3 lý do khiến giá vàng lập đỉnh mới, chuyên gia tranh luận về cách tận dụng kho vàng quốc gia

Vàng vừa phá thêm một kỷ lục mới vào thứ Sáu, có lúc tăng vọt lên 3.534 USD/oz trước khi hạ bớt mức tăng. Ở đỉnh, giá vàng đã tăng 32% so với đầu năm, bỏ xa mức tăng 8% từ đầu năm của chỉ số S&P 500.

Giá vàng từ đầu năm đến nay

Các chuyên gia phân tích Phố Wall cho rằng có 3 yếu tố chính đã thúc đẩy đợt tăng mới nhất này.

Thuế quan của Trump

Theo Financial Times, Mỹ đã đưa vàng thỏi vào diện chịu thuế nhập khẩu, dựa trên tài liệu của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) mà tờ báo này tiếp cận được.

Một công văn đề ngày 31/7 của CBP xác định vàng thỏi 1kg và 100 oz sẽ được phân loại vào mã hải quan chịu thuế, đồng nghĩa với việc chúng có thể bị áp mức thuế 39% đối với hàng nhập từ Thụy Sĩ - một trong những nhà sản xuất vàng thỏi lớn nhất thế giới.

Trước đó, thị trường từng mặc định rằng vàng thỏi sẽ được miễn thuế đáp trả. Thông báo “Ngày Giải phóng” ban đầu của ông Trump thậm chí có mã hải quan riêng cho “vàng phi tiền tệ, chưa gia công, dưới dạng thỏi hoặc miếng” thuộc diện miễn thuế.

“Nếu điều này là thật, người dân Mỹ mua vàng thỏi để phòng ngừa tác động lạm phát từ thuế thương mại của Tổng thống Trump sẽ phải chịu chính khoản thuế đó trên chính công cụ phòng ngừa của mình”, chuyên gia kinh tế trưởng Paul Donovan của UBS nhận xét. Ông cũng lưu ý, vàng nhập khẩu vào Mỹ từ ngày 9/4 đến 7/8 đã thuộc diện chịu thuế.

"Nhà Trắng dự định sẽ sớm ban hành một sắc lệnh hành pháp để làm rõ thông tin sai lệch về việc áp thuế đối với vàng miếng và các sản phẩm đặc biệt khác", một quan chức Nhà Trắng nói với Business Insider qua email.

Căng thẳng địa chính trị

Chuyên gia kinh tế cấp cao Samer Hasn tại XS.com cho rằng căng thẳng giữa Mỹ, Nga và Trung Quốc đang tiếp sức cho đà tăng của vàng.

Ông dẫn ví dụ việc ông Trump đang cố "dàn xếp" một thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine, bao gồm áp thuế mạnh tay lên các đối tác thương mại hàng đầu của Nga như Ấn Độ, và đe dọa áp trừng phạt thứ cấp nếu không đạt được ngừng bắn trước thứ Sáu.

Trung Quốc - một đối tác thương mại quan trọng khác của Nga - vẫn chưa đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ, dù hạn chót 12/8 để tránh mức thuế cao hơn đang cận kề.

“Nếu đàm phán với Trung Quốc và Ấn Độ đổ vỡ, và không có ngừng bắn tại Ukraine, căng thẳng địa chính trị có thể leo thang vượt xa mức đe dọa thuế quan. Kịch bản này sẽ làm tăng phí rủi ro đối với tài sản trú ẩn an toàn, đặc biệt là vàng”, Hasn viết.

Lo ngại về kinh tế Mỹ

Thêm vào đó, nhà đầu tư đang ngày càng lo lắng về sức khỏe kinh tế Mỹ, dù GDP quý II tăng mạnh.

Thị trường lao động bắt đầu xuất hiện dấu hiệu rạn nứt: số việc làm mới trong tháng 7 thấp hơn dự báo, còn số liệu của tháng 5 và 6 bị điều chỉnh giảm mạnh, cho thấy tuyển dụng yếu hơn so với nhận định ban đầu.

Kết hợp với việc nhiều chỉ số lạm phát nhích lên, một số nhà đầu tư lo Mỹ có thể đang tiến gần tới trạng thái đình lạm - lạm phát cao và tăng trưởng chậm - vốn là bài toán khó hơn cả suy thoái cho nhà hoạch định chính sách, vì giá cả cao ngăn cản Fed hạ lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng.

“Ngay cả những kênh truyền thông bảo thủ cũng bắt đầu lo về hậu quả dài hạn và sự lạc quan sai lệch từ một số chỉ số kinh tế. Lo ngại này sẽ tiếp tục giữ vàng ở vị thế tài sản trú ẩn dài hạn và duy trì đà tăng”, Hasn nhận định.

Phố Wall nhìn chung vẫn lạc quan với vàng khi sự bất định từ chính sách thuế quan của Trump tiếp tục bao trùm kinh tế Mỹ.

Tháng 4, Goldman Sachs nâng dự báo giá vàng cuối năm lên 3.700 USD/oz, tương ứng thêm 6% từ mức hiện tại.

Ed Yardeni, Chủ tịch Yardeni Research thậm chí dự đoán vàng có thể đạt 4.000 USD/oz vào cuối 2025, tức tăng thêm khoảng 14%.

Tái định giá dự trữ vàng - giải pháp tài khóa hay chỉ là cú hích một lần?

