Bước ngoặt lịch sử từ sắp xếp đơn vị hành chính 2025

Công cuộc sắp xếp chưa từng có trong lịch sử

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, hồ sơ đề án rất đồ sộ, chiếm nửa gian phòng, thể hiện sự nỗ lực đáng kể của Chính phủ. Theo chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội, ông cùng Thường trực Ủy ban Pháp luật đã phối hợp với các bộ Nội vụ, Tư pháp, Nông nghiệp và Môi trường, Xây dựng để nghiên cứu hồ sơ khẩn trương trong thời gian ngắn. Chính phủ, Bộ Nội vụ, các bộ liên quan và địa phương đã xây dựng đề án dựa trên kinh nghiệm từ hai giai đoạn trước (2019-2021 và 2023-2025), khi ban hành 96 nghị quyết sắp xếp cấp huyện và cấp xã, dù tỷ lệ giảm chỉ đạt vài phần trăm.

Kết quả lần này vượt trội: 63 tỉnh, thành phố được sắp xếp thành 34 tỉnh, thành phố mới, giảm 29 đơn vị, đạt tỷ lệ 82,54%. Ở cấp xã, từ 9.907 đơn vị giảm xuống 3.321, giảm 6.714 đơn vị, đạt 66,91%, nằm trong khung Nghị quyết 60 của Trung ương (60-70%).

So với hai đợt trước chỉ giảm hơn 2.200 đơn vị, lần này giảm mạnh, còn 11 tỉnh, thành phố và 128 đơn vị cấp xã không sáp nhập do đặc thù địa lý, chính trị, lịch sử.

Ông Định khẳng định, đây là công cuộc quy mô lớn nhất, đồng bộ nhất, với sự chỉ đạo và quyết tâm cao của toàn Đảng, hệ thống chính trị và nhân dân, không lặp lại trong tương lai.

“Với 63 tỉnh hiện tại, đây là cuộc cách mạng xây dựng bộ máy hiệu năng, chính quyền cấp xã gần dân, tinh gọn, nâng cao năng lực quản lý, tổ chức không gian phát triển, tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển cất cánh”, Phó Chủ tịch Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh.

Ông cũng nêu ví dụ, Hà Nội sắp xếp không chỉ đơn thuần nhập phường, xã, nhưng xác định ranh giới Đông, Tây, Nam, Bắc, diện tích, dân số rất phức tạp, khó chính xác tuyệt đối trong thời gian ngắn. Hồ sơ, trình tự, thủ tục tuân thủ đúng quy định pháp luật, được Ủy ban Pháp luật đánh giá cao, đủ điều kiện trình Thường vụ và Quốc hội biểu quyết. Tuy nhiên, 157 đơn vị cấp xã sau sắp xếp chưa đạt tiêu chuẩn dân số hoặc diện tích, và 128 đơn vị không thể sắp xếp do đặc thù. Theo Nghị quyết 76, 157 xã cần biểu quyết riêng.

Phó Chủ tịch Nguyễn Khắc Định đề xuất điều chỉnh chương trình kỳ họp Quốc hội, ưu tiên nội dung sáp nhập tỉnh ngay ngày đầu đợt hai. Chủ tịch Quốc hội sẽ ký 34 nghị quyết, với 25 tỉnh không liên quan đặc khu được ký trước, còn 9 tỉnh liên quan, do dính đến huyện, phải chờ sửa Hiến pháp. Nghị quyết sáp nhập xã cần viết khái quát, chỉ ghi tên đơn vị mới.

