Cơ hội xuất khẩu mới cho doanh nghiệp nhỏ và làng nghề

Xuất khẩu là sân chơi của “ông lớn”?

Theo Bộ Công Thương, 7 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cả nước đạt khoảng 228 tỷ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ. Trong đó, phần lớn giá trị thuộc về các tập đoàn lớn hoặc doanh nghiệp FDI trong các ngành điện tử, dệt may, đồ gỗ, da giày... với khả năng sản xuất quy mô lớn, tiêu chuẩn kỹ thuật cao và khả năng đàm phán thương mại quốc tế.

Xuất khẩu vẫn là bài toán khó với phần lớn doanh nghiệp nhỏ

Ông Nguyễn Hữu Nam, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) TP. Hồ Chí Minh nhận định, xuất khẩu theo hình thức truyền thống đòi hỏi các doanh nghiệp phải có tiềm lực tài chính, khả năng vận hành chuỗi cung ứng, tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật của từng thị trường... Đây là những rào cản khiến phần lớn doanh nghiệp nhỏ và các cơ sở làng nghề khó vượt qua.

Thực tế cho thấy, hiện Việt Nam có hơn 900 làng nghề truyền thống và hàng trăm nghìn hộ sản xuất nhỏ lẻ. Tuy nhiên, chỉ một tỷ lệ rất nhỏ trong số này có thể tiếp cận thị trường nước ngoài qua con đường xuất khẩu trực tiếp.

Trong bối cảnh đó, TMĐT xuyên biên giới được xem là giải pháp “đi tắt đón đầu” nhưng hiệu quả cho các doanh nghiệp nhỏ và làng nghề. Nhờ tận dụng nền tảng như Amazon, Etsy, Alibaba, TikTok Shop hay sàn TMĐT khu vực như Shopee, Lazada, nhiều hộ sản xuất đã từng bước giới thiệu sản phẩm thủ công, nông sản chế biến, hàng may mặc… tới người tiêu dùng quốc tế.

Theo thống kê của Bộ Công Thương, giá trị hàng Việt xuất khẩu qua kênh TMĐT xuyên biên giới đạt khoảng 5 tỷ USD trong năm 2024 và dự kiến sẽ tăng 20-25% trong năm 2025. Trong đó, nhóm sản phẩm được ưa chuộng nhất là hàng thủ công mỹ nghệ, quà tặng, đồ trang trí nội thất, thực phẩm khô, may mặc thiết kế nhỏ lẻ...

Ông Gijae Seong, Giám đốc Amazon Global Selling Việt Nam cho biết, chúng tôi ghi nhận nhiều doanh nghiệp siêu nhỏ ở Việt Nam có doanh thu từ vài trăm ngàn đến cả triệu USD mỗi năm thông qua bán hàng trên Amazon. Điều quan trọng là họ không cần mở chi nhánh, không cần tiếp cận nhà phân phối nước ngoài, mà chỉ cần đầu tư vào hình ảnh sản phẩm, chăm sóc gian hàng và duy trì chất lượng sản phẩm.

Từ làng nghề ra thị trường thế giới

Ông Nguyễn Văn Trí, chủ cơ sở sản xuất tre mỹ nghệ Phú Vinh - Hà Nội cho biết: Ban đầu, chúng tôi chỉ bán cho khách trong nước và xuất khẩu qua thương lái. Nhưng từ khi học cách mở gian hàng trên Etsy và Amazon Handmade, sản phẩm của chúng tôi đã đến được tay khách hàng ở Mỹ, Nhật, Úc... Thậm chí, có khách quay lại đặt riêng số lượng lớn.

TMĐT xuyên biên giới được xem là giải pháp “đi tắt đón đầu” hiệu quả

Bà Lê Thị Nhung, Giám đốc HTX Mộc Mây - Hội An (chuyên sản xuất xà phòng thiên nhiên và hiện có hơn 50% doanh thu từ TMĐT xuyên biên giới) chia sẻ: Chúng tôi không thể đủ lực để tham dự hội chợ quốc tế hay tiếp cận các nhà phân phối nước ngoài. Nhưng áp dụng TMĐT thì khác. Chỉ cần một chiếc điện thoại, một gian hàng tốt và lòng kiên trì.

Dù tiềm năng lớn, TMĐT xuyên biên giới cũng không phải con đường dễ dàng cho mọi cơ sở. Một số thách thức lớn được chỉ ra gồm: rào cản ngôn ngữ, kỹ năng số hạn chế, thiếu hiểu biết về thuế, vận chuyển quốc tế và quan trọng nhất là chưa có sản phẩm đạt chuẩn quốc tế.

Chuyên gia TMĐT Nguyễn Thị Thu Hằng cảnh báo, một sản phẩm đẹp trong nước chưa chắc bán được ở nước ngoài nếu không đạt các tiêu chí khắt khe về bao bì, nhãn mác, an toàn, truy xuất nguồn gốc. Nhiều hộ sản xuất vẫn nghĩ đơn giản: “Bán hàng online thì miễn có ảnh là được”, nhưng thực tế khắt khe hơn nhiều.

Ngoài ra, phí vận chuyển quốc tế, thanh toán và hoàn hàng cũng là trở ngại. Không ít doanh nghiệp nhỏ bị lỗ vì không kiểm soát được chi phí logistics hoặc gặp khó khăn trong việc xử lý khi khách hàng khiếu nại từ nước ngoài.

Để giúp doanh nghiệp nhỏ và làng nghề bước vào cuộc chơi TMĐT xuyên biên giới một cách bài bản, nhiều chương trình hỗ trợ đã được triển khai.

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã ký kết hợp tác với Amazon Global Selling, Alibaba và các nền tảng logistics quốc tế để tổ chức chuỗi đào tạo miễn phí cho các doanh nghiệp nhỏ tại nhiều địa phương. Đồng thời, xây dựng các “vùng nguyên liệu số” và “chỉ dẫn địa lý số” giúp làng nghề xây dựng thương hiệu online.

Nhóm sản phẩm xuất khẩu được ưa chuộng nhất là hàng thủ công mỹ nghệ, quà tặng, đồ trang trí nội thất...

Ngoài ra, các địa phương trên cả nước cũng bắt đầu triển khai chương trình chuyển đổi số làng nghề, kết nối với nền tảng TMĐT và hỗ trợ chi phí ban đầu cho các gian hàng số.

Bà Nguyễn Thị Thu Hằng nhấn mạnh, TMĐT xuyên biên giới không chỉ là “giải pháp tình thế”, mà có thể trở thành chiến lược dài hạn để đưa hàng Việt đến gần hơn với thế giới. Với sự hỗ trợ từ các nền tảng, cơ quan quản lý và chính nỗ lực chuyển mình từ doanh nghiệp nhỏ, cánh cửa xuất khẩu không còn là đặc quyền của các doanh nghiệp lớn. Nếu không thể đi bằng đại lộ thì hãy tìm lối nhỏ. TMĐT xuyên biên giới chính là con đường nhỏ nhưng thẳng, giúp làng nghề chạm tay vào thị trường toàn cầu.