Cần cơ chế thoáng hơn cho các khoản nợ thuế “li ti”

Bỗng dưng nợ thuế… vài nghìn đồng!

Ông Vũ Việt Chung, một nhân viên văn phòng tại quận Hoàng Mai, TP. Hà Nội mới bất ngờ phát hiện ra mình còn đang nợ một khoản tiền từ kỳ thuế năm 2023 là 3.100 đồng dù đã ủy quyền cho cơ quan quyết toán thuế. Thông báo tiền nợ thuế nêu đây là số tiền quá hạn nộp phải thực hiện cưỡng chế nợ thuế. Tuy nhiên, không ghi rõ số tiền nợ thuế phát sinh từ nguồn thu nhập nào. Ông vô cùng ngạc nhiên và bối rối vì ông hoàn toàn không có ý định trốn thuế và nếu biết chỉ thiếu 3.100 đồng, ông đã nộp ngay từ lâu. Chuyện của ông Chung không phải hiếm gặp. Bởi vì thực tế, không ít người nộp thuế có nhiều nguồn thu nhập, trong đó nguồn thu nhập đầu tiên đã khấu trừ tại nguồn, nguồn thu nhập thứ hai đã khấu trừ 10%, còn các nguồn thu nhập khác do quá nhỏ nên cơ quan chi trả không khấu trừ.

Hiện tượng phát sinh các khoản nợ thuế rất nhỏ, thường được gọi là “nợ li ti”, đang là vấn đề gây khó khăn cho cả người dân và cơ quan quản lý. Theo thống kê của Bộ Tài chính, trong hơn 1,4 tỷ khoản nợ thuế từ 2.000 đến 10.000 đồng, có 344 triệu khoản nợ dưới 2.000 đồng, 500 triệu khoản nợ dưới 5.000 đồng và 556,3 triệu khoản nợ dưới 10.000 đồng. Điều đáng nói là phần lớn số khoản nợ này là tiền phạt chậm nộp, chỉ tính riêng khoản nợ khoảng 10.000 đồng, có 80% là tiền phạt chậm nộp. Để quản lý loại nợ này, cơ quan thuế phải đầu tư các chi phí cho việc duy trì, vận hành quản trị hệ thống, chi phí lưu trữ trên các hệ thống quản lý thuế để xử lý, tính tiền chậm nộp, gửi thông báo nợ và thông báo thuế... cho người nộp thuế, chưa kể cũng phát sinh các chi phí xã hội cho người nộp thuế và các đơn vị phối hợp thu thuế.

Lý giải về những nguyên nhân dẫn đến việc phát sinh các khoản “nợ li ti” trên, ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín phân tích, có nhiều lý do, trong đó phổ biến là việc doanh nghiệp, cá nhân nộp thuế dựa trên số liệu thông báo ban đầu mà không tính toán thêm số tiền phát sinh do chênh lệch hoặc chậm nộp tính đến ngày nộp thực tế. Một nguyên nhân khác xuất phát từ cách thức theo dõi thuế của cơ quan thuế hiện nay là theo chương và tiểu mục, đôi khi gây nhầm lẫn cho người nộp, dẫn đến tình trạng nộp thừa khoản này nhưng lại thiếu ở khoản khác. Quy trình điều chỉnh các sai sót này bằng “thư tra soát” lại khá phức tạp. Do số tiền nợ thuế quá nhỏ, đa phần người nợ thuế vô tình không biết nên chưa thực hiện nghĩa vụ. Về phía cơ quan thuế, việc bố trí nhân lực để truy thu hay đốc thúc những khoản nợ chỉ vài nghìn đồng phát sinh cách đây vài năm là điều không khả thi và gây lãng phí nguồn lực.

Các khoản nợ thuế li ti gây khó khăn cho cả người dân và cơ quan quản lý

Miễn thuế để khích lệ người nộp thuế

Do đó nhiều chuyên gia đề xuất, các khoản nợ thuế nhỏ nên được xóa định kỳ để làm sạch hệ thống. Ông Nguyễn Văn Được kiến nghị, cần mở rộng cơ chế bù trừ cho phép doanh nghiệp tự động điều chỉnh các khoản nộp thừa hoặc thiếu, giảm thủ tục rườm rà. Hiện nay Luật Quản lý thuế đã quy định cá nhân được miễn thuế thu nhập cá nhân khi có thu nhập từ tiền lương, tiền công phát sinh số thuế phải nộp sau quyết toán của từng năm từ 50.000 đồng trở xuống. Do vậy cũng cần xóa các khoản nợ thuế từ 50.000 đồng với cá nhân và từ 1 triệu đồng với doanh nghiệp nếu doanh nghiệp không còn hoạt động.

Cùng chung nhận định này, TS. Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, các khoản nợ vài chục nghìn đồng, chi phí truy thu lớn hơn nhiều so với số thu được, gây lãng phí nhân lực và thời gian. Do đó, miễn thuế đối với cá nhân có nợ sau quyết toán nên nâng lên từ 100.000 đồng thay vì từ 50.000 đồng trở xuống như hiện nay. Điều này sẽ giảm áp lực rất lớn cho cơ quan thuế, giúp công tác quản lý thuế hiệu quả hơn. Việc miễn thuế thay vì thu vào ngân sách sẽ là một động thái khích lệ người nộp thuế, mang ý nghĩa nhân văn, đồng thời không ảnh hưởng đáng kể đến nguồn thu của ngành thuế.

Ngoài ra, trong bối cảnh công tác quản lý thuế ngày càng được hiện đại hóa, theo các chuyên gia, người nộp thuế có khả năng chủ động tra cứu tình trạng nợ thuế của bản thân. Mọi nghĩa vụ, dù chỉ vài nghìn đồng, đều được hiển thị trên hệ thống, giúp người nộp thuế có cái nhìn minh bạch và đầy đủ nhất, tránh băn khoăn “nợ từ đâu ra” như các ví dụ đã nêu. Cùng với đó, nó giúp ngăn ngừa việc phát sinh thêm tiền chậm nộp trên chính những khoản nợ nhỏ không được phát hiện sớm. Khi kết quả tra cứu cho thấy có công nợ (dù nhỏ), người nộp thuế có thể ngay lập tức thực hiện thanh toán chính xác số tiền còn thiếu thông qua các kênh điện tử được tích hợp. Bằng cách này, họ đảm bảo rằng mọi nghĩa vụ thuế đã được hoàn thành một cách đầy đủ và kịp thời theo đúng quy định pháp luật, tránh những phiền hà không đáng có từ các khoản nợ “li ti” tồn đọng.