Giải pháp ổn định bộ máy, tài sản công và quy hoạch

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, cho rằng, không nên đưa tiêu chí tỉnh miền núi, vùng cao vào nghị quyết, vì tỉnh có rừng, biển, biên giới, không phân biệt đồng bằng hay miền núi. Ông lấy ví dụ, Kon Tum, Quảng Ngãi không phải đồng bằng, Gia Lai, Bình Định không hẳn miền núi, nên tiêu chí chỉ áp dụng cho cấp xã, xác định xã miền núi, vùng cao hay đồng bằng. Ông đề nghị loại bỏ khái niệm này, tránh rườm rà, do Hội đồng Dân tộc chưa thống nhất định nghĩa. Ông đồng ý ký trước 25 nghị quyết không liên quan đặc khu, nhưng cần kiểm tra văn bản trước nếu đề cập thành phố, thị xã thuộc tỉnh, để đợi Luật Tổ chức chính quyền địa phương, ký đủ 34 nghị quyết, tránh sơ suất. Ông ủng hộ nghị quyết sáp nhập xã khái quát, chỉ nêu tên, giao Chính phủ xác định thông số chính xác.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi, cho biết, ông thống nhất đề án và Báo cáo thẩm tra. Ông đề xuất, sau sáp nhập tỉnh, cần rà soát, điều chỉnh quy hoạch, ghi vào Điều 3 nghị quyết, kèm định hướng kinh tế - xã hội, báo cáo trình Đại hội. Ông nhấn mạnh ổn định bộ máy, lựa chọn cán bộ cho tỉnh mới, xã, phường mới, hỗ trợ đời sống hàng trăm ngàn cán bộ không tiếp tục công việc, như từ Hà Giang xuống Tuyên Quang, Phú Yên lên Đắk Lắk, bằng cách nâng cao năng lực và ổn định đời sống.

Về tài sản công, ông đề nghị lập đề án xử lý, trình Quốc hội xin cơ chế, vì khó giải quyết trong ba năm do năng lực thị trường và cơ chế chính sách.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, cho rằng, cần đề án xử lý 4.226 trụ sở công dôi dư, thực hiện Nghị quyết 198, thể chế hóa Nghị quyết 68, ưu tiên doanh nghiệp nhỏ và vừa, công nghiệp hỗ trợ, đổi mới sáng tạo thuê tài sản. Ông lưu ý Báo cáo thẩm tra băn khoăn tên xã ở Lâm Đồng, không điều chỉnh, gây tốn kém thủ tục hành chính, chi phí cho người dân, doanh nghiệp. Ông đề nghị Thường vụ, cơ quan thẩm tra làm rõ, đảm bảo tên gọi phù hợp trong nghị quyết.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, cho rằng, với thời gian ngắn và khối lượng lớn, cần giải quyết theo thứ tự, quyết sớm để vận hành. Ông nhất trí phương án sáp nhập tỉnh, tên gọi, trụ sở, trung tâm hành chính. Ông lo lắng tài sản và tài chính công, cần chia tách, sáp nhập thu chi ngân sách, phân định, tổng hợp, phân giao dự toán phù hợp. Tài sản công tại trụ sở nhiều, cần quá độ, giữ gìn, không sẽ bị xuống cấp. Ông cũng đề nghị xem lại việc “số hoá kiểm kê, kiểm soát, chuẩn bị tất toán tài sản và tài khoản tài sản dự án công”, vì đầu tư công phức tạp, cần quy định các dự án dở dang trong quá trình sáp nhập có tiếp tục hay không hay có bàn giao như thế nào thì cần quy định cụ thể. Ông cũng đề nghị địa phương chủ động, hỗ trợ cán bộ dôi dư, di chuyển tỉnh này sang tỉnh khác, như kinh nghiệm Đà Nẵng, Quảng Nam với 2.000 cán bộ, cần chế độ đi lại, nhà tạm, nhà công vụ, lâu dài quy hoạch đất đai, ổn định đời sống.

Động lực cho diện mạo mới

Chủ tịch Quốc hội, cho rằng, cuộc họp rất quan trọng, truyền thông sẽ đưa tin. Từ 10.035 xã còn 3.321, Bộ Nội vụ lấy ý kiến từng hộ gia đình, địa phương một cách chủ động. Ông đánh giá cao sự chuẩn bị của Chính phủ, Bộ Nội vụ và thẩm tra của Ủy ban Pháp luật. Thường vụ chịu trách nhiệm trước Trung ương, thông qua nghị quyết gọn, rõ, đảm bảo pháp lý, triển khai theo lộ trình Ban chỉ đạo Trung ương, tuyên truyền bài bản, tạo đồng thuận, giải quyết chính sách cán bộ chuyên trách, bán chuyên trách.

