc hoàn thiện pháp lý bằng cách chuẩn bị đầy đủ hồ sơ là cần thiết để giảm thiểu tối đa rủi ro pháp lý trong quá trình giao dịch.

Đặc biệt khi hướng đến thị trường quốc tế như Nhật Bản, doanh nghiệp phải nghiên cứu sâu sắc thị hiếu và các chuẩn mực khắt khe, bao gồm văn hóa kinh doanh, phong cách giao tiếp và yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm/dịch vụ.

Để bảo vệ giá trị dài hạn, việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro là tối quan trọng, đặc biệt trong các lĩnh vực môi trường và lao động, nhằm đảm bảo doanh nghiệp đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng chặt chẽ. Cuối cùng, một chiến lược M&A thành công cần sự đồng hành của đơn vị tư vấn M&A uy tín để hỗ trợ quá trình đàm phán và tối đa hóa hiệu quả hợp tác.

Nếu đáp ứng tốt các điều kiện trên, doanh nghiệp Việt không chỉ tiếp cận được nguồn vốn, công nghệ và kinh nghiệm quản trị từ Nhật, mà còn có thể chủ động mở rộng sang một trong những thị trường khó tính nhất thế giới.

Đối với doanh nghiệp Việt Nam, đây là thời điểm thích hợp để nâng cao năng lực quản trị, tận dụng cơ hội tiếp cận nguồn lực quốc tế, và từng bước vươn ra thị trường toàn cầu. Còn với nhà đầu tư Nhật, Việt Nam tiếp tục là điểm đến an toàn và giàu tiềm năng, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong chiến lược kinh doanh toàn cầu của họ.