Cùng lúc giá vàng đang ở vùng đỉnh lịch sử, một nghiên cứu mới của Colin Weiss, chuyên gia kinh tế chính về dòng vốn tài chính toàn cầu tại Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã làm nóng lại cuộc thảo luận về việc tái định giá dự trữ vàng của ngân hàng trung ương như một công cụ hỗ trợ ngân sách.

Weiss cho biết, trong bối cảnh nợ công ở mức cao, một số chính phủ tìm cách tài trợ thêm chi tiêu mà không tăng thuế và không phát hành thêm nợ. Một phương án được nhắc đến là sử dụng khoản chênh lệch giá trị do tăng giá của dự trữ vàng.

Với Mỹ, nếu tái định giá toàn bộ 261,5 triệu oz vàng dự trữ từ mức giá pháp định 42,22 USD/oz lên giá thị trường hiện tại khoảng 3.300 USD/oz, chính phủ có thể thu về khoản tương đương 3% GDP.

Trong 30 năm qua, chỉ có 5 quốc gia thực hiện tái định giá dự trữ vàng hoặc ngoại hối gồm Đức, Ý, Liban, Curacao & Saint Martin, Nam Phi.

Trong đó, Ngân hàng trung ương là bên hưởng lợi:

Curacao & Saint Martin (2021–2022): Dùng khoảng 8% dự trữ vàng, tương đương 0,6% GDP, để bù thua lỗ do thu nhập lãi giảm và lỗ định giá từ tái cơ cấu danh mục. Biện pháp này chỉ tạm thời tăng lợi nhuận, và được kết hợp với các cách khác để tạo thu bền vững.

Ý (2002): Banca d’Italia chuyển 13 tỷ euro từ tài khoản tái định giá vàng (~1% GDP) để bù lỗ một lần. Mục tiêu tránh báo lỗ ròng đạt được, ngân hàng báo lãi nhẹ năm đó.

Chính phủ là bên hưởng lợi:

Nam Phi (2024): Bộ Tài chính và Ngân hàng trung ương Nam Phi thỏa thuận dùng 150 tỷ rand (~2% GDP) từ tài khoản tái định giá vàng và ngoại hối giai đoạn 2024-2027 để giảm vay mượn và chi phí dịch vụ nợ. Tác động dài hạn chưa thể đánh giá.

Liban (2002): Ngân hàng trung ương chuyển lãi định giá chưa thực hiện để trả 1,8 tỷ USD tín phiếu kho bạc (~11% GDP), trong bối cảnh chi trả lãi nợ chiếm tới 91% thu ngân sách năm 1997. Tuy nhiên, nợ/GDP vẫn tiếp tục tăng sau đó.

Đức (1997): Trước khi chuyển một phần dự trữ sang ECB, Thủ tướng Helmut Kohl và Bộ trưởng Tài chính Theo Waigel đề xuất tái định giá để lấy 20 tỷ DM (~0,5% GDP) bù thâm hụt và đáp ứng tiêu chí Maastricht. Sau tranh luận, tái định giá diễn ra năm 1997, nhưng khoản thu được chuyển sang năm 1998, và ngân sách 1997 vẫn đạt tiêu chí mà không cần khoản này.

Weiss nhấn mạnh, cách định giá dự trữ vàng khác nhau tùy ngân hàng trung ương. Trong đó, giá gốc lịch sử: có thể tái định giá lên giá thị trường để tạo nguồn thu; Giá thị trường hiện tại: lãi/lỗ chưa thực hiện nằm trong “tài khoản tái định giá”, có thể chuyển sang chính phủ hoặc dùng bù lỗ.

Ông phân loại ba kịch bản kế toán:

Thứ nhất, vàng định giá theo giá gốc - khoản lãi định giá được chuyển sang tài khoản chính phủ, làm tăng cả tài sản và nợ phải trả của ngân hàng trung ương.

Thứ hai, vàng định giá theo giá thị trường - rút từ tài khoản tái định giá để chuyển cho chính phủ, chỉ thay đổi cơ cấu nợ phải trả.

Thứ ba, vàng định giá theo giá thị trường - rút từ tài khoản tái định giá để bù lỗ hoạt động của ngân hàng trung ương, tăng lợi nhuận ròng.

Qua các trường hợp, Weiss chỉ ra rằng ngay cả khi tái định giá phần lớn dự trữ vàng, đây chỉ là nguồn thu một lần, không đủ để xử lý một phần đáng kể các vấn đề tài khóa trong dài hạn. Ở Mỹ, ngay cả khi thanh lý toàn bộ kho vàng ở mức giá kỷ lục, khoản thu cũng chỉ tương đương 3% GDP năm nay.

Tác động giao thoa

Với vàng ở mức giá kỷ lục, ý tưởng tái định giá dự trữ vàng đang “nóng” hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng ngay cả khoản thu tiềm năng khoảng 3% GDP ở Mỹ cũng chỉ mang tính tạm thời, trong khi các yếu tố thúc đẩy giá vàng như thuế quan, căng thẳng địa chính trị, rủi ro đình lạm lại đang mang tính dài hạn hơn.

Điều này đồng nghĩa vàng có thể tiếp tục được hưởng lợi kép, vừa là tài sản trú ẩn trong môi trường bất ổn, vừa được chú ý nhiều hơn nếu câu chuyện “tái định giá vàng” đi từ thảo luận sang hành động.