Ông cũng nhấn mạnh đến việc cần chọn lãnh đạo Đảng, Bí thư, Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Chủ tịch UBND xã, phường, đặc khu am hiểu, kinh nghiệm, vì hơn 1.100 nhiệm vụ từ huyện, tỉnh chuyển về xã trực tiếp để phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh. Xã mạnh, tỉnh mạnh, Trung ương mạnh. Bộ Nội vụ cần chỉ đạo, thay nhân sự không đủ tiêu chuẩn, tập huấn chức năng, nhiệm vụ, ban hành 28 nghị định phân cấp, phân quyền cho cấp xã.

Về tài sản, ông nêu, Bộ Tài chính có kế hoạch, nhưng khó giải quyết trong 2-3 tháng, như ở Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, trụ sở bỏ hoang từ đợt sắp xếp hơn 1.200 xã. Ông giao Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Bộ Nội vụ xem câu từ nghị quyết, đảm bảo đúng, gọn. Xã hoạt động từ 1/7/2025, trễ nhất 15/7/2025; tỉnh kết thúc 15/8/2025. Cấp tỉnh, cấp thẩm quyền quyết 34 tỉnh, thành phố (28 tỉnh, 6 thành phố trực thuộc), tên, thủ phủ đã có, dù còn tâm tư, nhưng Bộ Chính trị đã bàn kỹ. Nghị quyết về cấp tỉnh quy định nguyên tắc, Chính phủ có nghị định, các Bộ sẽ có thông tư hướng dẫn. Ông nhấn mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, AI. Sắp xếp cần tinh gọn, ổn định chính trị, an ninh, quyền lợi dân, tuân thủ pháp luật, tạo động lực, diện mạo mới.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, thừa ủy quyền Chính phủ, cho biết, bà rất xúc động, tiếp thu đầy đủ ý kiến của UBTVQH, sẽ tiếp tục phối hợp với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Tư pháp và Pháp pháp luật để hoàn thiện hồ sơ, dự thảo nghị quyết. Nghị quyết sáp nhập xã chỉ nêu tên, như sáp nhập xã A với xã B, các thông số khác giao Chính phủ chỉ đạo bộ, ngành, địa phương rà soát, đảm bảo chính xác.

Về cán bộ, Chính phủ xử lý 2-3 nghìn cán bộ giai đoạn một, còn 90.000 đến 31/12/2025, theo Nghị định 178, 67, và đang trình nghị định thay thế Nghị định 29 về tinh giản biên chế, cơ cấu lại, nâng chất lượng đội ngũ, kể cả cán bộ không chuyên trách.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Nguyễn Khắc Định cho biết, Thường vụ QH đánh giá cao Chính phủ, Bộ Nội vụ, các tỉnh, thực hiện nghiêm túc chủ trương Đảng, phối hợp sáng tạo, đảm bảo tiến độ. Sắp xếp đúng quy trình, chặt chẽ, hợp pháp. Thường vụ tán thành phương án sáp nhập 52 tỉnh, thành phố thành 34 tỉnh, thành phố mới, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, quyết định. Thường vụ biểu quyết thông qua nguyên tắc 34 nghị quyết sáp nhập cấp xã, với sự đồng thuận 100%. Sau khi Quốc hội quyết định thành lập tỉnh, thành phố trực thuộc và thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Chủ tịch Quốc hội sẽ ký ban hành các nghị quyết. Giao Văn phòng Quốc hội và Thường trực Ủy ban Pháp luật tham mưu điều chỉnh chương trình, thông qua sớm nghị quyết sáp nhập tỉnh. Ủy ban Công tác đại biểu khẩn trương trình phương án tổ chức lại các đoàn đại biểu Quốc hội, kiện toàn trưởng, phó trưởng đoàn trước ngày 30/11/2025.